ΓΕΛ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ Σχολικό έτος 2013-2014 Ερευνητική εργασία Α΄ Λυκείου ΓΕΛ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ Σχολικό έτος 2013-2014 Ερευνητική εργασία Α΄ Λυκείου Υπεύθυνη καθηγήτρια Θεοδωρίδου Θεοδώρα ΠΕ 11

Κάπνισμα «ο ύπουλος εχθρός» Κάπνισμα «ο ύπουλος εχθρός»

Μέλη της ομάδας εργασίας Κουτσιούνη Βασιλική Μπαρμπούδη Ελβίρα Παπαδοπούλου Στέλλα Μπιμπούδη Χριστίνα Μαδεμτζή Λαμπρινή Πιτιακούδη Λαμπρινή Λιάπη Δέσποινα Τερζή Σοφία Καραδήμου Παναγιώτα Γενηζεγκίνη Ελένη Κουρδάκης Δημήτρης Μακρής Ανδρέας Μιχαλάκογλου Θανάσης Μπαγγούδης Βαγγέλης Σφύρης Νίκος Χατζηδημητρίου Ιάσωνας Τζανίδης Γιώργος Τσίπαρης Τάσος Νεστορίδης Στέφανος Λάμπρου Βασίλης Σοτολίδης Γιάννης

Ιστορία Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ' όλο τον κόσμο. Από τότε ακόμα υπήρξαν και οι πρώτες αντιδράσεις. Το 1604 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Α' κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια. Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20ο αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες

Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη. Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του '60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία.

Ο καπνός και η Ελλάδα  Ως εισαγωγείς του καπνού στην Ελλάδα φέρονται δύο Γάλλοι που μεταξύ του 1573 και του 1589 καλλιεργούσαν καπνό στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από ένα ταξιδιωτικό σύγγραμμα του Pouqueville: «Περιηγήσεις στην Ελλάδα» που εκδόθηκε το 1820.  Στην Ελληνική Εμπορική Εγκυκλοπαίδεια που εκδόθηκε το 1815 στην Βενετία αναφέρεται ότι τον 17ο αιώνα οι καπνοκαλλιέργειες στην Μακεδονία, επαρχία τότε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καταλάμβαναν μεγάλες εκτάσεις.  Με την σύσταση του Ελληνικού Βασιλείου οι καπνοκαλλιέργειες της «παλιάς Ελλάδας» περιορίζονται στις περιοχές της Λειβαδιάς, Άργους και των Καλαμών και σύμφωνα με το σύγγραμμα του Βαυαρού προξένου Strong που εκδόθηκε το 1842, η παραγωγή έφτανε τις 450.000 οκάδες. 

Με τις διαδοχικές προσαρτήσεις νέων ελληνικών εδαφών μετά τους Βαλκανικούς πολέμους προσαρτώνται και οι εκτεταμένες καπνοκαλλιέργειες της Μακεδονίας και τελικά το εμπόριο του καπνού γίνεται ο ρυθμιστικός παράγοντας της οικονομίας της χώρας. 

Η διαφήμιση  Γενικά στη διαφήμιση χρησιμοποιείται πάρα πολύ η εικόνα. Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι αν ο άνθρωπος δεν έβλεπε τις εικόνες θα κάπνιζε λιγότερο.  Η διαφήμιση έπαιξε ρόλο από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του τσιγάρου, οι δε διαφημιστικές αφίσες ήταν πραγματικά πολύ όμορφες εικαστικά.  Χαρακτηριστική είναι η αφίσα φιλοτεχνημένη από τον Ν. Γκύζη φανατικό καπνιστή των τσιγάρων της εταιρίας Παπαστάθη με έδρα το Μόναχο! Απεικονίζει μια όμορφη γυναίκα που κρατά στο ένα χέρι το τσιγάρο, με την παλάμη να στηρίζει το κεφάλι της που είναι γερμένο με χάρη στο πλάι και με το άλλο χέρι να στηρίζεται σε ένα πεζούλι όπου είναι αφημένο το κουτί των τσιγάρων ανοικτό. Επίσης τα πακέτα των τσιγάρων είχαν εικόνες με ποικίλη θεματολογία όπως θεούς, ημίθεους, ήρωες του 1821 κλπ. 

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο έχουμε έκρηξη της διαφήμισης και των μέσων επικοινωνίας. Το στοιχείο που επικρατεί στην διαφήμιση της εποχής είναι οι χαρακτηρισμοί ποιότητας όπως «εκλεκτά», «φίνο», «το τέλειον» κλπ  Σε κάποιες περιπτώσεις στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και σκίτσα ειδικών επιστημόνων όπως π.χ. ιατρών οι οποίοι βεβαίωναν «επιστημονικά» ότι το τάδε τσιγάρο προκαλεί λιγότερο ερεθισμό και επομένως προστατεύει τον λαιμό από τον ερεθισμό και δεν προκαλεί βήχα!!!  Στην σύγχρονη εποχή, για την διαφήμιση του τσιγάρου( πριν απαγορευτεί αυτή) χρησιμοποιήθηκαν άνθρωποι κυρίως του καλλιτεχνικού κόσμου που υπήρξαν ινδάλματα αλλά και πρότυπα για πολλούς νέους ανθρώπους .Οι δε διαφημιστικές αφίσες ήταν, κάποιες φορές, εικαστικά αριστουργήματα. 

Χαρακτηριστική είναι η αφίσα του Marlboro man (David MC Lean), του καουμπόι με το άλογο που ετοιμάζεται να ανάψει το τσιγάρο του μετά από μια κουραστική μέρα. Ο MC Lean πέθανε το 1995 από καρκίνο του πνεύμονα!  Το 1996 απαγορεύεται πλέον με νόμο η διαφήμιση του τσιγάρου στην Ελλάδα από όλα τα μέσα. Ωστόσο άλλοι παράγοντες μεσολάβησαν και η κατανάλωση του καπνού δεν μειώθηκε ιδιαίτερα και σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυξήθηκε ( π.χ. στον γυναικείο πληθυσμό). Οι παράγοντες αυτοί ήταν κυρίως κοινωνικοοικονομικοί αλλά και πολιτισμικοί. 

Απαγόρευση της διαφήμισης του τσιγάρου Η άμεση διαφήμιση τσιγάρων, όπως η διαφήμιση στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και τα περιοδικά, έχει σταματήσει διεθνώς -και στην Ελλάδα- διά νόμου. Ομόφωνη η ιατρική και επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει εδώ και πολλά χρόνια στο συμπέρασμα ότι το κάπνισμα του τσιγάρου αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό και κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις του καπνίσματος μπορεί να είναι ακόμα και θανατηφόρες!  Σήμερα, όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν μεταφέρει την οδηγία στο εθνικό τους Δίκαιο και η διαφήμιση τσιγάρων στην τηλεόραση και τον Τύπο, που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, έχει, τυπικά, εξαφανιστεί. Τυπικά. Γιατί στην ουσία το τσιγάρο υπάρχει παντού: στην τηλεόραση, στα περιοδικά, στο δρόμο, στην καθημερινότητά μας.

Ουσίες που περιέχει το τσιγάρο 1. Ακετόνη (ασετόν) 2. Οξικό οξύ (ξίδι) 3. Αμμωνία (υγρά καθαρισμού) 4. Αρσενικό (συστατικό των ζιζανιοκτόνων) 5. Βενζόλιο (ατμοί πετρελαίου) 6. Κάδμιο (μπαταρίες) 7. Μονοξείδιο του άνθρακα (εκπομπές καυσαερίων) 8. Τετραχλωράνθρακας (υγρό στεγνού καθαρισμού) 9. DDT (εντομοκτόνο) 10.Φορμαλδεϋδη (υγρό βαλσάμωσης) 11.Υδρογονάνθρακες (υγρά αυτοκινήτων)

12. Υδροκυάνιο (βιομηχανικός ρύπος) 13. Μόλυβδος (μπαταρίες, ατμοί πετρελαίου) 14. Μεθανόλη (καύσιμο πυραύλων) 15. Ισοκυανικό μεθύλιο (υπεύθυνο για την οικολογική καταστροφή στο Bhopal) 16. Νικοτίνη (εντομοκτόνο) 17. Νιτρικό οξύ (εκπομπές από ηλεκτρικούς σταθμούς) 18. Πολώνιο-210 (ραδιενεργό κατάλοιπο) 19. Θειικό οξύ (εκπομπές ηλεκτρικών σταθμών) 20. Πίσσες (επίστρωση επιφανείας δρόμων) 21. Τολουόλιο ( βιομηχανικός διαλύτης) 22. Ραδόνιο (ραδιενεργό αέριο)

Επιπτώσεις στην υγεία Οι πιο σημαντικές συνέπειες του καπνίσματος είναι: Καρκίνος του πνεύμονα ( Ευθύνεται για το 90% των θανάτων λόγω καρκίνου του πνεύμονα! ) Καρκίνος της στοματικής κοιλότητας (τοπική εμφάνιση καρκίνου – μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος του λάρυγγα (τοπική εμφάνιση καρκίνου – μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος του οισοφάγου (τοπική εμφάνιση καρκίνου – μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος ουροδόχου κύστης (50% των ασθενών με καρκίνο της ουροδόχου κύστης, είναι ή ήταν καπνιστές!) Καρδιακές παθήσεις (άλλη μια από τις πιο επικίνδυνες συνέπειες του καπνίσματος) Μείωση της καλής χοληστερίνης με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος αρτηριοσκλήρυνσης. Εμφύσημα

Μέθοδοι απεξάρτησης Ηλεκτρονικό τσιγάρο Τσίχλες νικοτίνης Αυτοκόλλητα νικοτίνης

Τι συμβαίνει όταν κόψουμε το κάπνισμα Χωρίς τσιγάρο λοιπόν τα πρώτα 20 λεπτά, η πίεση του αίματος αλλά και οι σφυγμοί, πέφτουν στο φυσιολογικό και το κυκλοφορικό “ανασαίνει”. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και η θερμοκρασία των άκρων μας (χέρια και πόδια) να επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα. Μέσα στις 8 πρώτες ώρες που δεν έχουμε καπνίσει το μονοξείδιο του άνθρακα στο αίμα μας, υποχωρεί αισθητά σε φυσιολογικά επίπεδα και ταυτόχρονα διαπιστώνεται μια αύξηση του οξυγόνου, στα επίπεδα που έχει κάποιος μη καπνιστής.

Μια ημέρα χωρίς τσιγάρο, και έχει μειωθεί στο μισό η πιθανότητα να πάθουμε καρδιακή προσβολή. Σε 48 ώρες νιώθουμε την όσφρηση και τη γεύση μας διαφορετική. Αντιλαμβανόμαστε πιο έντονα αλλά και πιο φυσιολογικά τις μυρωδιές και τις γεύσεις. Απολαμβάνουμε το φαγητό και το ποτό σαν να τα έχουμε δοκιμάσει για πρώτη φορά. Είναι εντελώς διαφορετικά. Ακόμη και το επιχείρημα των θεριακλήδων ότι “ένα τσιγαράκι μαζί με τον καφέ είναι απόλαυση”, καταρρίπτεται αφού χωρίς τσιγάρο βιώνουμε στο έπακρο την υπέροχη μυρωδιά του. Αν συνεχίσουμε χωρίς να ανάψουμε τσιγάρο για 72 ώρες, τότε θα νιώσουμε πως αναπνέουμε διαφορετικά. Θα ρουφάμε κυριολεκτικά τον αέρα. Η αναπνοή λειτουργεί ομαλά, ενώ παρατηρείται αύξηση της χωρητικότητας των πνευμόνων μας.15 ημέρες μέχρι 2 μήνες χωρίς τσιγάρο, σταματάμε να λαχανιάζουμε με το παραμικρό, περπατάμε πιο εύκολα και δεν κουραζόμαστε. Μέσα σε 3 μήνες η χωρητικότητα στα πνευμόνια μας τα οποία σιγά σιγά “καθαρίζουν”, έχει αυξηθεί κατά 30%.

Στους 9 μήνες, πριν καν δηλαδή συμπληρώσουμε χρόνο, οι πνεύμονες αναπλάθονται, για την ακρίβεια το ενδοθήλιο των βρόγχων. Επίσης έχει υποχωρήσει, σχεδόν έχει εξαφανιστεί, ο περίφημος “τσιγαρόβηχας”. Εάν καταφέρουμε να μην καπνίσουμε για 5 χρόνια, τότε έχουμε ανεβάσει τις πιθανότητες μας να μην προσβληθούμε από καρκίνο του πνεύμονα. Συγκεκριμένα, κάποιος που έχει κόψει το τσιγάρο για 5 χρόνια, έχει μειώσει τις πιθανότητες από το 132 στο 72, ανά 100.000 καπνιστές. Στα 10 χρόνια πια, είμαστε σχεδόν καθαροί. Οι προκαρκινικές κυψέλες έχουν εξαφανιστεί και οι πιθανότητες για καρκίνο του φάρυγγα, του στόματος και του οισοφάγου, σχεδόν έχουν εκμηδενιστεί. Σκεφτείτε καλύτερα εάν θα συνεχίσετε να καπνίζετε. Η ζωή είναι υπέροχη δίχως τσιγάρο...

Ερωτηματολόγιο Στην ομάδα μας ανατέθηκε η διεξαγωγή ερωτηματολογίων γύρω από το θέμα του καπνίσματος. Η ηλικία, η κοινωνική και οικονομική θέση, η θρησκεία και το κοινωνικό περιβάλλον των ερωτηθέντων ποικίλουν και δεν αποτέλεσαν διάκριση για εμάς. Το ερωτηματολόγιο μας αποτελείται από 13 ερωτήσεις πάσης φύσεως αλλά πάντα γύρω από το κάπνισμα στις μέρες μας

Συμπληρώθηκε από 100 άτομα, μαθητές και μη, 56 εκ των οποίων γυναίκες και 44 άνδρες.

Οι ηλικίες 15-18 κατέχουν την πλειοψηφία με ποσοστό 94%, ενώ οι ηλικίες 13-15 και άνω των 18 κατέχουν το υπόλοιπο ποσοστό μοιρασμένο εξίσου.

Η θέση της οικογένειας απέναντι στο κάπνισμα δεν θα μπορούσε να λείψει από το ερωτηματολόγιο μας. Έτσι, λοιπόν, στην ερώτηση αν οι γονείς των ερωτηθέντων καπνίζουν το 60% απάντησε ναι, ενώ το 40% απάντησε όχι.

Το 60% που παραδέχτηκε πως οι γονείς του είναι καπνιστές όταν ρωτήθηκε αν καπνίζουν συχνά μπροστά τους η πλειοψηφία κατέχοντας το 59% απάντησε ναι, ενώ η μειονότητα κατέχοντας το 41% έδωσε αρνητική απάντηση.

Επόμενο βήμα ήταν η έρευνα σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο, ρωτώντας αν είναι και οι ίδιοι οι ερωτηθέντες καπνιστές. Ευτυχώς, η πλειοψηφία κατέχοντας το 70% απάντησε αρνητικά, ενώ μόνο το 30% είπε πως ναι, είναι καπνιστές.

Το 45% των 30 καπνιστών παραδέχτηκε ότι ξεκίνησε το κάπνισμα στην εφηβική ηλικία, δηλαδή από 13 έως 15 ετών. Το 29% του συνολικού ποσοστού απάντησε ότι ξεκίνησε να καπνίζει στην ηλικία των 15 έως 18 ετών, το 23% ξεκίνησε στην προεφηβική ηλικία, δηλαδή από την ηλικία των 10 έως 13 ετών. Το υπόλοιπο 3% των ερωτηθέντων έγιναν καπνιστές σε ηλικία κάτω των 10 ετών!

Επόμενη ερώτηση του ερωτηματολογίου μας ήταν αν υπάρχουν καπνιστές και πόσοι στην παρέα των ερωτηθέντων. Δυστυχώς, η πλειοψηφία κατέχοντας το 32% απάντησε ότι τα περισσότερα μέλη της παρέας είναι καπνιστές. Παρόλα αυτά το 20% απάντησε ότι κανένας δεν καπνίζει στην παρέα του. Το 11% του συνόλου είπε πως όλοι είναι καπνιστές, ένα άλλο 11% απάντησε πως ελάχιστοι καπνίζουν. Επίσης 8% του συνόλου είπε πως λίγοι είναι καπνιστές και το 18% απάντησε πως μόνο μερικοί καπνίζουν.

Επόμενη ερώτηση του ερωτηματολογίου μας ήταν αν θεωρείται απαραίτητο το κάπνισμα για να ενταχθεί κάποιος σε μια παρέα σε αυτή την ερώτηση η πλειοψηφία με 71% απάντησε πότε, ένα 20% απάντησε σπάνια, το 8% απάντησε τις περισσότερες φορές ενώ μόνο 1% απάντησε πάντα. .

Ακόμη μια ερώτηση ήταν αν θεωρείται εύκολη η απεξάρτηση από το κάπνισμα. Σε αυτή την ερώτηση το 36% απάντησε πως είναι δύσκολη, το 16% πολύ δύσκολη, το 33% είπε πως έχει μέτριο βαθμό δυσκολίας, το 12% είπε ότι είναι εύκολη και μόνο το 3% είπε πως είναι πολύ εύκολη.

Η επόμενη ερώτηση είναι σχετικά με το πόσο ενημερωμένοι είναι οι ερωτηθέντες από ημερίδες που γίνονται σχετικά με το κάπνισμα. Το 60% απάντησε πως είναι αρκετά ενημερωμένοι, το 20% πως είναι λίγο ενημερωμένοι, το 14% πως είναι πολύ ενημερωμένοι και δυστυχώς το 6% δεν είναι καθόλου ενημερωμένοι.

Μια άλλη ερώτηση του ερωτηματολογίου μας είναι πως το ετήσιο κόστος που ξοδεύει ένας καπνιστής για τα τσιγάρα του είναι περίπου 1,000 ευρώ. Θεωρείται τη διάθεση αυτού του ποσού σπατάλη; Σε αυτήν την ερώτηση το 84% απάντησε πως ναι είναι σπατάλη ενώ το 16 % δεν το θεωρεί σπατάλη.

Τελευταία ερώτηση του ερωτηματολογίου μας είναι αν οι ερωτηθέντες θεωρούν ορθό και αναγκαίο το νόμο που έχει θεσπιστεί τον τελευταίο χρόνο στη χώρα μας που απαγορεύει το κάπνισμα στους κλειστούς δημόσιους χώρους. Το 63% απάντησε ναι ενώ το 37% απάντησε όχι.

Βιβλιογραφία https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1 https://www.google.gr/imghp?hl=el&tab=wi&ei=EF9BU5LxBcmBsQaz3IDADA&ved=0CAQQqi4oAg http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/11/16111997.pdf http://www.pame.gr/diafora/kosmos/kapnisma-istoria.html