ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ – ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΘΕΜΑ: Η ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΛΑΒΔΑΝΙΤΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΟΥΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ Η παραγωγή, αποθήκευση, δημοσίευση και διακίνηση υλικού (δημοσιευμάτων και γενικά περιεχομένου στον Ιστό) σε ηλεκτρονική μορφή, με κύριο δίαυλο το Διαδίκτυο και προορισμένων να αναγνωσθούν σε οθόνη υπολογιστή ή ειδικών συσκευών γι’ αυτό το σκοπό.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η εργασία εξετάζει :  Τους «πρωταθλητές» και «ουραγούς» του ημερήσιου και κυριακάτικου τύπου  Ποια η εξέλιξη των δημοσιευμάτων στον ημερήσιο τύπο  Ποια η εξέλιξη των δημοσιευμάτων στον κυριακάτικο τύπο  Η εξέλιξη των δημοσιευμάτων στο χρόνο  Την πολιτική του βιβλίου  Τις νέες τεχνολογίες και τη σχέση τους με το βιβλίο  Τα είδη των βιβλίων που «προτιμά» ο τύπος : ποιες κατηγορίες βρίσκονται στις πρώτες προτιμήσεις των εφημερίδων για δημοσίευση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τύπος και βιβλίο : το πρώτο είναι το μέσον. Το δεύτερο είναι πολιτιστικό προϊόν. Υπάρχει σχέση αλληλεξάρτησης. Τόσο που καθορίζεται η αγορά του βιβλίου και οι «νόμοι» της. Η έρευνα αυτή (που σημειωτέον διενεργήθηκε από τον Σεπτέμβριο του 1998 ως τα τέλη του 1999) καταγράφει τη συμπεριφορά του κάθε εντύπου και πως ο τύπος αντιμετωπίζει το βιβλίο.

ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ  ΑΝΑΦΟΡΕΣ / ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 42,6%  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ 31%  ΕΚΕΒΙ 9,9%  ΚΡΙΤΙΚΕΣ 7,1%  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 3,1%  ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ 2,8%  ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ 1,2%  ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ 0,9%  ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ 0,4%  ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΒΙΒΛΙΟΥ 0,4% *Σε σύνολο δημοσιευμάτων

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ : ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ Τα δημοσιεύματα ταξινομήθηκαν ως εξής:  Ως προς το περιεχόμενο των δημοσιευμάτων, π.χ. κριτικές, προδημοσιεύσεις, πολιτική βιβλίου και όλα όσα προαναφέρθηκαν  Ως προς τα βιβλία και τα περιοδικά  Ως προς το είδος των βιβλίων, δηλαδή : κοινωνικές επιστήμες, πολιτική, οικονομία, φιλοσοφία, εφαρμοσμένες επιστήμες, θρησκεία, καλές τέχνες  Ως προς το είδος των λογοτεχνικών βιβλίων, δηλαδή : μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση, θέατρο, αυτοβιογραφίες, λογοτεχνικά δοκίμια  Ως προς το είδος των μυθιστορημάτων, δηλαδή : κοινωνικά, αισθηματικά, ιστορικά, θρίλερ, επιστημονικής φαντασίας  Ως προς τη γλώσσα  Ως προς την έκταση των δημοσιευμάτων

ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΥΡΑΓΟΙ ΤΟΥ ΗΜΕΡΙΣΙΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ(1) ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΠΡΩΤΟΙ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ  ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 15,7%  ΤΑ ΝΕΑ 10,7%  ΕΣΤΙΑ 5,1%  ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ (ΜΗΤΣΗ) 4,7%  ΒΡΑΔΥΝΗ 4,7%  ΕΞΟΥΣΙΑ 4,5% ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ  ΑΥΡΙΑΝΗ 1,6%  ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ 1,2%  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1%  ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1%  ΝΙΚΗ 0,6%  ΛΟΓΟΣ 0,5%

ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΥΡΑΓΟΙ ΤΟΥ ΗΜΕΡΙΣΙΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ (2) ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΠΡΩΤΟΙ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ  ΤΟ ΒΗΜΑ 25,2%  Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 10,4%  ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 9,3%  ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 6,3%  ΤΟ ΕΘΝΟΣ 5,8% ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ  Ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1,4%  ΤΟ ΠΑΡΟΝ 1,1%  ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ 0,9%  Ο ΛΟΓΟΣ 0,2%  ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 0,1%

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΜΗΝΕΣ ΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ  ΜΑΪΟΣ 1490 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ  ΜΑΡΤΙΟΣ 1303  ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1151 ΜΗΝΕΣ ΜΕ ΤΑ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ  ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 691 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ  ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 790  ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 875

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΡΙΤΙΚΩΝ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ 512 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ :  ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 35,4%  ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ 26,8%  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 16,2%  ΤΑ ΝΕΑ 9,2%  ΑΥΓΗ 7,4%  ΛΟΙΠΕΣ 5,1% *Σε σύνολο 512 δημοσιευμάτων

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΤΑ ΝΕΑ 23,8% ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 15,2% ΑΘΗΝΑΪΚΗ 11,4% ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 9,5% ΑΥΓΗ 5,7% ΛΟΙΠΕΣ 34,3% * Σύνολο 106 δημοσιευμάτων για την πολιτική βιβλίου

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Με τις προδημοσιεύσεις δίνεται μια πρώτη γεύση στο αναγνωστικό κοινό για κάποιο έργο που πρόκειται να κυκλοφορήσει. Στην ουσία λειτουργεί ως έμμεση διαφήμιση. Τις περισσότερες προδημοσιεύσεις δίνουν στο κοινό οι εξής:  ΤΑ ΝΕΑ 56,3% (Στην καθημερινή τους έκδοση )  ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 28,5% (Στην κυριακάτικη έκδοση) Οι προδημοσιεύσεις αφορούν λογοτεχνικά βιβλία (63,7%), βιβλία γεωγραφίας / ιστορίας (11,5%) και τέλος αυτά των κοινωνικών επιστημών (8%).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ  Τα τεχνολογικά επιτεύγματα στο χώρο του βιβλίου δεν έχουν κατακτήσει ακόμη τον ελληνικό Τύπο.  Τα δημοσιεύματα τα σχετικά με τις νέες τεχνολογίες βρίσκονται στην τελευταία θέση των δημοσιευμάτων των πολιτικών εφημερίδων. Αυτό οφείλεται:  Κατά πρώτον στην έλλειψη ενδιαφέροντος για τα θέματα που άπτονται των νέων τεχνολογιών.  Κατά δεύτερον στην πολύ μικρή εφαρμογή των τεχνολογικών επιτευγμάτων στην ελληνική εκδοτική παραγωγή και εμπορία βιβλίου (ηλεκτρονικό εμπόριο).  Επίσης, στη σημαντική έλλειψη που συνίσταται από το γεγονός της απουσίας αρθρογράφων ειδικευμένων στα θέματα της τεχνολογίας. Τα θέματα με τα οποία ασχολούνται οι εφημερίδες είναι τα ηλεκτρονικά βιβλία και η έκδοση βιβλίων σε ψηφιακή μορφή, σε CD-ROM.

ΠΟΙΑ ΕΙΔΗ ΒΙΒΛΙΩΝ «ΠΡΟΤΙΜΑ» Ο ΤΥΠΟΣ ΕΙΔΗ ΒΙΒΛΙΩΝ  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 65,5%  ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ 8,8%  ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 5%  ΚΟΙΝΩΝ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 4,6%  ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ 3,3%  ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 2,9%  ΚΑΛΕΣ ΤΕΧΝΕΣ 2,4%  ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2,2% *Την παραπάνω έρευνα διενήργησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) σε βιβλία

ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ BEST-SELLERS(1) Ο τύπος εμφανίζει μία έλλειψη αυτονομίας, καθώς επιλέγει να δημοσιεύει κατά κύριο λόγο τους συγγραφείς που «πουλάνε». Τα best-sellers δεν κριτικάρονται από τους αρθρογράφους των εφημερίδων, ενώ κανένα best- seller μέχρι τώρα δεν έχει προδημοσιευτεί στον Τύπο. Συγγραφείς που κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στον Τύπο. Όσον αφορά τους Έλληνες συγγραφείς :  Μαρία Παπαθανασοπούλου 149 δημοσιεύματα.  Ντόρα Γιαννακοπούλου 106 δημοσιεύματα.  Άρης Σφακιανάκης 102 δημοσιεύματα.  Αντώνης Σαμαράκης 96 δημοσιεύματα.  Νίκος Θέμελης 86 δημοσιεύματα.  Φρέντυ Γερμανός 74 δημοσιεύματα.

ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ BEST-SELLERS(2) Οι ξένοι συγγραφείς που κατέχουν τις πρώτες θέσεις στην προτίμηση του Τύπου είναι οι εξής:  Πάουλο Κοέλιο 97 δημοσιεύματα  Ναγκίμπ Μαχφούζ 95 δημοσιεύματα  Ζοζέ Σαραμαγκό 88 δημοσιεύματα  Ελένφια Ντινγκ 65 δημοσιεύματα  Αούντα Ντε Ρόι 62 δημοσιεύματα  Ουμπέρτο Έκο 58 δημοσιεύματα  Στήβεν Κινγκ 49 δημοσιεύματα

ΟΙ ΕΚΔΟΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ Οι εκδοτικοί οίκοι που προβάλλονται περισσότερο μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων είναι άμεση συνάρτηση τόσο της εκδοτικής τους παραγωγής όσο και της τακτικής προβολής των προϊόντων τους. Οι πρώτες θέσεις των εκδοτικών οίκων οφείλονται στο γεγονός πως έχουν εκδώσει στην πλειονότητά τους τα best-sellers, συγκαταλέγονται μεταξύ των παραγωγικότερων εκδοτικών επιχειρήσεων και αναφέρονται περισσότερο στις εφημερίδες εξαιτίας του ότι οργανώνουν πολλές βιβλιοπαρουσιάσεις. Εκδοτικοί οίκοι που κατέχουν τις πρώτες θέσεις στις δημοσιεύσεις :  Καστανιώτης 13%  Πατάκης 7,5%  Κέδρος 6,1%  Νέα Σύνορα-Λιβάνη 4,1%

ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, οι εφημερίδες παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες σε ό,τι αφορά τον τρόπο παρουσίασης του βιβλίου. Λίγο πολύ συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο στα ζητήματα βιβλίων. Έτσι η κάλυψη του βιβλίου από τον τύπο χωρίζεται σε δύο κατηγορίες :  Ειδικά ένθετα : Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν οι εφημερίδες όπου κατευθύνεται ο κύριος όγκος των κειμένων που έχουν σχέση με το βιβλίο, αλλά και οι διαφημιστικές καταχωρήσεις των εκδοτικών οίκων (βλ. ένθετα στο «Βήμα της Κυριακής», «Ελευθεροτυπία»).  Μόνιμες ειδικές σελίδες : Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι περισσότερες εφημερίδες. Πρόκειται για τα έντυπα εκείνα που αφιερώνουν μία φορά την εβδομάδα μία ή περισσότερες σελίδες για το βιβλίο (βλ. «Καθημερινή», «Έθνος»).  Τέλος μία τρίτη κατηγορία που δεν ανήκει σε καμία από τις προαναφερόμενες, καθώς ασχολούνται με το βιβλίο πιο τακτικά και όχι απαραίτητα σε κάποιο ένθετο (βλ. «Τα Νέα»).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ(1) Στόχος της έρευνας αυτής είναι :  Η καταγραφή και ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών που συνθέτουν τη συμπεριφορά του τύπου απέναντι στο βιβλίο.  Τα στοιχεία που διαμορφώνουν τη σχέση του βιβλίου με τα έντυπα Μ.Μ.Ε.  Τη σχέση αλληλεξάρτησης, που οδηγεί το μέσο και το προϊόν να ακολουθούν παράλληλη πορεία.  Επίσης, αφήνεται να διαφανεί πως ο τύπος ασχολείται επιφανειακά με το βιβλίο (βλ. κάλυψη των best-sellers, δημοσιεύσεις κυρίως λογοτεχνικών κειμένων, έλλειψη επιστημονικών κειμένων) και τα ευρύτερα ζητήματα που συνδέονται με αυτό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (2)  Προβάλλονται περισσότερο οι εκδοτικοί οίκοι με τη μεγαλύτερη κερδοφορία και εκδοτική παραγωγή, καθώς και με τη μεγαλύτερη διαφημιστική καταχώρηση.  Πρόβλημα προκύπτει και με τη διαχρονικότητα ενός έργου αφού ο τύπος δεν ασχολείται κατά τον ίδιο τρόπο με το βιβλίο σε όλες τις εποχές. Τα περισσότερα δημοσιεύματα συμπίπτουν με τις εορταστικές περιόδους των Χριστουγέννων και του Πάσχα.  Θετικά κρίνεται η παρουσία της δράσης του Ε.ΚΕ.ΒΙ. μέσα από τον πολιτικό τύπο, που όμως θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερα κείμενα, ώστε να είναι πιο πληροφοριακά.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (3) Σε τελική ανάλυση η λειτουργία που επιτελεί ο τύπος με επιτυχία είναι να αντικατοπτρίζει την παραγωγή και την κατανάλωση, αποφεύγοντας να ασκήσει την επίδραση που θα μπορούσε σε τέσσερις τομείς :  Αποφεύγει να κάνει τομές στην τρέχουσα πραγματικότητα της ανάγνωσης με παρεμβάσεις ποιοτικού/αξιολογικού χαρακτήρα.  Δεν δίνει χώρο στην κριτική του βιβλίου, υποβαθμίζοντας το πεδίο της κριτικής του παρέμβασης.  «Γέρνει» υπερβολικά την πλάστιγγα προς την πλευρά της λογοτεχνίας, αφήνοντας εκτός του πεδίου των ζωτικών ενδιαφερόντων του κοινού για άλλου είδους βιβλία.  Αποφεύγει να δημιουργήσει βήμα διαλόγου για τα θέματα του βιβλίου, της πολιτικής βιβλίου καθώς και της πολιτικής για τον πολιτισμό και ειδικά σε ότι αφορά το βιβλίο αφού περιορίζεται σε δημοσιεύματα μόνο για το Ε.ΚΕ.ΒΙ.