Διάλεξη 9η Οργανικά Νοσήματα: Αρθρίτιδα, Αναιμία ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ – ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 9η Οργανικά Νοσήματα: Αρθρίτιδα, Αναιμία Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Αρθρίτιδα Η αρθρίτιδα είναι χρόνιο νόσημα φλεγμονής των αρθρώσεων η οποία εκδηλώνεται με διόγκωση κυρίως των μικρών αρθρώσεων των χεριών και ποδιών (πηχεοκαρπικών, γονάτου, ποδοκνημικής) και περιορισμό της κινητικότητάς τους. Η αρθρίτιδα προσβάλει κυρίως το γυναικείο πληθυσμό και μπορεί να εμφανιστεί τόσο στους ενήλικες όσο και στις μικρές ηλικίες.

Συμπτώματα Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα πρώτα συμπτώματα αρθρίτιδας που εμφανίζονται σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις, είναι: Διόγκωση, πόνος, δυσκαμψία, ερυθρότητα, αίσθηση θερμότητας. Η δυσκαμψία των αρθρώσεων εμφανίζεται κυρίως τις πρωινές ώρες και υποχωρεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνοδευτικά συμπτώματα της αρθρίτιδας αποτελούν: Η μυϊκή αδυναμία του πάσχοντα. Η πιθανή εκδήλωση υψηλού πυρετού.

Αιτιολογία Για την εκδήλωση της αρθρίτιδας ενοχοποιούνται κυρίως: Γενετικοί παράγοντες. Ανοσοποιητικοί μηχανισμοί. Αντιδράσεις υπερευαισθησίας.

Επίδραση Της Άσκησης Η φαρμακευτική αγωγή βοηθά αποτελεσματικά στη θεραπεία της νόσου και εμποδίζει την παραμόρφωση των αρθρώσεων, ωστόσο, δεν είναι αρκετή. Η άσκηση είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη υγιών και δυνατών οστών και την αποφυγή παραμόρφωσης των αρθρώσεων.

Προσαρμογές Άσκησης Υποχώρηση της οξείας φάσης. Η συμμετοχή σε άσκηση πρέπει να αρχίζει μόνο από τη στιγμή που η οξεία φάση της νόσου αρχίζει να υποχωρεί. Στην οξεία φάση της νόσου χρειάζεται κατάκλιση και ακινητοποίηση των αρθρώσεων με νάρθηκα τη νύχτα, ενώ την ημέρα πρέπει να εφαρμόζεται παθητική κινησιοθεραπεία.

Προσαρμογές Άσκησης Κατάλληλη ένταση. Με την υποχώρηση της οξείας φάσης της νόσου η επιλογή της κατάλληλης έντασης άσκησης από το γυμναστή είναι εφικτή εάν λαμβάνεται πάντοτε υπόψη από τον γυμναστή ‘η αρχή των δύο ωρών’ που ισχύει για τις περιπτώσεις αρθρίτιδας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, εάν δύο ώρες μετά το πέρας του μαθήματος φυσικής αγωγής συνεχίζει να εκδηλώνεται πόνος στο μαθητή, αυτό σημαίνει ότι η άσκηση ήταν ακατάλληλη ή μεγαλύτερης έντασης από ότι θα έπρεπε.

Προσαρμογές Άσκησης Σωστή επιλογή ασκήσεων. Ασκήσεις διάτασης που εμποδίζουν την δυσκαμψία και τον περιορισμό του εύρους κίνησης των αρθρώσεων. Ασκήσεις χαμηλής έντασης με επαναλαμβανόμενες κινήσεις (π.χ. βάδισμα, ποδηλασία) προτείνονται ανεπιφύλακτα. Το βάδισμα παρέχει λιγότερη επιβάρυνση στις αρθρώσεις από το τρέξιμο.

Προσαρμογές Άσκησης Σωστή επιλογή ασκήσεων (συνέχεια). Η κολύμβηση όπου λόγω της άνωσης λιγότερο βάρος επιβαρύνει τις αρθρώσεις και ο μοντέρνος χορός ή η χαμηλής έντασης αεροβική γυμναστική είναι μακράν οι καλύτερες δραστηριότητες.. Σε περιπτώσεις εκδήλωσης πόνου που εμποδίζει τη εκτέλεση άλλων ασκήσεων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ισομετρικές ασκήσεις δύναμης. Οι ασκήσεις ρίψης είναι καλύτερες από τις ασκήσεις με χτύπημα η πιάσιμο της μπάλας.

Προσαρμογές Άσκησης Σωστή επιλογή ασκήσεων (συνέχεια). Γενικά, οι ασκήσεις που επιλέγονται θα πρέπει: Να ανακουφίζουν από τους πόνους. Να αποτρέπουν τη δυσκαμψία και την παραμόρφωση των αρθρώσεων. Να διατηρούν το φυσιολογικό εύρος κίνησης των αρθρώσεων. Να διατηρούν τη δύναμη των μυών. Να βελτιώνουν την αντοχή του μαθητή.

Προσαρμογές Άσκησης Προσβασιμότητα. Αρκετοί μαθητές με αρθρίτιδα είναι αργοί στη βάδιση ή σταματούν συχνά. Οποιοδήποτε σπρώξιμο στην προσπάθεια που κάνουν να φτάσουν στο χώρο άσκησης μπορεί να είναι επώδυνο, οπότε πρέπει να επιτρέπεται η εύκολη πρόσβασή τους στο χώρο γύμνασης με το να έρχονται ή να φεύγουν από το μάθημα λίγο νωρίτερα.

Προσαρμογές Άσκησης Κατάλληλη ώρα. Η δυσκαμψία των αρθρώσεων εμφανίζεται κυρίως τις πρωινές ώρες και υποχωρεί κατά τη διάρκεια της ημέρας, γι’ αυτό καλό είναι το μάθημα της φυσικής αγωγής να τοποθετείται αργότερα στο διάρκεια της ημέρας.

Προσαρμογές Άσκησης Απαγόρευση ασκήσεων. Δραστηριότητες που αντενδείκνυται για όλους τους ασκούμενους με αρθρίτιδα γι’ αυτό πρέπει να απαγορεύονται λόγω των τραυματισμών που προκαλούν στις αρθρώσεις, είναι: Όλες οι ασκήσεις με άλματα όπου το σώμα αφήνει το έδαφος, περιλαμβανομένων των δραστηριοτήτων με σκοινάκι και τραμπολίνο. Αθλήματα επαφής και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το βόλεϊ. Δραστηριότητες όπου οι πτώσεις μπορεί να είναι συχνές όπως η ενόργανη γυμναστική. Ασκήσεις όπου ο ασκούμενος παραμένει στην καθιστή θέση για πολλή ώρα με αποτέλεσμα να προκαλείται δυσκαμψία των αρθρώσεων.

Αναιμία Η αναιμία είναι κατάσταση κατά την οποία παρατηρείται ελάττωση της αιμοσφαιρίνης που έχει ως κύρια λειτουργία τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς. Υπάρχουν αρκετές μορφές αναιμίας, κληρονομικές ή επίκτητες. Η σιδηροπενική αναιμία και η μεσογειακή αναιμία να αποτελούν τις συνηθέστερες μορφές.

Σιδηροπενική Αναιμία Η σιδηροπενική αναιμία οφείλεται σε ελαττωμένη πρόσληψη σιδήρου με τις τροφές, ή σε κακή απορρόφηση του σιδήρου από το αίμα, ή σε οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος. Είναι αρκετά κοινή στα κορίτσια κατά την προεφηβική και εφηβική ηλικία λόγω της γρήγορης ανάπτυξης και της απώλειας αίματος κατά την έμμηνο ρύση, σε άτομα που κάνουν δίαιτα και στους αθλητές και αθλήτριες σε ποσοστό 10-15%, ιδιαίτερα σε όσους καταβάλλουν πολύ έντονη προσπάθεια.

Μεσογειακή Αναιμία Η μεσογειακή αναιμία είναι χρόνια κληρονομική νόσος που δημιουργείται από τη μείωση του χρόνου ζωής των ερυθροκυττάρων, χωρίς ο μυελός των οστών να είναι ικανός να αυξήσει την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων ως αντιστάθμισμα στην αυξημένη καταστροφή τους. Εκδηλώνεται από την πρώτη βρεφική ηλικία με ανορεξία, ωχρότητα και διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα. Τα προβλήματα αυτά επιδεινώνονται κατά την ανάπτυξη του παιδιού, ενώ παρατηρείται καθυστέρηση της εφηβείας, ευαισθησία στις λοιμώξεις και εύκολη κόπωση.

Αντιμετώπιση Της Αναιμίας Η αντιμετώπιση της αναιμίας απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Για την πρόληψη της σιδηροπενικής αναιμίας συνήθως χορηγούνται 20mg σιδήρου την ημέρα και πρωτεϊνών. Η μεσογειακή αναιμία αντιμετωπίζεται με συχνές μεταγγίσεις αίματος κάθε 20-30 ημέρες, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν εναπόθεση σιδήρου στους ιστούς (αιμοσιδήρωση) με αποτέλεσμα το χρώμα του πάσχοντα να γίνεται καφεπράσινο.

Συμπτώματα Αναιμίας Ληθαργικότητα. Έλλειψη χρώματος στα χείλη, μάγουλα και ούλα. Πρώιμη εμφάνιση κόπωσης. Έλλειψη αντοχής και δύναμης. Αυξημένη συχνότητα παλμών καρδιάς και αναπνοών. Χαμηλό επίπεδο φυσικών ικανοτήτων. Χαμηλή μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου.

Προσαρμογές Άσκησης Εξατομίκευση σύμφωνα με τη συγκεκριμένη κατάσταση του κάθε μαθητή με αναιμία. Χαμηλή ένταση. Η κύρια δυσκολία εντοπίζεται στη χαμηλή αντοχή του μαθητή, γι’ αυτό οι ασκήσεις που θα επιλεγούν θα πρέπει να είναι χαμηλής έντασης έτσι ώστε να μην οδηγείται ο μαθητής σε υπερβολές προσπάθειας κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

Προσαρμογές Άσκησης Κατάλληλες ασκήσεις. Ασκήσεις που ενδείκνυνται είναι: Ασκήσεις ισορροπίας. Νευρομυϊκής συναρμογής. Συνέργειας ματιού-χεριού. Διατάσεις. Προσαρμοσμένες ως προς την ένταση ασκήσεις δύναμης και αντοχής.

Προσαρμογές Άσκησης Διακοπή άσκησης. Η άσκηση πρέπει να διακόπτεται όταν ο ασκούμενος δείξει ότι πλησιάζει στο όριο κόπωσής του, δηλαδή όταν παρουσιάζει: Απώλεια ελέγχου του σώματος (π.χ. σκοντάφτει ή πέφτει συχνά). Ευερεθιστότητα και έλλειψη ψυχραιμίας. Κοφτή αναπνοή. Ναυτία. Αδυναμία. Πονοκέφαλοι. Κυάνωση στα χείλη και στα νύχια. Απροθυμία του ατόμου να συνεχίσει το μάθημα.

Θέματα Για Συζήτηση Διαμορφώστε ένα παράδειγμα μαθήματος φυσικής αγωγής που να απευθύνεται σε ασκούμενους με αρθρίτιδα ή αναιμία. Συζητήστε ποιες αντιπροσωπευτικές ασκήσεις – κινητικές δραστηριότητες είναι οι πλέον κατάλληλες για ασκούμενους με αρθρίτιδα ή αναιμία.

Βιβλιογραφία Κοκαρίδας, Δ. (2005). Φυσική αγωγή για μαθητές με ειδικές ανάγκες σε κανονικά σχολεία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (κεφ 6, σελ. 67 - 75).