Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση Βασικές γνώσεις σχετικά με τα μοντέλα ένταξης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση.

Τι είναι η (καλύτερη) μάθηση; Η αύξηση του ποσού των γνώσεων που έχει κάποιος; Η απομνημόνευση, η αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη; Το να γνωρίζει και να θυμάται κανείς γεγονότα, δεξιότητες, και μεθόδους; Το να κατανοεί κανείς κάτι, να αντιλαμβάνεται το πιο αφηρημένο νόημα κάποιου πράγματος; Η ερμηνεία και κατανόηση της πραγματικότητας με έναν διαφορετικό τρόπο; Γενικά είναι : Η διαδικασία η οποία οδηγεί σε µια διαρκή μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου και η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης.

Μια σύγχρονη θεώρηση Η απόκτηση γνώσεων και η μεταβολή των γνωστικών δομών και όχι μόνον η παρατηρήσιμη συμπεριφορά Ορισμός: Μάθηση είναι η απόκτηση και η μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων, στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διαφόρων μορφών συμπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το γνωστικό δυναμικό του ατόμου, ως αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις οποίες το άτομο επεξεργάζεται.

Σύγχρονες θεωρίες για τη μάθηση Η μάθηση ως μια διαδικασία πρόσκτησης της γνώσης (θεωρίες που συνδέονται με το συμπεριφορισμό), Η μάθηση ως διαδικασία δημιουργίας της γνώσης (και συνδέονται με τις γνωστικές θεωρίες μάθησης - κονστρουκτιβισμός) και τέλος Η μάθηση ως αποτέλεσμα της συμμετοχής σε κοινωνικές ομάδες (και συνδέονται με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες)

Συμπεριφορισμός ή μπηχεϋβιορισμός Watson, Skinner, Pavlov. Το μανθάνον υποκείμενο είναι ένα «μαύρο κουτί» του οποίου αγνοούμε το περιεχόμενο. Μάθηση σημαίνει τη σύνδεση ερεθισμάτων-ανταπόκρισης. Οι επαναλήψεις ενισχύουν τις συνδέσεις και άρα τη μάθηση.

Συμπεριφορισμός ή μπηχεϋβιορισμός Κάθε είδος μάθησης, όσο πολύπλοκης, μπορεί να αναλυθεί σε στοιχειωδέστερα τμήματα, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να αναλυθούν σε ακόμη πιο απλά κ.ο.κ. Η προς μετάδοση γνώση μπορεί να «αποσυναρμολογηθεί» σε τμήματα απλά, μικρά, τα οποία το άτομο μπορεί εύκολα να μάθει. Η γνώση λοιπόν είναι μια οντότητα η οποία μπορεί να μεταδοθεί. Η προς διδασκαλία ύλη αναλύεται σε επιμέρους τμήματα, τα οποία διδάσκονται με βαθμιαία πρόοδο από τα πλέον απλά τμήματα της ύλης προς τα πλέον σύνθετα και δυσνόητα. Στα μαθήματα αυτά πρέπει να υπάρχει ταχεία ανατροφοδότηση - θετική ή αρνητική, ανάλογα με την απάντηση. Όσες ερωτήσεις δεν απαντώνται σωστά από τους μαθητές, τίθενται εκ νέου (ενδεχομένως με άλλη σειρά έως ότου ο μαθητής απαντήσει σωστά

Συμπεριφορισμός και Τ.Π.Ε. Ένα από τα πετυχημένα μοντέλα συμπεριφοριστικής διδασκαλίας είναι ο Διδακτικός Σχεδιασμός (5 στάδια) Ταιριάζει πολύ καλά με λογισμικά: καθοδήγησης διδασκαλίας (tutorials) πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice) Τα λογισμικά αυτά είναι κατάλληλα κυρίως για την εξάσκηση δεξιοτήτων χαμηλού επιπέδου (όπως είναι η εκτέλεση πράξεων, η απομνημόνευση κ.ά), για την αξιολόγηση των μαθητών, για εποπτική διδασκαλία.

Γνωστικές θεωρίες - κονστρουκτιβισμός Αποδίδουν πολύ μεγάλη σημασία στις εσωτερικές, νοητικές διεργασίες του ατόμου. Η μάθηση δε μεταδίδεται, αλλά είναι μια διαδικασία προσωπικής κατασκευής της γνώσης, η οποία εδράζεται πάνω σε προγενέστερες γνώσεις (οι οποίες φυσικά τροποποιούνται κατάλληλα ώστε να συζευχθούν με τη νέα γνώση). Piaget: κάθε μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων». Bruner: πρότεινε ως βασική θεωρία για τη μάθηση, την ανακαλυπτική μάθηση. Οι μαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση σταδιακά (βαθύτερη κατανόηση) Ο εκπαιδευτικός μπορεί να βοηθήσει ή και να καθοδηγήσει ακόμη (καθοδηγούμενη ανακάλυψη) Εκπαιδευτικός εμψυχωτής, διευκολυντής, καθοδηγητής στη διαδικασία της ανακάλυψης

Γνωστικές θεωρίες – κονστρουκτιβισμός και Τ.Π.Ε Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα πρέπει: να υποστηρίζουν την ιδέα της οικοδόμησης της γνώσης από τον ίδιο το μαθητή, καθώς αυτός προσπαθεί να επιλύσει προβλήματα και στην προσπάθεια του αυτή αλληλεπιδρά με το υλικό περιβάλλον να ενθαρρύνουν την προσωπική έκφραση των μαθητών και να υποστηρίζουν την προσωπική τους εμπλοκή να παρέχουν πολλαπλές αναπαραστάσεις των εννοιών, σχέσεων και των οντοτήτων που είναι υπό διαπραγμάτευση σε κάθε μάθημα. Seymour Papert: οικογένεια των περιβαλλόντων Logo Τα περιβάλλοντα αυτής της κατηγορίας αποτελούν την πλέον διαδεδομένη κατηγορία λογισμικών, και η ευρύτερη κλάση των ανοιχτών μικρόκοσμων

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες Η μάθηση: συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (activities). Βασικοί εκπρόσωποι: L. Vygotsky, οι Doise και Mugny Ε. Wenger, θεωρητικός των Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης

Lev Vygotsky (1896-1934 Λευκορωσία) Κοινωνικός Κονστρουκτιβισμός α. Την γνωστική ανάπτυξη μπορούμε να την κατανοήσουμε μόνο μέσα στα ιστορικά και πολιτιστικά πλαίσια στα οποία ζει το παιδί. β. Η ανάπτυξη εξαρτάται από τα συμβολικά συστήματα μέσα στα οποία μεγαλώνει το παιδί. Τα συμβολικά συστήματα αναφέρονται σε σύμβολα τα οποία δημιουργεί μια κουλτούρα και τα οποία βοηθούν το άτομο να σκέφτεται, να επικοινωνεί και να επιλύει προβλήματα, π.χ. γλώσσα, σύστημα γραφής, σύστημα αρίθμησης κ.ά.π.

Ζώνες Ανάπτυξης Για τον Vygotsky έχει πολύ μεγάλη σημασία η διάκριση ανάμεσα στην συντελεσθείσα και στην δυνητική ανάπτυξη. Η συντελεσθείσα ανάπτυξη καθορίζει αυτά τα οποία μπορεί να κάνει ένα παιδί χωρίς την βοήθεια άλλων, ενώ η δυνητική ανάπτυξη καθορίζει εκείνα τα οποία μπορεί να κάνει ένα παιδί υπό την καθοδήγηση ενός ενηλίκου ή ενός άλλου παιδιού το οποίο προηγείται στην μάθηση και στην γνώση. Σύμφωνα με τη θεωρία του Vygotsky η περιοχή της δυνητικής ανάπτυξης αποτελεί την ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης.

Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης ή ζώνη της εγγύτερης δυνητικής ανάπτυξης Εκτός δυνατοτήτων προς το παρόν Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης Το τρέχον επίπεδο ικανότητας του παιδιού

Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης ή ζώνη της εγγύτερης δυνητικής ανάπτυξης Δάσκαλος ή Γονιός Οι δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να φέρει εις πέρας (εσωτερική φωνή του παιδιού) Αλληλεπίδραση Δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν ακόμα στο ρεπερτόριο ικανοτήτων του μαθητή Δραστηριότητες που βρίσκονται στο όριο των δυνατοτήτων του παιδιού

Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης ή ζώνη της εγγύτερης δυνητικής ανάπτυξης Πριν εμφανιστεί ο δάσκαλος, το παιδί έχει ήδη δομήσει μια μορφή γνώσης με την οποία μπορεί να λύνει προβλήματα ή να επιτελεί εργασίες ενός συγκεκριμένου βαθμού δυσκολίας (πρώτη ζώνη). Ο δάσκαλος θέτει ένα νέο πρόβλημα στο παιδί, το οποίο καλείται να λύσει (τρίτη ζώνη). Με την αναφορά του νέου προβλήματος δημιουργείται μια ενδιάμεση δεύτερη ζώνη, που αντιπροσωπεύει την πιθανή γνωστική εξέλιξη του παιδιού. Με την ανάθεση του νέου καθήκοντος λοιπόν αναπτύσσεται η ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης (δεύτερη ζώνη) η οποία περιλαμβάνει τις ικανότητες του παιδιού.

Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης ή ζώνη της εγγύτερης δυνητικής ανάπτυξης Ο εκπαιδευτής με τη διαμεσολάβησή του καθοδηγεί το μαθητή με υποστηρικτικές ερωτήσεις, ώστε να αποκτήσει μια νέα γνώση. Αυτό που είναι σήμερα Ζ.Ε.Α. αύριο μπορεί να γίνει πραγματικό εξελικτικό επίπεδο. Συνεπώς θεωρείται πολύτιμη και αναντικατάστατη η αλληλεπίδραση με το δάσκαλο ή το συμμαθητή. Εάν ο εκπαιδευτής θέσει ένα πρόβλημα που ήταν έξω από τη Ζ.Ε.Α. του μαθητή, η διδασκαλία αποτυγχάνει. Άρα, πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του το πραγματικό γνωστικό επίπεδο και τη Ζ.Ε.Α. κάθε παιδιού.

Vygotsky και εκπαίδευση Η πρώτη είναι ότι πρέπει να δημιουργούμε στην τάξη περιστάσεις συνεργατικής μάθησης ανάμεσα σε ομάδες με διαφορετικά επίπεδα ικανότητας. Πρέπει δηλ. να εξασφαλίζουμε δυνατότητες, ώστε περισσότερο ικανοί μαθητές ή μαθητές οι οποίοι ξέρουν καλά κάτι, να το διδάσκουν σε λιγότερο ικανούς ή σε μαθητές οι οποίοι δεν το ξέρουν.

Vygotsky και εκπαίδευση Η δεύτερη είναι η εφαρμογή της αρχής της σταδιακής μείωσης της βοήθειας των μεγάλων και η σταδιακή ανάληψη όλο και μεγαλύτερης υπευθυνότητας από τα παιδιά. Η προσέγγιση η οποία ονομάζεται «υποβοηθούμενη ανακάλυψη» στηρίζεται σε αυτήν ακριβώς την αρχή. Όπως είναι ευνόητο δεν μπορούν να εφαρμοσθούν οι δύο αυτές αρχές, αν δεν φροντίζει ο εκπαιδευτικός να διαφοροποιεί σε τέτοιον βαθμό την διδασκαλία του, ώστε να την εξατομικεύει.

Vygotsky και εκπαίδευση 1) Πρέπει να δημιουργούνται συνθήκες συνεργατικής μάθησης ανάμεσα σε ομάδες ατόμων με διαφορετικά επίπεδα ικανότητας μέσα στην τάξη. 2) Σταδιακά η βοήθεια των μεγάλων πρέπει να μειώνεται και να δίνεται μεγαλύτερη πρωτοβουλία στα παιδιά.

Vygotsky και εκπαίδευση Ο Η/Υ παίζει το ρόλο ενός εξειδικευμένου συνεργάτη ο οποίος συμπεριφέρεται ως ειδικός παρέχοντας καθοδήγηση κατά τη διάρκεια ασκήσεων, η οποία όμως σταδιακά ελαττώνεται ώστε να γίνει ο μαθητής πιο ικανός να ρυθμίζει τη δική του συμπεριφορά. Ο Η/Υ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διασύνδεσης και επικοινωνίας του μαθητή με πιο «έξυπνους» συμμαθητές, συνεργάτες ή ειδικούς. Τα περιβάλλοντα των εκπαιδευτικών λογισμικών, αξιοποιώντας τις αρχές των κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών, μπορούν να προσφέρουν αυθεντικές μαθησιακές καταστάσεις χρησιμοποιώντας τη γλώσσα σε κοινωνικοπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις και συνεργατικές δραστηριότητες.