Ο ρόλος της γυναίκας στον πόλεμο Λυδία Αμιράλη Δεκέμβριος 2014

Εισαγωγή Ο παραδοσιακός «ρόλος» των γυναικών είναι βέβαια η αναπαραγωγή της ζωής, η οικογένεια, η φροντίδα των παιδιών. Ο «ρόλος» αυτός από τη μία εκθειάζεται ως συμβολή των γυναικών στην κοινωνία, απ’ την άλλη βιώνεται τραγικά από τις ίδιες τις γυναίκες, που έχουν να αντιμετωπίσουν, μέσα σε συνθήκες κρίσης, όλες τις παραδοσιακές τους υποχρεώσεις και να στερηθούν κεκτημένα ή αναγνωριζόμενα δικαιώματα. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια οι γυναίκες έπαιρναν μέρος στον πόλεμο θυσιάζοντας ακόμα και την ίδια τους την ζωή.

Η γυναίκα κατά την αρχαιότητα Δεν υπάρχουν πολλά περιστατικά κατά την αρχαιότητα όπου η γυναίκα να πρωτοστάτησε σε μια μάχη. Αυτό κυρίως λόγω της θέσης της στην αρχαία κοινωνία .Βέβαια υπάρχουν και οι χαρακτηριστικές εξαιρέσεις. Από τον Θουκυδίδη μάθαμε ότι οι γυναίκες των δημοκρατικών στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια μιας εμφύλιας διένεξης ανάμεσα σε δημοκρατικούς και ολιγαρχικούς βοήθησαν στην νίκη των πρώτων πετάγοντας κεραμίδια από τις στέγες των σπιτιών τους Παρόμοια είναι και η ιστορία για το τραγικό τέλος του Πύρρου, του βασιλιά της Ηπείρου. Κατά τη μάχη στο Αργος , Ο Πύρρος, βλέποντας την απελπιστική κατάσταση, αφαίρεσε τα διακριτικά του από το κράνος του και βασιζόμενος στο άλογό του όρμησε ανάμεσα στους εχθρούς που τον καταδίωκαν. Τότε δέχτηκε χτύπημα από ένα ακόντιο που τρύπησε την πανοπλία του στο θώρακα. Το τραύμα αποδείχτηκε αμελητέο και τότε στράφηκε ενάντια στο στρατιώτη που του είχε επιτεθεί, κάποιου άνδρα από το Άργος, που ήταν γιος κάποιας φτωχής ηλικιωμένης γυναίκας. Εκείνη είχε καταφύγει στη στέγη κάποιου οικήματος από όπου είχε θέα της μάχης. Όταν είδε τον κίνδυνο που διέτρεχε ο γιος της, σήκωσε έντρομη ένα κεραμίδι και το εκσφενδόνισε κατά του βασιλιά με τα δύο της χέρια. Ο Πύρρος δέχτηκε το χτύπημα κάτω από το κράνος, με αποτέλεσμα να σπάσουν οι σπόνδυλοι στη βάση του τραχήλου του. Ως αποτέλεσμα έχασε τις αισθήσεις του και τα χαλινάρια του τού έφυγαν από τα χέρια. Έτσι έπεσε ανάμεσα στους μαχόμενους που δεν αντιλήφθηκαν τι είχε συμβεί. Εντούτοις ένας άνδρας με το όνομα Ζώπυρος, ο οποίος υπηρετούσε υπό τις διαταγές του Αντίγονου, μαζί με δύο τρεις άλλους, κατάλαβαν ποιος ήταν και τον έσυραν στο κατώφλι ενός σπιτιού, πάνω στη στιγμή που άρχιζε να ανακτά τις αισθήσεις του. Τα χέρια του Ζώπυρου δίστασαν ελάχιστα μπροστά στο βλέμμα του βασιλιά, παρόλα αυτά κατέβηκαν χτυπώντας τον άτεχνα στο σαγόνι. Έτσι τον αποκεφάλισε αργά και με δυσκολία.

Επανάσταση του 1821 Κατά την επανάσταση του 1821 πολλές ήταν οι γυναίκες που πρωταγωνίστησαν στις διαμάχες ανάμεσα σε Έλληνες και Οθωμανούς. Μερικές από αυτές ήταν η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η Μαντώ Μαυρογένους, οι Σουλιώτισσες, οι Μανιάτισσες καθώς και οι Μεσολογγίτισσες ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ Η Λασκαρίνα Μπούμπουλη ( όπως ήταν το κανονικό της όνομα, Πινότση στο πατρικό της) είχε καταγωγή από την Ύδρα. Γεννήθηκε μέσα στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης στις 11 Μαΐου του 1771 όταν η μητέρα της Σκεύω επισκέφτηκε τον φυλακισμένο από τους Τούρκους και ετοιμοθάνατο άντρα της, Σταυριανό Πινότση. Μετά τον θάνατο του Πινότση στη φυλακή, μητέρα και κόρη επιστρέφουν στην Ύδρα. Αργότερα η μητέρα της Λασκαρίνας παντρεύεται για δεύτερη φορά με τον Σπετσιώτη καπετάνιο Δημήτριο Λαζάρου ή Ορλώφ (το Ορλώφ παρατσούκλι της εποχής λόγω της συμμετοχής του στα Ορλωφικά) και έτσι η Λασκαρίνα εγκαταστάθηκε πλέον στις Σπέτσες. Η Λασκαρίνα έκανε δυο γάμους, τον πρώτο στα 17 της χρόνια με τον Δημήτριο Γιάννουζα και τον δεύτερο στα 30 της με τον Δημήτριο Μπούμπουλη. Και οι δυο όμως σύζυγοί της, Σπετσιώτες καπεταναίοι, σκοτώθηκαν σε ναυμαχίες με πειρατές. Από τον Μπούμπουλη πήρε και το όνομα και έγινε γνωστή ως «Μπουμπουλίνα». Όταν ξεκίνησε η ελληνική επανάσταση, είχε σχηματίσει δικό της εκστρατευτικό σώμα από Σπετσιώτες, τους οποίους αποκαλούσε «γενναία μου παλικάρια». Είχε αναλάβει να αρματώνει, να συντηρεί και να πληρώνει τον στρατό αυτό μόνη της όπως έκανε και με τα πλοία της και τα πληρώματά τους, κάτι που συνεχίστηκε επί σειρά ετών και την έκανε να ξοδέψει πολλά χρήματα για να καταφέρει να περικυκλώσει τα τουρκικά οχυρά, το Ναύπλιο και την Τρίπολη. Έτσι τα δύο πρώτα χρόνια της επανάστασης είχε ξοδέψει όλη της την περιουσία.

Λασκαρίνα Μπούμπουλη

Μαντώ Μαυρογένους Η Μαντώ Μαυρογένους (Τεργέστη 1796 ή 1797 - Πάρος, Ιούλιος 1840) ήταν αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Καταγόταν από Ελληνική οικογένεια της Ρουμανίας, η οποία έφυγε κρυφά για την Ιταλία. Εγκαταστάθηκαν στην Τεργέστη και εκεί ο πατέρας της Nικόλαος Μαυρογένης ασχολήθηκε με το εμπόριο.[1] Με την έναρξη της Επανάστασης πήγε στην Μύκονο και ξεσήκωσε τους κατοίκους εναντίον των Τούρκων. Με πλοία εξοπλισμένα με δικά της έξοδα, καταδίωξε τους πειρατές που λυμαίνονταν τις Κυκλάδες και αργότερα πολέμησε στο Πήλιο, στη Φθιώτιδα και στη Λιβαδειά. Κάτοχος της γαλλικής γλώσσας, συνέταξε συγκινητική έκκληση προς τις γυναίκες της Γαλλίας, ζητώντας τη συμπαράστασή τους στον πληθυσμό της Ελλάδας. Για τον Αγώνα διέθεσε όλη της την περιουσία. Για τη δραστηριότητά της, συνολικά, ο Ιωάννης Καποδίστριας της απένειμε -τιμή μοναδική σε γυναίκα- το αξίωμα του επίτιμου αντιστράτηγου και της παραχώρησε κεντρικό σπίτι στο Ναύπλιο. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πώς, εκτός από τη Γαλλική, μιλούσε άπταιστα την Ιταλική αλλά και την Τουρκική. Μετά την Επανάσταση, απογοητευμένη από την άτυχη ερωτική περιπέτειά της με το Δημήτριο Υψηλάντη και καταδιωκόμενη από τον Ιωάννη Κωλέττη, ξαναγύρισε στη Μύκονο και έπειτα από λίγα χρόνια πέθανε στην Πάρο πολύ φτωχή και λησμονημένη.

Οι Σουλιώτισσες Ο λεγόμενος Χορός του Ζαλόγγου αποτελεί ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό ιστορικό και λαογραφικό περιστατικό που συνέβη 18 χρόνια πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821, περί το τέλος του Δεκεμβρίου του 1803 , στη κορυφή του όρους Ζάλογγο, εξ ου και η ονομασία του, ο οποίος και κατέληξε «εν χορώ» σε μια ομαδική απελπισμένη βρεφοκτονία και αυτοκτονία ορεσίβιων γυναικών της περιοχής Σουλίου. Οι φήμες του συγκινητικού αυτού γεγονότος κάλυψαν πολύ γρήγορα όχι μόνο τον τουρκοκρατούμενο ελλαδικό χώρο, αλλά ήταν αυτές που κυριαρχούσαν στις ειδήσεις των Φιλελλήνων στην Ευρώπη κατά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, λαμβάνοντας μάλιστα ιδιαίτερες συγκινησιακές φορτίσεις και διαστάσεις θαυμασμού, εξιδανικεύοντάς το Το γεγονός αυτό ανάγεται στις μάχες που έδωσαν τα εκστρατευτικά σώματα του Αλή Πασά όταν αποφάσισε να καταστείλει τους Σουλιώτες που "λυμαίνονταν" περιοχές του Πασαληκίου των Ιωαννίνων. Κατά τις τελευταίες εκείνες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, τέταρτες κατά σειρά, όταν περικυκλώθηκαν κάποια εναπομείναντα εκεί γυναικόπαιδα των Σουλιωτών, που είχαν καταφύγει στο υφιστάμενο ομώνυμο μοναστήρι, Μονή του Ζαλόγγου, που προκειμένου να μην υποστούν την αιχμαλωσία και άλλους εξευτελισμούς, αποφάσισαν να ριφθούν σε παρακείμενο γκρεμό, (φαράγγι), όπως και έπραξαν χορεύοντας και ρίχνοντας προηγουμένως τα βρέφη που κρατούσαν στην αγκαλιά τους. Κατά τα ίδια γεγονότα η κόρη του Νώτη Μπότσαρη, ενώ μετέφερε στους ώμους της την τραυματισμένη μητέρα της, βλέποντας ότι κινδύνευαν να συλληφθούν από κάποιον Αλβανό, έριξε τη μητέρα από έναν βράχο στον ποταμό Αχελώο και έπεσε και η ίδια.[1]. Σημειώνεται ότι εκείνη την εποχή ο εξευτελισμός των γυναικών χρησιμοποιείτο από τον Αλή Πασά ως μέσο αντιμετώπισης των Σουλιωτών[2]. Ένας από τους τρόπους εξευτελισμού ήταν και η πώληση των γυναικών ως σκλάβων, σε εποχή που το εμπόριο λευκών σκλάβων μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν νόμιμο και καταργήθηκε με φιρμάνι μόλις το 1830.

Σούλι-Χορός του Ζαλόγγου Το Μνημείο για το "Χορό του Ζαλόγγου" παριστά σύμπλεγμα γυναικών που χορεύουν, έργο του αρχιτέκτονα - γλύπτη Γεωργίου Ζογγοπούλου, στήθηκε το 1960 και τα αποκαλυπτήρια έκανε ο Βασιλιάς Παύλος. Οι Σουλιώτισσες από Ary Scheffer (1827)

Ο πόλεμος του 1940 Καθ’όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων στη ΒΔ Ελλάδα και ειδικώς από την έναρξη της ιταλικής εισβολής (28η Οκτωβρίου) και της απώθησής της (13η Νοεμβρίου 1940) καθοριστική υπήρξε η αρωγή του ντόπιο πληθυσμού της περιοχής της Ηπείρου. Όπως επισημαίνεται, η εκδίωξη του εισβολέα είχε γίνει από επιστρατευμένες δυνάμεις με τη συνδρομή των χωρικών ,που έσπευσαν στο πεδίο της μάχης και συνέδραμαν ουσιαστικά στον εφοδιασμό. Με δεδομένη τη στράτευση των ανδρών, αποφασιστική υπήρξε η αρωγή των γυναικών στη προώθηση από τα μετόπισθεν πολεμοφοδίων, υγειονομικού υλικού και αντιστοίχως από το μέτωπο προς την ενδοχώρα των τραυματιών. Σε μαρτυρίες καταγράφεται και η συμμετοχή τους σε οχυρωματικά έργα και έργα γεφυροποιίας. Ο ηρωισμός αυτών των γυναικών, σε συνδυασμό με το διεθνή θαυμασμό για τις απροσδόκητες ελληνικές πολεμικές επιτυχίες, τις πρώτες για τους Συμμάχους επί ευρωπαϊκού εδάφους, συντέλεσαν στη δημιουργία του όρου «Οι Γυναίκες της Πίνδου», που γενικώς περιγράφει το σύνολο των εθελοντριών.

Ο πόλεμος του 1940 Η συμμετοχή της Ελληνίδας στον πόλεμο του 1940, την κατοχή και την αντίσταση στάθηκε καταλυτική για την αλλαγή της θέσης της γυναίκας. Με την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο του 1940, οι Ελληνίδες προσαρμόστηκαν στις δύσκολες συνθήκες που περνούσε η χώρα. Είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος που ανταποκρίθηκαν εκείνες οι γυναίκες στο κάλεσμα της πατρίδας . Γιατί ήσαν γυναίκες που βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους άντρες από άποψη κοινωνικής και πολιτειακής δικαιοσύνης αφού στερούνταν του δικαιώματος της ψήφου. Ήσαν γυναίκες που δεν είχαν αναπτύξει την ψυχολογία της αντίστασης αλλά της υποταγής στην εξουσία. Πολλές γυναίκες πλούσιες, έδωσαν χρήματα και κοσμήματα σε ενίσχυση του αγώνα. Οι γυναίκες στην αντίσταση έπαιξαν σημαντικό και δραστήριο ρόλο. Χωρίς τη μαζική συμμετοχή και τις μεγάλες θυσίες των Ελληνίδων θα ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να πάρει η αντίσταση την έκταση και το βάθος που πήρε, να γίνει το καθολικό κίνημα, αγώνας των Ελλήνων για την εθνική απελευθέρωση. Αρχίζουν να τις αναγνωρίζουν και να τις υπολογίζουν. Αρκετές κοπέλες πήραν όπλο στο αντάρτικο. Σε μια εποχή που θεωρείται ντροπή να φορούν οι γυναίκες παντελόνι, θέλει τόλμη και δύναμη να φοράς τη στολή του αντάρτη και να κρατάς όπλο.