Η μάνα μέσα από τη λογοτεχνία και την τέχνη Πρόγραμμα Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων Υπεύθυνη δασκάλα : Κλιγγοπούλου Αικατερίνη Τάξη : Γ΄ σχ. έτος

γέννηση

Η μάνα στην αρχαιότητα

Από τα πανάρχαια ακόμη χρόνια η μητέρα θεωρούνταν το ιερότερο πρόσωπο. Ο Ησίοδος αναφέρει τη Γαία ως Μητέρα-Φύση, η οποία λατρεύτηκε σα θεά, γιατί από αυτή γεννιέται κάθε μορφή ζωής. Την αγάπη της μάνας, που προσφέρεται στο βωμό της θυσίας χάριν των παιδιών της, ύμνησαν οι αρχαίοι Έλληνες στα πρόσωπα της Ρέας, της Δήμητρας, της Νεφέλης και της Θέτιδας. Η Καλλιπάτειρα, για να καμαρώσει το γιο της στους Ολυμπιακούς αγώνες, αψήφησε το νόμο που απαγόρευε στις γυναίκες να παρακολουθήσουν τους αγώνες, και ντυμένη άντρας μπήκε στον αγωνιστικό χώρο. Το γεγονός αυτό είχε μεγάλη επίδραση στους ποιητές και τους λογοτέχνες. Από αυτό εμπνεύστηκε ο ποιητής Λορένζος Μαβίλης και έγραψε το παρακάτω ποίημα. «Η Καλλιπάτειρα» Αλλά και παιδιά όπως οι αδελφοί Κλέοβις και Βίτωνας, πέρασαν στην αθανασία ως πρότυπα σεβασμού προς τη μητέρα. Λέγεται ότι, κάποτε ο Παρμενίων έγραψε μια επιστολή στο Μέγα Αλέξανδρο για να παραπονεθεί για την Ολυμπιάδα, ότι δεν του φέρθηκε καλά και να ζητήσει την παραδειγματική της τιμωρία, εκείνος απάντησε : «Παρμενίων, ένα δάκρυ της μητέρας μου θα έφτανε να σβήσει όλη την επιστολή σου».

Μαρμάρινο ειδώλιο νεολιθικής περιόδου π.χ. (βρέθηκε στη Λακωνία )

Ο Δίας θηλάζει από τη μητέρα του στο Δυκταίο Άνδρο

Η μάνα στην αρχαία Ελλάδα

Το πρώτο χάδι

Η μητέρα εξυμνείται ιδιαίτερα μέσα από τη λαϊκή μας παράδοση. Η τρυφερότητα και η αγάπη της μάνας για το παιδί της αποτυπώνεται στα νανουρίσματα, γνωστά σε όλους τους λαούς της γης, τραγούδια πλούσια σε συναισθήματα και ανθρωπιά. Νανουρίσματα... Οι παροιμίες μιλούν χαρακτηριστικά για το ρόλο της μάνας, ήδη από την εποχή της κυοφορίας του βρέφους. «Από τη γη βγαίνει νερό, κι απ΄ την ελιά το λάδι, από τη μάνα την καλή βγαίνει το παλικάρι» «Μάνα τα φτιάχνει τα παιδιά, μάνα και τα χαλάει» «Μη σε μα, μη σε μάλωσε κανείς, μάτια μου να μου το πεις. Με μαλώ, βασιλικέ μου, με μαλώνει κι ο αδελφός μου τα ματάκια και το φως μου»

μετάδοση ζωής

Η μάνα του πολέμου

Στα 400 χρόνια της σκλαβιάς η ελληνίδα μητέρα γαλούχησε τα παιδιά της με τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, ώστε να παραμείνει αδούλωτο το πνεύμα και πολέμησε και η ίδια στο πλευρό τους σε στεριά και θάλασσα. Η προσφορά της αποτυπώνεται στα δημοτικά τραγούδια στα οποία αναφέρεται ως «κυρά», «καπετάνισσα», «αρχόντισσα» και «μάνα» «Μάνα με καταράστηκες......» «Του Κίτσου η μάνα.....» Επίσης πολλοί ποιητές εμπνεύστηκαν απ΄ τους αγώνες της, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο οποίος θαυμάζοντας τον ηρωισμό των Σουλιωτισσών στο Ζάλογγο, έγραψε το παρακάτω ποίημα ποίημα « » Αλλά και στον πόλεμο του 40 πρωτοστάτησε η Ελληνίδα μητέρα κουβαλώντας πολεμοφόδια στα χιονισμένα και απόκρημνα βουνά της Πίνδου. Από τους αγώνες της εμπνεύστηκε ο Νικηφόρος Βρεττάκος και έγραψε το ποίημα « μάνα και γιος»

Ο χορός του Ζαλόγγου: πίνακας του Χαράλ

Η μάνα του ξενιτεμένου

Η μάνα του ξενιτεμένου είναι το τραγικό πρόσωπο σε πολλά λιανοτράγουδα και δημοτικά τραγούδια. «Μάνα πολλά μαλώνεις με.....» «Αποχαιρετισμός » τραγούδι : «Τζιβαέρι» από τη Δόμνα Σαμίου

Παναγία η μάνα του Χριστού

Σημαντικά παραδείγματα μητρότητας συναντάμε στη θρησκεία μας. Η μητέρα του Μωυσή τον έσωσε από την οργή των Αιγυπτίων βάζοντάς τον σε ένα καλάθι στο Νείλο. Όταν δύο μητέρες διεκδικούσαν το ίδιο βρέφος, ο βασιλιάς Σολομώντας διέταξε να το χωρίσουν στη μέση και να πάρει η κάθε μία από ένα κομμάτι. Η πραγματική μητέρα αρνήθηκε και ο βασιλιάς της έδωσε το παιδί. «Τι μητρός θαυμασιώτερον» αναφωνεί ο Άγιος Γρηγόριος και της αφιερώνει το βιβλίο «Δίκαιος έπαινος» Μάνα πρότυπο και πρώτη μάνα των πιστών η Παναγία. Για τις ανάγκες της απογραφής των ρωμαίων αυτοκρατόρων βρίσκεται στη Βηθλεέμ. Εκεί σε μια ταπεινή φάτνη θα γεννήσει το Χριστό, Μέγα και παράδοξο θαύμα. Ακολουθεί η εξορία στην Αίγυπτο και η επιστροφή στη Ναζαρέτ. Οδηγεί το Χριστό 12 ετών στο ναό και τον ακολουθεί σ΄ όλη τη διαδρομή του. Επειδή εκείνη Τον παρακαλεί, κάνει το πρώτο του θαύμα στην Κανά. Είναι κοντά του όταν Εκείνος διδάσκει, όταν πορεύεται για να σώσει τις ψυχές των ανθρώπων, όταν πληγώνεται. Στάθηκε σεπτή μορφή κάτω από το σταυρό και είδε να σταυρώνουν το Γιο της. Ρομφαία διαπέρασε το στήθος της, όπως είχε προφητεύσει ο Συμεών. Με στοργή Εκείνος πριν παραδώσει το πνεύμα, την εμπιστεύτηκε στον Ιωάννη. Η λαϊκή μας παράδοση λέει : «Το μοιρολόι της Παναγίας» «Ώ γλυκύ μου έαρ...»

Η προσκύνηση του Βρέφους: Κορρέτζιο 1520μχ

Η Παναγία και το Θείο Βρέφος : Άλμπρεχτ Ντύρερ 1512 μχ

Παναγία του Βλαδιμήρ, Βυζαντινή εικόνα του 12ου αιώνα

Η Σταύρωση έργο του Αλούντο Ντι Λιμπερατόρε 1490 μ.Χ.

Η Pieta του Μιχαήλ Άγγελου

Πιετά : Πιέτρο Περούτζιο 1493 μχ

… έγραψαν γι΄ αυτήν

Αλλά και στον έντεχνο λόγο τιμήθηκε, δοξάστηκε και υμνήθηκε η μητέρα. Πολλά είναι τα ποιήματα που γράφτηκαν γι΄ αυτήν, πολλά και τα πεζογραφήματα των Ελλήνων λογίων. Έτσι θυμάται ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Αναφορά στο Γκρέκο» τη μητέρα του. Ο Ηλίας Βενέζης γράφει Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έτσι περιγράφει τη μάνα του..... Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τον «Επιτάφιο», ποίημα, που εμπνεύστηκε από την τραγική φιγούρα της μάνας, η οποία την Πρωτομαγιά του 1936 θρηνεί καταμεσής του δρόμου το σκοτωμένο παιδί της. «Επιτάφιος» (απαγγελία- τραγούδι) Η μάνα είναι η παροχή χωρίς όρια. Η προσφορά χωρίς απαιτήσεις. Η αστείρευτη αγάπη που αναβλύζει από τη μητρική καρδιά. Η μητέρα είναι η φλόγα που δεν καίει, αλλά συντηρεί τη φωτιά». Όλα τα παραπάνω αποτυπώνονται στο ποίημα του Ζαν Ρισπέν «Η καρδιά της μάνας».

Η μάνα θρηνεί το χαμό του παιδιού της

Η μητρότητα

Το μεγαλείο της μάνας αποτέλεσε και αποτελεί πηγή έμπνευσης για όλες τις τέχνες : ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφο, φωτογραφία κλπ. Δημιουργήθηκαν έτσι απειράριθμα καλλιτεχνήματα, εμπνευσμένα και αφιερωμένα σ΄ αυτήν. Κάθε έργο δεν έχει αποστολή να τέρψει μόνο τους οφθαλμούς μας, αλλά και να διεγείρει τη σκέψη μας. Εμείς αφού ανατρέξαμε στην ποίηση, τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες νιώσαμε το μεγαλείο της μάνας μέσα από μια άλλη διάσταση και θέλουμε να τις αφιερώσουμε τον «Ύμνο στη μητέρα» ποίημα του Γ. Αθάνα.

Μητέρα και παιδί : Πάμπλο Πικάσο

Η μητρότητα : Πικάσο

παγκόσμια μάνα

Παρουσίαση του Προγράμματος στο Σχολείο μας