ΘΕΜΑ:«« Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΛΧΗΜΕΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ »» ΕΡΓΑΣΙΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΩΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΘΕΜΑ:«« Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΛΧΗΜΕΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ »» Από τη μαθήτρια ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ

Αλχημεία 1.Εισαγωγικά Aλχημεία είναι η "χημική" τέχνη της οποίας το κύριο αντικείμενο ήταν η μετατροπή ευτελών μετάλλων σε ευγενή, καθώς και η αναζήτηση του ελιξιρίου της ζωής. Ο άνθρωπος είχε πάντοτε την περιέργεια να γνωρίσει το υλικό που αποτελεί τον κόσμο. Σε καμία όμως εποχή η λύση του μυστηρίου αυτού δεν επιδιώχθηκε με γραφικότερο τρόπο παρότι στην εποχή της αλχημείας, του παράδοξου αυτού συνδυασμού επιστήμης και μαγείας, που εξακολουθούσε να ευδοκιμεί πολύ πέρα από τον Μεσαίωνα και υπήρξε ο πρόδρομος της νεότερης χημείας. Κατά την παράδοση, την αλχημεία εφεύρε ο Θωβ, ο Ερμής των Αιγυπτίων, ο οποίος εθεωρείτο γενικά ο εφευρέτης των τεχνών και επιστημών.

1.Εισαγωγικά (συνέχεια…) Στην Αλχημεία, λοιπόν, οδήγησε η τελική ένωση τριών διαφορετικών δρόμων : της ελληνικής φιλοσοφίας, του ανατολικού μυστικισμού και της αιγυπτιακής τεχνολογίας. Το προϊόν της ανάμιξης τους χρησιμοποιήθηκε από τους πρακτικούς τεχνίτες για να ερμηνευθούν τα μυστικά και ο χαρακτήρας της τεχνικής τους, με αποτέλεσμα τη γέννηση της Αλχημείας. Η αρχή, δηλαδή, της αλχημείας είναι χρονικά κάπως συγκεχυμένη, αλλά είναι βέβαιο ότι θεμελιώθηκε μεταξύ του 100 και 300 μ.Χ. Στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια οι πρακτικές τέχνες ήρθαν σε επαφή με τις φιλοσοφικές αντιλήψεις και τις κοσμοθεωρίες των αρχαίων Ελλήνων, ιδιαίτερα με τη θεωρητική άποψη του Αριστοτέλη για τη μετατρεψιμότητα της ύλης, αλλά και με το μυστικισμό της Μέσης Ανατολής.

1.Εισαγωγικά (συνέχεια…) Η Αλχημεία άνθισε από τον 1ο αιώνα μ.Χ. μέχρι τον 17ο αιώνα και τράβηξε την προσοχή των μεταλλοτεχνιτών, του κλήρου, των ιατρών, των βασιλέων και των αυτοκρατόρων. Βασικές επιδιώξεις της Αλχημείας ήταν η μετατροπή ευτελών μετάλλων σε ευγενή καθώς και η αναζήτηση του ελιξιρίου της ζωής ή της ουσίας που θα δρούσε καταλυτικά για την επίτευξη και των δύο αυτών στόχων (φιλοσοφική λίθος-lapis philosophorum). Mε τις προσπάθειες αυτές οι αλχημιστές εμπλούτισαν συγχρόνως τις γνώσεις τους για την ύλη και ανέπτυξαν και τελειοποίησαν τις τεχνικές διαχωρισμού των φυσικών ουσιών. Οι έλληνες φιλόσοφοι, παλαιότερα, μιλώντας καθαρά θεωρητικά για τη φύση της ύλης, είχαν καταφέρει να κρατήσουν τις επιστήμες μακριά από τη θεολογία. Παρά την αντιεπιστημονικότητα των επιδιώξεών της, η Αλχημεία υπήρξε ο πρόδρομος της επιστήμης της Χημείας. Πολλές από τις σημερινές πρακτικές της χημικής τεχνολογίας έχουν τη ρίζα τους στην περίοδο της Αλχημείας και ένας μεγάλος αριθμός από τις γνωστές σήμερα χημικές ουσίες, όπως και αρκετά χημικά στοιχεία ανακαλύφθηκαν στο εργαστήριο κάποιου αλχημιστή.

Το επταπλό πρότυπο Χαλκός/Αφροδίτη Πλουτώνιο/pluto Χρυσός/ο ήλιος Μόλυβδος/Κρόνος Σίδηρος/Άρης Ασήμι/το φεγγάρι Κασσίτερος/Δίας Quicksilver/υδράργυρος

ΑΛΧΗΜΙΣΤΕΣ Οι μάγοι της γνώσης      Η αλχημεία, παρόλο που μετράει αιώνες ζωής ως επιστήμη, εν τούτοις εξακολουθεί να παρουσιάζει ακόμη και σήμερα εξαιρετικό ενδιαφέρον και να προκαλεί πολλά ερωτήματα. Τι είναι τελικά η αλχημεία; Οι οπαδοί της περιβόητης αυτής θεωρίας το θέτουν όσο πιο απλά μπορούν στους υπόλοιπους... κοινούς θνητούς.      Οποιαδήποτε ατελής ύλη που μπορεί να μετατραπεί στο ύψιστο επίπεδο τελειότητας μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί αντικείμενο της αλχημείας. Για παράδειγμα, από τα κοινά μέταλλα μπορεί να μετατραπεί σε χρυσό (το ύψιστο αγαθό της κατηγορίας) και από την κοινή σάρκα να δημιουργηθεί η αιώνια ζωή! Μάλιστα, κάποια παρατραβηγμένη θεωρία τους θέλει ως υπεύθυνους της πρώτης κλωνοποίησης με πρωτοπόρο τον Ιούλιο Κάμιλλο... Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο όρος κατάγεται από την ελληνική λέξη χημεία (ή χυμεία). Κατά μία άλλη άποψη, όταν οι `Αραβες εισέβαλαν στην Αίγυπτο, την οποία ονόμαζαν Khem (Μαύρη Γη), τον 7ο αιώνα, ανακάλυψαν ότι οι Αιγύπτιοι γνώριζαν την τέχνη του χρυσού. Έτσι, ονόμασαν την επεξεργασία του χρυσού Al Kimiya, δηλαδή, "η τέχνη της Μαύρης Γης" (Αιγύπτου).

Η προσφορά των Αλχημιστών στην επιστήμη της Χημείας… Αν και η αλχημεία συνέβαλε πολύ λίγο στην ανάπτυξη της θεωρίας της σύγχρονης χημείας, πρόσφερε πάρα πολλά στην εργαστηριακή πρακτική και μεθοδολογία. Οι πιο πολλές από τις συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν από τους μεταλλουργούς και από τους ιατροχημικούς αναπτύχθηκαν και καθιερώθηκαν για την αλχημιστική πρακτική. Έτσι , όταν άρχισε η μεγάλη ανάπτυξη της επιστημονικής Χημείας, υπήρχε μια μεγάλη ποικιλία από διαθέσιμες μεθόδους, η ανάπτυξη των οποίων οφειλόταν στους καλύτερους αλχημιστές. Συσκευές όπως αποστακτήρες, φιάλες, μεγάλα κύπελλα, συμπυκνωτές, δοχεία λουτρά νερού, τρίποδα, γουδοχέρια και γουδιά, ήταν πολύ κοινές για τους αλχημιστές. Μέθοδοι για την παρασκευή χημικών ενώσεων, όπως π.χ. η απόσταξη, η εξάχνωση, η ασβεστοποίηση, η αναγωγή, η διάλυση και η κρυστάλλωση ήταν ένα μέρος της αλχημιστικής πρακτικής και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται με μια βελτιωμένη μορφή τόσο στην πειραματική ανάλυση, όσο και στις βιομηχανικές διεργασίες

Η προσφορά των Αλχημιστών στην επιστήμη της Χημείας Η συστηματική μελέτη της ύλης είναι σχετικά πρόσφατη, εάν η διάρκειά της συγκριθεί με τις χιλιετηρίδες που πέρασαν από την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη. Αν και η αλχημεία συνέβαλε πολύ λίγο στην ανάπτυξη της θεωρίας της σύγχρονης χημείας, πρόσφερε πάρα πολλά στην εργαστηριακή πρακτική και μεθοδολογία. Οι πιο πολλές από τις συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν από τους μεταλλουργούς και από τους ιατροχημικούς αναπτύχθηκαν και καθιερώθηκαν για την αλχημιστική πρακτική. Έτσι , όταν άρχισε η μεγάλη ανάπτυξη της επιστημονικής Χημείας, υπήρχε μια μεγάλη ποικιλία από διαθέσιμες μεθόδους, η ανάπτυξη των οποίων οφειλόταν στους καλύτερους αλχημιστές. Ωστόσο, σε κάθε ανθρώπινη προσπάθεια, έτσι και στη χρήση των υλικών, κάθε εποχή αντλεί γνώσεις από την προηγούμενη. Η σύγχρονη χημεία οφείλει πολλά στον ερευνητικό ενθουσιασμό και στην εργαστηριακή τεχνική της μεσαιωνικής αλχημείας.

Η προσφορά των Αλχημιστών στην επιστήμη της Χημείας Ο Φράνσις Μπαίηκον (Francis Bacon), ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα του 16ου μ.Χ. αιώνα, πρωτοπόρος της επιστημονικής μεθόδου, έσωσε έναν από τους πιο εύστοχους χαρακτηρισμούς, για την προσφορά της αλχημείας προς την επιστήμη: "Η αλχημεία μπορεί να παρομοιωθεί με τον αμπελουργό που είπε στους γιους του, ότι τους άφησε χρυσάφι, θαμμένο κάπου στο αμπέλι του. Παρ' όλο το σκάψιμο, τα παιδιά δεν βρήκαν χρυσάφι, όμως, με το ξελάκκωμα του χώματος γύρω από τις ρίζες των κλημάτων, είχαν πλούσιο τρύγο. Έτσι οι έρευνες και προσπάθειες να παραχθεί χρυσός οδήγησαν σε πολλές χρήσιμες ανακαλύψεις και σε διδακτικά πειράματα".

Πρότυπο αλχημικό εργαστήριο…

Καταδίκες Αλχημιστών… Στην Κίνα το 144 π.Χ. εκδόθηκε ένα διάταγμα κατά των κατασκευαστών "κίβδηλου χρυσού". Το 56 π.Χ., ένας ανώτερος αξιωματούχος, ο Liu-Hsiang, αποπειράθηκε δημόσια να φτιάξει χρυσό για τον αυτοκράτορα και απέτυχε πλήρως. Έτσι οι αλχημιστές περιέπεσαν σε μεγαλύτερη δυσμένεια. Η παρασκευή κίβδηλου χρυσού πρέπει να ήταν σοβαρό πρόβλημα, γιατί το λεξικό του Σουϊδα αναφέρει ότι ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός εξέδωσε σχετικό διάταγμα το 290 μ.Χ. και έκαψε όλα τα αλχημιστικά βιβλία. Ασχέτως αν αυτό συνέβη ή όχι, είναι ενδεικτικό μιας αρχικής και διαδεδομένης καχυποψίας του κοινωνικού συνόλου προς τους αλχημιστές, καχυποψία που εντάθηκε όσο άκμαζε η αλχημεία. Στην περιθωριοποίηση της παγανιστικής επιστήμης συμβάλει και η εδραίωση του Χριστιανισμού. Η απέχθεια των πρώτων Χριστιανών για τις ανατολικές χώρες φθάνει στο Ζενίθ της με την πυρπολήση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας (400 μ.Χ.). Για άλλη μια φορά η Αλχημεία έπεσε στη δυσμένεια των επίσημων κύκλων, όταν ο Πάπας Ιωάννης ο 22ος εξέδωσε ένα διάταγμα εναντίον της και διάφορες πολιτικές και εκκλησιαστικές αρχές την κατήγγειλαν. Άλλωστε και ο Δάντης έβαλε τους αλχημιστές βαθιά στην Κόλαση. Εντούτοις, οι αποδοκιμασίες δεν φαίνεται να εμπόδισαν τη δημοτικότητα ή την εξάπλωση της ίδιας της αλχημείας και την παραγωγή νέων χειρογράφων.

Κώδικες, σύμβολα και βιβλία Αλχημιστών Οι αλχημιστές πίστευαν ότι μία χημική μεταβολή ήταν δυνατό να παρασταθεί σαν κάτι ανθρώπινο, ότι η ένωση δύο χημικών ουσιών ήταν σαν γάμος, ότι η μετατροπή κοινών μετάλλων σε χρυσό, κατά κάποιο μυστηριακό τρόπο, σχετίζεται με την μεταβολή της φύσεως του ανθρώπου σε κάτι αγνό, ευγενικό και φωτεινό. Η έρευνα των αλχημιστών για το ελιξίριο είχε και άλλες σημασίες : κατά μιαν άποψη σήμαινε την αναζήτηση του τέλειου φαρμάκου, της πανάκειας, κατ' άλλη, συμβόλιζε τον πόθο και την ολοκλήρωση του ανθρώπου - την προσπάθειά του να γίνει τέλειος. Ο συμβολισμός στην αλχημεία, ήταν τόσο γραφικός, όσο και περιγραφικός. Για παράδειγμα το οξύ συμβολιζόταν σαν "δράκος". Ο συμβολισμός της αλχημείας δεν πρέπει να συγχέεται με το συμβολισμό της σύγχρονης Χημείας. Το σύστημα του συμβολισμού, που χρησιμοποιήθηκε από τους αλχημιστές, ήταν ένα σύστημα στενογραφίας και διαφέρει από αλχημιστή σε αλχημιστή, εκτός από μερικά σύμβολα, όπως τα σύμβολα για τους πλανήτες, που αναφέρονται σε αντίστοιχα μέταλλα. Ο χρυσός π.χ., το πιο πολύτιμο μέταλλο, ανήκε στον Ήλιο, ο άργυρος στη Σελήνη, ο χαλκός στην Αφροδίτη, ο σίδηρος στον Άρη, ο μόλυβδος στον Κρόνο, ο κασσίτερος στον Δία και ο υδράργυρος στον Ερμή. Η ανάπτυξη της αλχημείας μπορεί να παρακολουθηθεί από κείμενα και βιβλία, αν και από τα 1000 πρώτα χρόνια της μόνο μια ή δυο σημαντικές εργασίες επέζησαν, των οποίων, όμως, η αυθεντικότητα αμφισβητείται από μερικούς μελετητές. Εκείνη την εποχή υπήρχε η συνήθεια να αποδίδονται τα γραπτά κείμενα σε κάποιον θεό, ήρωα, βασιλιά ή και φιλόσοφο, όπως στο Μωϋσή, στον Ερμή, στον Κλέοπα ή και στην Κλεοπάτρα. Από τους πρώτους σημαντικούς συγγραφείς στην αλχημεία αναφέρονται κάποιος Δημόκριτος, που έγραψε το βιβλίο "Φυσικά και μυστικά" και ο Ζώσιμος από την Πανώπολη, που έγραψε μια εγκυκλοπαίδεια για την αλχημεία γύρω στο 300 μ.Χ. Η εγκυκλοπαίδεια αυτή περιέχει πολλά στοιχεία μυστικισμού και συμβολικού χαρακτήρα. Το πιο φημισμένο Κινεζικό βιβλίο αλχημείας είναι "Τα Μεγάλα Μυστικά της Αλχημείας", γραμμένο πιθανότατα από τον Sun Sau Miao (581-673 μ.Χ. ).

Σκοποί και κίνητρα των Αλχημιστών… Οι αλχημιστές επεδίωκαν τη μετατροπή ευτελών μετάλλων σε ευγενή και αναζητούσαν το ελιξίριο της ζωής, ή την ουσία, που θα δρούσε καταλυτικά για την επίτευξη και των δύο αυτών στόχων (φιλοσοφική λίθος). Στόχος, λοιπόν, της αλχημείας ήταν τα μεγάλα ανθρώπινα "αγαθά" : ο πλούτος, η μακροβιότητα και η αθανασία. Οι πρώτοι αλχημιστές επιδίωξαν να μεταστοιχειώσουν τα μέταλλα θερμαίνοντάς τα παρατεταμένα, ώστε να επιταχύνουν τη φυσική τους εξέλιξη και συγχρόνως τρέφοντάς τα με διάφορες ουσίες (αντιδραστήρια), κατά τη γνώμη τους κατάλληλες να εξαλείψουν τις ευτελείς τους ιδιότητες και να τα οδηγήσουν σύντομα στην τελειοποίησή τους. Γι' αυτόν τον λόγο η Αλχημεία ήταν εκφρασμένη με όρους τελείωσης της ανθρώπινης ψυχής.