Διάλεξη 8η Οργανικά Νοσήματα: Επιληψία, Καρδιακές Παθήσεις Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ – ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

Επιληψία Η επιληψία είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία χρόνια κατάσταση του κεντρικού νευρικού συστήματος, μία διαταραχή της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νευρώνων του εγκεφάλου που χαρακτηρίζεται από εκδήλωση κρίσεων (με ή χωρίς σπασμούς) κατά διαστήματα.

Τύποι Επιληψίας Επιληψία με γενικευμένους σπασμούς (grand mal). Επιληψία με τυπικές αφαιρέσεις (petit mal). Ψυχοκινητική επιληψία.

Επίδραση Της Άσκησης Η άσκηση έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να ανεβάσει το ‘κατώφλι’ εμφάνισης σπασμών δρώντας ανασταλτικά στην έλευσή τους. Πολλά παιδιά με επιληψία εκδηλώνουν λιγότερες κρίσεις όταν αθλούνται παρά όταν υιοθετούν έναν παθητικό τρόπο ζωής.

Προϋπόθεση Συμμετοχής Σε Άσκηση Ο βαθμός στον οποίο η επιληψία ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή είναι ο κύριος παράγοντας που επιτρέπει τη συμμετοχή του ατόμου με επιληψία στο μάθημα της φυσικής αγωγής.

Χειρισμός Επιληπτικής Κρίσης Σε περίπτωση εκδήλωσης επιληπτικής κρίσης ο καθηγητής φυσικής αγωγής πρέπει: –Να βοηθήσει το παιδί να ξαπλώσει στο πάτωμα τοποθετώντας ένα μαξιλάρι κάτω από το κεφάλι του, να αφαιρέσει τα γυαλιά του παιδιού (εάν φοράει) και να χαλαρώσει τα ρούχα που μπορεί να το σφίγγουν. –Να καθαρίσει τη γύρω περιοχή από αντικείμενα. –Να γυρίσει το κεφάλι του παιδιού σε πλάγια θέση έτσι ώστε να μην κινδυνεύσει από εισρόφηση.

Χειρισμός Επιληπτικής Κρίσης (Συνέχεια) –Εάν είναι δυνατό, να τοποθετήσει με μεγάλη προσοχή (για να μην δαγκώσει ο μαθητής το χέρι του) ένα διπλωμένο μαντήλι στα πίσω δόντια για να μην προκληθεί τραυματισμός της γλώσσας ή των ούλων του παιδιού από δάγκωμα. –Να μην επιχειρήσει να περιορίσει τις κινήσεις του μαθητή, αφήνοντας την επιληπτική κρίση να ολοκληρώσει τον κύκλο της. –Με τη διακοπή της κρίσης να τοποθετήσει το παιδί σε ήσυχο δωμάτιο μέχρι να ανακτήσει τις αισθήσεις του. Αν ακολουθήσει ύπνος, να μην προσπαθήσει να το ξυπνήσει.

Προσαρμογές Άσκησης Συνεχής επιτήρηση. Οι μαθητές με επιληψία θα πρέπει να βρίσκονται υπό συνεχή επιτήρηση κατά την διάρκεια του μαθήματος. Ενθάρρυνση. Μαθητές των οποίων η επιληψία ελέγχεται φαρμακευτικά δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους συνομηλίκους τους ως προς την φυσική αγωγή, γι’ αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνονται να παίρνουν μέρος σε όλες τις συνηθισμένες γυμναστικές δραστηριότητες.

Προσαρμογές Άσκησης Κατάλληλη επιλογή δραστηριοτήτων. –Σπορ επαφής όπως το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ επιτρέπονται στις περιπτώσεις παιδιών των οποίων η επιληψία ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή. –Ασκήσεις οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν πτώση (αναρρίχηση σε σκοινί, δοκός ισορροπίας, ασκήσεις σε μονόζυγο) θα πρέπει να αποφεύγονται, ή να υπάρχει επιμελημένη επίβλεψη καθ’ όλη τη διάρκεια των δραστηριοτήτων.

Προσαρμογές Άσκησης Κατάλληλη επιλογή δραστηριοτήτων (συνέχεια). –Η κολύμβηση επιτρέπεται μόνο όταν οι επιληπτικές κρίσεις είναι ελεγχόμενες και υπάρχει συνεχής επιτήρηση. Οι βουτιές και η υποβρύχια κολύμβηση πρέπει επίσης να αποφεύγονται. –Για δραστηριότητες όπως οι κεφαλιές στο ποδόσφαιρο οι απόψεις διίστανται γι’ αυτό καλό είναι να μην περιλαμβάνονται στο μάθημα.

Καρδιακές Παθήσεις Το καρδιοαγγειακό σύστημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το σύστημα μεταφοράς της ίδιας της ζωής στον οργανισμό. Οι παθήσεις του μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής του ατόμου και χωρίζονται σε συγγενείς ή επίκτητες. –Οι επίκτητες καρδιοπάθειες επηρεάζουν κυρίως τις αρτηρίες που προμηθεύουν με οξυγόνο την καρδιά και τον εγκέφαλο. –Αντίθετα, οι συγγενείς καρδιοπάθειες αναφέρονται σε ανατομικές ανωμαλίες των τοιχωμάτων και των βαλβίδων της καρδιάς.

Καρδιακές Παθήσεις Και Άσκηση Ο ασκούμενος με καρδιοπάθεια είναι καλό να συμμετέχει σε κάποια μορφή φυσικής δραστηριότητας. Η απαγόρευση του παιχνιδιού μπορεί να έχει δυσμενή επίπτωση στην ψυχολογία του ατόμου, η οποία είναι ήδη επιβαρημένη λόγω της χρονιότητας της νόσου. Με βάση τα σημερινά ιατρικά δεδομένα, η άσκηση των ατόμων με καρδιοπάθεια επιτρέπεται στις περισσότερες περιπτώσεις, υπό ορισμένους όρους που θέτει πάντοτε ο καρδιολόγος.

Καρδιακές Παθήσεις Και Άσκηση Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να σχεδιαστεί ένα ειδικό ασκησιολόγιο σύμφωνα με την ακριβή διάγνωση της νόσου και την εκτίμηση ανταπόκρισης της καρδιάς του παιδιού στην άσκηση. Ο προσδιορισμός του επιπέδου έντασης της άσκησης που επιτρέπεται κάθε φορά, είναι το κλειδί για την ενσωμάτωση του μαθητή με καρδιοπάθεια στο μάθημα της φυσικής αγωγής.

Προϋπόθεση Για Τον Καθηγητή Φ.Α. Η συμμετοχή του ασκούμενου με καρδιοπάθεια στο μάθημα της φυσικής αγωγής προϋποθέτει ότι ο καθηγητής φυσικής αγωγής έχει τις ικανότητες: – Να αναγνωρίζει ορισμένα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν. –Να γνωρίζει πώς να μετρά τους σφυγμούς και την αρτηριακή πίεση του μαθητή. –Να παρέχει πρώτες βοήθειες σε περίπτωση καρδιακής ανακοπής.

Προσαρμογές Άσκησης Τήρηση κανόνων ασφαλείας. Ο γυμναστής που καλείται να γυμνάσει ένα άτομο με καρδιοπάθεια, θα πρέπει: –Να έχει ιατρική γνωμάτευση η οποία να καθορίζει με σαφήνεια το είδος της καρδιακής πάθησης, την καρδιακή λειτουργία και τους περιοριστικούς όρους για συμμετοχή στην άσκηση. –Να ακολουθεί τους περιοριστικούς όρους και να συνεργάζεται πάντοτε με τον καρδιολόγο. –Να εξασφαλίζει την συγκατάθεση των γονέων εάν ο ασκούμενος είναι ανήλικος.

Προσαρμογές Άσκησης Έλεγχος σφυγμών. Ο σφυγμός του ασκούμενου πρέπει να ελέγχεται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του μαθήματος φυσικής αγωγής. Προθέρμανση. Η προθέρμανση είναι πολύ πιο σημαντική για τους ασκούμενους με καρδιοπάθειες. Στην αρχή του μαθήματος οι ασκήσεις πρέπει να είναι μικρότερης διάρκειας, ρυθμού και έντασης που θα αυξάνεται βαθμιαία.

Προσαρμογές Άσκησης Αποφυγή έντασης. Ασκήσεις με μεγάλη ένταση και διάρκεια πρέπει να αποφεύγονται. Η ένταση μπορεί να μειωθεί: –Παρεμβάλλοντας περιόδους ξεκούρασης μεταξύ των δραστηριοτήτων. –Εισάγοντας ασκήσεις που εκτελούνται στην ύπτια θέση. –Αποφεύγοντας έντονα σπορ επαφής όπως το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ που αυξάνουν το συναισθηματικό στρες. –Τροποποιώντας τους κανονισμούς των δραστηριοτήτων (π.χ. επιτρέποντας περισσότερες από τρεις αλλαγές πάσας μεταξύ των παικτών στο βόλεϊ ή επιτρέποντας να αναπηδήσει η μπάλα περισσότερο από μία φορά στο γήπεδο του τένις).

Προσαρμογές Άσκησης Αποφυγή άσκησης. –Η άθληση θα πρέπει να αποφεύγεται σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες (πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες). –Σε υψηλές θερμοκρασίες θα πρέπει να μειώνεται η ένταση της άσκησης και να χορηγούνται υγρά για την αποφυγή αφυδάτωσης, αλλά να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη ότι η χορήγηση μεγάλων ποσοτήτων υγρών μπορεί να επιδεινώσει την καρδιακή λειτουργία. –Για τον ίδιο λόγο, θα πρέπει να αποφεύγονται τα μεγάλα γεύματα πριν από την άσκηση.

Προσαρμογές Άσκησης Διακοπή άσκησης. Κάθε δραστηριότητα πρέπει να διακόπτεται άμεσα όταν στον ασκούμενο εμφανίζεται: –Πόνος στο στέρνο. –Αίσθημα παλμών. –Δύσπνοια. –Ζάλη. –Κυάνωση στα χείλη και στα νύχια. –Πρήξιμο στους αστραγάλους.

Απαγόρευση Άσκησης Παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος που απαγορεύουν τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε μορφή άθλησης αποτελούν οι περιπτώσεις: –Στένωσης μιτροειδούς. –Κυανωτικής καρδιοπάθειας. –Στένωσης αορτής. –Ανεπάρκειας αορτής. –Αρτηριακού κορμού. –Πρόσφατης καρδίτιδας. –Καρδιοπάθειας όπου προηγήθηκε εγχείρηση καρδιάς. –Υπέρτασης καρδιακής φύσης.

Απαράβατος Κανόνας Απαράβατος κανόνας είναι ο γυμναστής να συνεργάζεται συχνά με τον καρδιολόγο για να ενημερώνεται για τους περιορισμούς της άσκησης ανά περίπτωση ή για την πλήρη απαγόρευση της συμμετοχής του ασκούμενου στο μάθημα της φυσικής αγωγής όποτε αυτό κρίνεται ιατρικώς απαραίτητο.

Θέματα Για Συζήτηση Διαμορφώστε ένα πρόγραμμα παθητικής κινησιοθεραπείας που να απευθύνεται σε άτομα με αρθρίτιδα στην οξεία φάση της. Διαμορφώστε ένα παράδειγμα μαθήματος φυσικής αγωγής που να απευθύνεται σε ασκούμενους με επιληψία ή καρδιακή πάθηση. Συζητήστε ποιες αντιπροσωπευτικές ασκήσεις – κινητικές δραστηριότητες είναι οι πλέον κατάλληλες για ασκούμενους με επιληψία ή καρδιακή πάθηση.

Βιβλιογραφία Κοκαρίδας, Δ. (2005). Φυσική αγωγή για μαθητές με ειδικές ανάγκες σε κανονικά σχολεία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (κεφ. 6, σελ ).