Θεωρίες μάθησης Βιβή Δεληκάρη

Τα βασικά μοντέλα Εμπειρικό – Συμπεριφορισμός Κριτικό – Επεξεργασίας πληροφοριών Κατασκευαστικό – Εποικοδομητισμός Γνωστικός εποικοδομητισμός Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Κοινωνικογνωστικές θεωρίες μάθησης Αυτορυθμιζόμενη μάθηση

Το εμπειρικό μοντέλο Στηρίζεται: στο συμπεριφορισμό Κύριοι εκπρόσωποι: Pavlov, Watson, Skinner, Thorndike, … Υποστηρίζει ότι μάθηση είναι: η αλλαγή της συμπεριφοράς του μαθητή, μέσω των εμπειριών και ‘ασκήσεων’ που θέτει ο δάσκαλος Αντίληψη για τον τρόπο επίτευξης της μάθησης: είναι συσσωρευτική εξάσκηση Κινείται στο επίπεδο: της αναπαραγωγής γνώσεων

Στο εμπειρικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος : Ενέργειες διδασκαλίας: i)του δασκάλου ii) των διδακτικών στόχων Ενέργειες διδασκαλίας: 1. Προσδιορίζουμε τι θα μάθουμε 2. Παρουσιάζουμε το περιεχόμενο βήμα – βήμα 3. Χρησιμοποιούμε πολλά παραδείγματα 4. Επαναλαμβάνουμε 5. Ελέγχουμε με κλειστές ερωτήσεις 6. Εξασκούμε με ταυτόσημες ασκήσεις

Στο εμπειρικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος : i)του δασκάλου ii) των διδακτικών στόχων Ως μεταδότη της γνώσης στους μαθητές και βασικού παράγοντα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που ενισχύει την επιθυμητή συμπεριφορά

Στο εμπειρικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος : i)του δασκάλου ii) των διδακτικών στόχων Που διατυπώνονται με τη μορφή συμπεριφορών που οι μαθητές θα πρέπει να ‘αναπτύξουν’

Στο εμπειρικό μοντέλο Γνωστική δομή: Γνωστικό σχήμα: δάσκαλος μαθητές Ξεχωριστά μαθήματα Κατατεμαχισμός της διδακτέας ύλης σε μικρές ενότητες Διάταξη ενοτήτων γραμμική, εξακολουθητική Έμφαση στη δηλωτική γνώση Γνωστικό σχήμα: δάσκαλος μαθητές (πομπός) (αποδέκτες) Κεντρική θέση: Η γνώση μεταβιβάζεται μήνυμα

Στο εμπειρικό μοντέλο Αντίληψη για τα λάθη: Είναι αποτέλεσμα απροσεξίας, σύγχυσης, επιπολαιότητας Αξιολόγηση: Έμφαση στο αποτέλεσμα Χρήση αποδεικτικής αξιολόγησης

Το κριτικό μοντέλο Στηρίζεται: στο μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών Κύριοι εκπρόσωποι: Dewey, Ausubel, Gagné, … Υποστηρίζει ότι η μάθηση: μας καθιστά ικανούς να λύνουμε προβλήματα και να παίρνουμε αποφάσεις Αντίληψη για τον τρόπο επίτευξη της μάθησης: μέσω της λύσης προβλήματος και της λήψης απόφασης Κινείται στο επίπεδο: της επεξήγησης

Στο κριτικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: Ενέργειες διδασκαλίας: i) μαθητή ii) δασκάλου Ενέργειες διδασκαλίας: Ο δάσκαλος δίνει τη γενική δομή και τις βασικές αρχές Οι μαθητές: 1. Επισημαίνουν το θέμα διερεύνησης (Τι, πώς, με ποιο σκοπό) 2. Καταφεύγουν στις πηγές (κείμενα, χάρτες, διαδίκτυο,….) 3. Διακρίνουν γνωρίσματα, ομαδοποιούν, προσδιορίζουν λεκτικά, συμπεραίνουν, επεξηγούν, αναφέρουν παραδείγματα, διοργανώνουν τη γνώση με μοντέλα αναπαράστασης 4. Αναφέρονται στη διαδικασία

Στο κριτικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: i) μαθητή ii) δασκάλου Που θα ανατρέξει στις πηγές, θα ανακαλύψει και θα επεξεργαστεί τις πληροφορίες μέχρι να κατακτήσει τη νέα γνώση

Στο κριτικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: i) μαθητή ii) δασκάλου Που θα καθοδηγήσει το μαθητή και θα συμβάλει στην καλλιέργεια της απαγωγικής του σκέψης

Στο κριτικό μοντέλο Γνωστική δομή: Συνύφανση μαθημάτων Χωρισμός της διδακτέας ύλης σε ενότητες που παρουσιάζουν ολότητα Διάταξη ενοτήτων σπειροειδής Έμφαση στη διαδικαστική γνώση (σύνδεση εννοιών) Αρτιότερο επίτευγμα θεωρείται το επιχείρημα

Στο κριτικό μοντέλο Γνωστικό σχήμα: δάσκαλος μαθητές Ανακαλύπτουν και διοργανώνουν τις σχέσεις του Κεντρική θέση: Η γνώση ανακαλύπτεται Διερευνούν τον κώδικα

Στο κριτικό μοντέλο Αντίληψη για τα λάθη: Αποτελούν γνωστικά κενά που οφείλονται στην ατελή κωδικοποίηση 1,2 3 4 5 Οπτική, ακουστική τοπογραφική, λεκτική σημασιολογική, συμβολική κωδικοποίηση κωδικοποίηση κωδικοποίηση Αξιολόγηση: Έμφαση στη διαδικασία Χρήση διαμορφωτικής αξιολόγησης Αισθητηριακή καταγραφή Βραχυπρόθεσμη μνήμη Μακροπρόθεσμη μνήμη

Η διαμορφωτική ή συνεχής αξιολόγηση Βαίνει παράλληλα με τη διδασκαλία, της οποίας αποτελεί ουσιώδες συστατικό Ανατροφοδοτεί συνεχώς τόσο το δάσκαλο όσο και το μαθητή για το έργο τους Βοηθά τον εκπαιδευτικό να αναπροσαρμόσει τη διδασκαλία του Δημιουργεί προϋποθέσεις για εξατομίκευση των διδακτικών παρεμβάσεων Δε δίνει απλά την εικόνα των επιτευγμάτων του μαθητή, αλλά μια αντίληψη για την πορεία που αυτός ακολούθησε και για την πρόοδο που επιτελέστηκε κατά την πορεία αυτή

Στο εμπειρικό μοντέλο Αντίληψη για τα λάθη: Είναι αποτέλεσμα απροσεξίας, σύγχυσης, επιπολαιότητας Αξιολόγηση: Έμφαση στο αποτέλεσμα Χρήση αποδεικτικής αξιολόγησης Ελέγχει την επίτευξη των διδακτικών στόχων

Το κατασκευαστικό μοντέλο Στηρίζεται: στον εποικοδομητισμό Κύριοι εκπρόσωποι:Bacnelard, Piaget, Gallagher, ….. Υποστηρίζει ότι η μάθηση είναι μια υποκειμενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων, που οδηγεί στην οργάνωση και προσαρμογή των νέων πληροφοριών στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις, δηλαδή στην τροποποίησή τους. Αντίληψη για την επίτευξη της μάθησης: κατασκευή γνώσεων με αναγωγή από την κατώτερη δομή (εμπειρικό πρότυπο) στην ανώτερη δομή (επιστημονικό πρότυπο) Κινείται στο επίπεδο: της παραγωγής γνώσεων

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: Μαθητή Της πρότερης γνώσης Δασκάλου

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: Μαθητή Της πρότερης γνώσης Δασκάλου Που αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην οικοδόμηση της γνώσης του

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: Μαθητή Της πρότερης γνώσης Δασκάλου Που πρέπει να τροποποιηθεί και να επεκταθεί ως αποτέλεσμα της μάθησης

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Κεντρικός ο ρόλος του: Μαθητή Της πρότερης γνώσης Δασκάλου Που αναλαμβάνει συμβουλευτικό – καθοδηγητικό ρόλο στις δραστηριότητες των μαθητών

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Ενέργειες διδασκαλίας: Προσδιορίζεται το πρόβλημα Αξιοποιείται η προηγούμενη γνώση για τη διατύπωση υποθέσεων, την πρόταση σχεδίου ενεργειών και τον υπολογισμό των αποτελεσμάτων Το σχέδιο τίθεται σε εφαρμογή Ζητούνται αντιστροφές, επεκτάσεις, νέες κατηγοριοποιήσεις και δημιουργείται κατάσταση κοινωνικογνωστικής σύγκρουσης Γίνεται αντιστοίχιση μεταξύ των προηγούμενων γνώσεων και των νέων απαιτήσεων Αναδιοργανώνεται και αναδομείται η γνώση Συσχετίζονται τα μοντέλα γνώσης: εμπειρικό – επιστημονικό Ελέγχεται η γνωστική υπέρβαση – επικράτηση της νέας γνώσης

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Γνωστική δομή: Διεπιστημονική και διαθεματική δόμηση των μαθημάτων Διάταξη ενοτήτων σπειροειδής Χωρισμός τη διδακτέας ύλης σε ενότητες Έμφαση στη γενετική γνώση Τα χαρακτηριστικά της δομής είναι ολότητα, μετασχηματισμός και αυτορρύθμιση, προσφέρονται δε, για ανακυκλωτική διδασκαλία

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Γνωστικό σχήμα: Ο δάσκαλος οι μαθητές Παράγουν νέα γνώση μέσω ανακωδικοποίησης της παλιάς Κεντρική θέση: η γνώση οικοδομείται Αναδιοργανώνουν σχέσεις γνωστών μηνυμάτων

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Αντίληψη για τα λάθη: Οφείλονται σε ανεπαρκείς ή λανθασμένους μετασχηματισμούς των προηγούμενων γνώσεων Αξιολόγηση: Έμφαση στο μετασχηματισμό για την ανάδειξη ανώτερων γνωστικών δομών Χρήση παιδευτικής αξιολόγησης

Στο κατασκευαστικό μοντέλο Αντίληψη για τα λάθη: Οφείλονται σε ανεπαρκείς ή λανθασμένους μετασχηματισμούς των προηγούμενων γνώσεων Αξιολόγηση: Έμφαση στο μετασχηματισμό για την ανάδειξη ανώτερων γνωστικών δομών Χρήση παιδευτικής αξιολόγησης Ο μαθητής αξιολογείται εντελώς εξατομικευμένα και η βαθμολογία του έχει σχετική αξία. Δύο γραπτά ίδιας βαθμολογίας αξιολογούνται διαφορετικά αν ανήκουν σε διαφορετικού επιπέδου μαθητές

Γνωστικός εποικοδομητισμός Κύριοι εκπρόσωποι: Piaget, Bruner Βασική θέση για τη μάθηση: Αυτή αναφέρεται στις γνωστικές δομές και εσωτερικές διαδικασίες του ατόμου, πραγματώνεται δε, μέσω του σχεδιασμού γνωστικών μαθησιακών στρατηγικών. Ο μαθητής έχει ενεργητικό ρόλο, εφόσον χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του για να κατασκευάσει έννοιες.

Ο Piaget: Μελετά τη νοητική ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου και υποστηρίζει πως η διανοητική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα της απόκτησης νέων γνωστικών ικανοτήτων. Θεωρεί πως το άτομο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και προσαρμόζεται (ενσωματώνει τα νέα ερεθίσματα στα ήδη υπάρχοντα γνωστικά σχήματα, τα οποία και τροποποιεί έτσι ώστε να μπορούν αυτά να ενσωματώσουν τη νέα γνώση). Διαμορφώνει «περιόδους γνωστικής ανάπτυξης» και υποστηρίζει ότι όλα τα άτομα περνούν υποχρεωτικά από κάθε στάδιο, ίσως όμως με διαφορετικό ρυθμό και σε διαφορετική ηλικία. Για τον Piaget, η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο, επηρεάζεται από: την ωρίμανση, την αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον και την κοινωνική εμπειρία

Ο Piaget: Μελετά τη νοητική ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου και υποστηρίζει πως η διανοητική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα της απόκτησης νέων γνωστικών ικανοτήτων. Θεωρεί πως το άτομο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και προσαρμόζεται (ενσωματώνει τα νέα ερεθίσματα στα ήδη υπάρχοντα γνωστικά σχήματα, τα οποία και τροποποιεί έτσι ώστε να μπορούν αυτά να ενσωματώσουν τη νέα γνώση). Διαμορφώνει «περιόδους γνωστικής ανάπτυξης» 1. Αισθησιοκινητικό στάδιο: αισθήσεις, αντανακλαστικές κινήσεις 2. Στάδιο προσυλλογιστικής σκέψης: γλώσσα, σύμβολα 3. Στάδιο συγκεκριμένων πράξεων: αφηρημένες έννοιες 4. Στάδιο τυπικών λογικών πράξεων: χρήση αφηρημένης σκέψης

Ο Bruner: Υποστηρίζει πως η μάθηση είναι μια ανακαλυπτική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από πολύπλοκες γνωστικές ακολουθίες. Για να μπορέσει το άτομο να κατανοήσει το περιβάλλον, πρέπει να το οργανώσει γνωστικά μέσα από τη δημιουργία ταξινομήσεων, ομαδοποιήσεων και κατηγοριοποιήσεων. Ανακάλυψη εννοιών Μετασχηματι-σμός Αξιολόγηση - εκτίμηση Έλεγχος των γνώσεων

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Lev Vygotsky. Βασική του θέση είναι πως ο άνθρωπος μαθαίνει εξελικτικά, μέσα από γνωστικές εμπειρίες, όπου το συναισθηματικό και το γνωστικό στοιχείο ενώνονται σε μια ενιαία οντότητα. Συνδέει τη νοητική με την κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου. Υποστηρίζει πως η μάθηση καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο πραγματώνεται Θεωρεί πως η μάθηση βελτιστοποιείται μέσω των αλληλεπιδράσεων και της συνεργασίας με τους ενήλικες, ή τους πιο ικανούς εκπαιδευόμενους Αναφέρεται στη «Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης» Προτείνει συνεργατικά περιβάλλοντα μάθησης

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Lev Vygotsky. Βασική του θέση είναι πως ο άνθρωπος μαθαίνει εξελικτικά, μέσα από γνωστικές εμπειρίες, όπου το συναισθηματικό και το γνωστικό στοιχείο ενώνονται σε μια ενιαία οντότητα. Συνδέει τη νοητική με την κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου. Υποστηρίζει πως η μάθηση καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο πραγματώνεται Θεωρεί πως η μάθηση βελτιστοποιείται μέσω των αλληλεπιδράσεων και της συνεργασίας με τους ενήλικες, ή τους πιο ικανούς εκπαιδευόμενους Αναφέρεται στη «Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης» Διαφορά μεταξύ του επιπέδου ανάπτυξης που ταιριάζει στην πνευματική ηλικία ενός ατόμου και του επιπέδου στο οποίο μπορεί αυτό να φτάσει με σωστή καθοδήγηση, ανάλογα ερεθίσματα και κατάλληλες συνθήκες

Κοινωνικογνωστικές θεωρίες μάθησης Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Albert Bandura Αφετηρία της σκέψης του, είναι πως το άτομο δεν αντιδρά μηχανιστικά στις εξωτερικές επιδράσεις, αλλά η συμπεριφορά του καθορίζεται ως αποτέλεσμα συνδυασμού τριών παραγόντων: των χαρακτηριστικών του, του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και αναπτύσσεται και της συμπεριφοράς που το ίδιο υιοθετεί. Βασική του θέση είναι ότι η μάθηση αποτελεί διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών και μετατροπής τους σε συμβολικές αναπαραστάσεις που διευκολύνουν την προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον. Κάνει λόγο για μεταγνώση, δηλαδή για γνώση των τρόπων και των μηχανισμών μέσω των οποίων συντελείται η γνωστική διαδικασία. Θεωρεί αναγκαία την ενεργό μάθηση

Αυτορυθμιζόμενη μάθηση Εντάσσεται στην κοινωνικογνωστική θεωρία μάθησης Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Barry Zimmerman Γίνεται λόγος για τρεις φάσεις αυτορυθμιζόμενης μάθησης Στη θεωρία αυτή η μάθηση πραγματώνεται μέσω της συνύπαρξης ειδικών και συνεκπαιδευόμενων μαζί (ομαδοσυνεργατική μάθηση) Δίνεται έμφαση στις μεθόδους και τεχνικές επίβλεψης της διαδικασίας, μετάφρασης και αξιολόγησης του αποτελέσματος Ο ρόλος του δασκάλου είναι να μεταβιβάζει την ευθύνη της μάθησης στον εκπαιδευόμενο ζητώντας του να αυτο –επιβλέπει τις ενέργειές του, να τον βοηθά στην ανάλυση των δεδομένων, να υποστηρίζει την επιλογή στόχων και στρατηγικών για την επίτευξή τους με κριτήριο αναφοράς τα πορίσματα της αυτο – επίβλεψης. Το ενδιαφέρον του εκπαιδευτή μετατοπίζεται από το αποτέλεσμα, στη διαδικασία που οδηγεί σ’ αυτό.

Αυτορυθμιζόμενη μάθηση Εντάσσεται στην κοινωνικογνωστική θεωρία μάθησης Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Barry Zimmerman Γίνεται λόγος για τρεις φάσεις αυτορυθμιζόμενης μάθησης Πρόβλεψη Έλεγχος απόδοσης – βούλησης (αυτοέλεγχος) Αναστοχασμός