ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: Πολυγραμματισμός/Συμβολικές Αναπαραστάσεις, Υπερμεσικά Εργαλεία και Διδακτικά Σενάρια (Γ03Π05) Εαρινό Εξάμηνο Ακ. Έτος: 2009-10 Διδασκουσα: Αγγ. Πολύζου

Εισαγωγή Α. Αποσαφήνιση Εννοιών Α. Αποσαφήνιση Εννοιών Υπερμέσα Πολυμέσα Πολυγραμματισμός (Multiliteracy) Πολυτροπικότητα - Πολυτροπικά κείμενα (Multimodal texts)

Υπερκείμενο-Υπερμεσική Τεχνολογία Μία Υπερμεσική διάταξη πληροφορίας ΥΠΕΡΜΕΣΑ Υπερκείμενο-Υπερμεσική Τεχνολογία Σύνδεσμοι και κόμβοι - μη γραμμική διάταξη της πληροφορίας-χρήση συστήματος πλοήγησης-διάδραση (interactivity) Μία Υπερμεσική διάταξη πληροφορίας Γνωστική υπερφόρτωση

Πολυμέσα Χρήση περισσοτέρων του ενός μέσου (π.χ. εικόνες, κινούμενα σχέδια, ήχοι) Μέσο - Εργαλεία Πολυμέσα και Η/Υ Τεχνολογία: Τεχνολογικές δυνατότητες για την αποτύπωση της πληροφορίας. Διαφορετικές μορφές πληροφορίας αποθηκεύονται και διαχειρίζονται. Σύγκλιση μέσων, αφορά το/τα ψηφιακό/ά μέσο/α εγγραφής και αναπαράστασης: (α) το ίδιο το μηχάνημα μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, π.χ. σύγκλιση ήχου, παραδοσιακού κειμένου, στατικές και/ή κινούμενες εικόνες, (β) μηχανήματα που παράγουν ένα είδος αναπαράστασης, τείνουν να αναβαθμιστούν με την ενσωμάτωση δυνατοτήτων Η/Υ. Τα πολυμέσα συμβάλλουν στη δημιουργία πολυτροπικών αναπαραστάσεων της πληροφορίας/των εννοιών (multimodal representations). Σε σχέση με την λογική, την αφηγηματική δομή και την οριοθέτηση του δημιουργού, του αναγνώστη/χρήστη. Διάδραση (interactivity) – Υπερκείμενο – Μη Γραμμική Διάταξη. (Cope & Kalatzis, 2000)

Όλα τα κείμενα είναι πολυτροπικά Πολυτροπικότητα (Multimodality) - Πολυτροπικά Κέιμενα (Multimodal Texts) Κείμενα, που συνδιάζουν πολλούς σημειωτικούς τρόπους (modes). Ο καθένας από αυτούς επιτελεί έναν ειδικό και σημαντικό ρόλο. Εγείρει διαφορετικές αισθήσεις (όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή), κατά την αναπαράσταση της πληροφορίας. Στόχος: η επικοινωνία. Παραδείγματα Σημειωτικών Τρόπων (modes) Γλώσσα – πολυτροπικό φαινόμενο: Χαρτί-Μολύβι (εργαλείο), λέξεις (σημειωτικός τρόπος, διαφοροποιείται με βάση τους κοινωνικο-πολιτισμικούς παράγοντες, π.χ. κοινωνικά στρώματα και λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν, κατηγορίες αισθητικής) Γραφιστική πολυτροπικό φαινόμενο: Χαρτί-μελάνι (εργαλείο) - εικόνες (σημειωτικός τρόπος) Όλα τα κείμενα είναι πολυτροπικά Χρησιμοποιούν και διαφοροποιούνται ανάλογα με: (α) τα εργαλεία για την παραγωγή αναπαραστάσεων/εννοιών (διαφορετικά εργαλεία-διαφορετικές μορφές αναπαράστασης), (β) τον τρόπο διάταξης της πληροφορίας, (γ) πιθανόν να υπάρχει ένας κυρίαρχος τρόπος αναπαράστασης. (Kress, 2000)

Γλώσσα: Προφορικός και Γραπτός λόγος Πολυτροπικά Συστήματα Α. Προφορικός λόγος (α) εργαλεία για την παραγωγή αναπαραστάσεων/εννοιών (διαφορετικά εργαλεία-διαφορετικές μορφές αναπαράστασης) Χρήση πολλαπλών δυνατοτήτων των εργαλείων για να διαμορφώσουμε τον τονισμό, τον ρυθμό, τον τόνο της φωνής, κ.τ.λ.) (β) διάταξη της πληροφορίας Γραμμική, περιστασιακή στη διάθεση του χρόνου που έχουμε στη διάθεσή μας (γ) κυρίαρχος τρόπος αναπαράστασης Ομιλία

Γλώσσα: Προφορικός και Γραπτός λόγος Πολυτροπικά Συστήματα Β. Γραπτός λόγος (α) συσκευές, υλικά, εργαλεία για την παραγωγή αναπαραστάσεων/εννοιών (διαφορετικά εργαλεία-διαφορετικές μορφές αναπαράστασης) Χρήση πολλαπλών δυνατοτήτων των εργαλείων για να διαμορφώσουμε, για παράδειγμα την οπτική αισθητική, κ.τ.λ.) (β) διάταξη της πληροφορίας Γραμμική, μόνιμη στη διάθεση του χώρου που έχουμε στη διάθεσή μας (γ) κυρίαρχος τρόπος αναπαράστασης Γραφή

Γλώσσα και Παραδοσιακός Γραμματισμός Γραφή και ανάγνωση μέσα από έντυπα κείμενα Η γλώσσα είναι σταθερό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες-διδασκαλία κανόνων Διδασκαλία των συμβάσεων της γλώσσας (Cope & Kalatzis, 2000) Συνδυασμός γραμμάτων για το σχηματισμό λέξεων Γραμματική και συντακτικό Δομή: Τα βιβλία έχουν συγκεκριμένη δομή Στατική δομή: η μορφή των κειμένων δεν μεταβάλλεται από αναγνώστη σε αναγνώστη Χώρος: εντοπίζουμε την πληροφορία μέσα στο χώρο στον οποίο ξεδιπλώνεται το κείμενο, την υπογραμμίζουμε ή αναφερόμαστε σε συγκεκριμένο αριθμό σελίδας Συστηματική καταχώρηση και αποθήκευση της πληροφορίας με βάση το χώρο, σε γραμμική διάταξη.

Νέος Γραμματισμός-Πολυγραμματισμός (Multiliteracy) Ποικιλομορφία κειμένων που συνδέονται με την διάδοση της πληροφορίας και την τεχνολογία των πολυμέσων. Διάταξη της πληροφορίας σε μη γραμμική μορφή. Κατανόηση και ικανότητα ελέγχου των τύπων και των δομών της νέας αναπαράστασης της πληροφορίας προκειμένου να επιτευχθεί η επικοινωνία Χρήση διαφορετικών σημειωτικών τρόπων και συμβόλων – εικόνες, βίντεο, κινούμενα σχέδια και η σχέση τους με τον παραδοσιακό γραπτό λόγο (π.χ. εικόνα και γλωσσολογική αναπαράσταση ως προς την ίδια έννοια) Δυναμική δομή: Η γλώσσα και τα υπόλοιπα μέσα που χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση της πληροφορίας συνεχώς αναδομούνται και μεταβάλλονται από τους χρήστες καθώς προσπαθούν να επικοινωνήσουν σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια. (Cope & Kalatzis, 2000)

Πολυτροπικότητα (Multimodality), Πολυγραμματισμός (Multiliteracy) και Αναπαράσταση των Εννοιών με την Πολυμεσική-Υπερμεσική Τεχνολογία Τρόποι (modes) Γλωσσολογικά: λέξεις, ομιλία Οπτικά: εικόνες (στατικές, κινούμενες) Ακουστικά: ήχοι Χώρος: συσχέτιση και αρχιτεκτονική των αντικειμένων μέσα στο χώρο Κίνηση: σχήματα ή/και κινούμενες εικόνες που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες κινήσεις, ή ανάλογα με την προσωπικότητα που θέλουμε να δηλώσουμε Διάταξη Πληροφορίας Μη Γραμμική Πολλαπλοί κυρίαρχοι τρόποι αναπαράστασης

Β. Υπερμέσα-Πολυμέσα, Κοινωνία και Εκπαίδευση Προσεγγίσεις ως προς τον Νέο Αλφαβητισμό

(Νέος Γραμματισμός-Πολυγραμματισμός) Τεχνολογικός ντετερμινισμός-κάθετη εισαγωγή των Νέων τεχνολογιών Κοινωνική ομαλοποίηση Η τεχνολογία μπορεί να λύσει όλα τα κοινωνικά και παιδαγωγικά προβλήματα Τεχνοκεντρική προσέγγιση εισαγωγής και υποβάθμιση του παράγοντα άνθρωπος (προσωπικές ανάγκες, αξίες κ.τ.λ.) Το άτομο στερείται της δυνατότητας ελέγχου της κοινωνικής του υπόστασης Εκπαίδευση για κοινωνική αλλαγή (χειραφετική προσέγγιση) – οριζόντια εισαγωγή των Νέων τεχνολογιών Ανθρώπινη: εμπλέκει την ενεργητική, πρακτική γνώση των μετεχόντων (προσωπικές αξίες και θεωρήσεις) με επέκταση το πλαίσιο δράσης τους.

Πρότυπα χρήσης στην Εκπαιδευτική διαδικασία Τεχνοκεντρική-Κάθετη Προσέγγιση (Μακράκης, 2000)-Η άποψη της διδασκαλίας των μέσων (The Delivery Media View) (Mayer, 2001) Έμφαση στις τεχνικές γνώσεις (χρήση πολλαπλών μέσων για την παρουσίαση της πληροφορίας) Δεν λαμβάνει υπ’ όψη το πως μαθαίνουμε Ολοκληρωμένη-οριζόντια προσέγγιση (Μακράκης, 2000) Ενσωμάτωση στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, διεπιστημονική προσέγγιση στη διδασκαλία και στη μάθηση, κοινωνικά και πολιτισμικά ζητήματα ως αποτέλεσμα της χρήσης των Νέων Τεχνολογιών Εφικτή-μικτή ή μεταβατική προσέγγιση (Μακράκης, 2000) Συμβιβασμός τεχνοκρατικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης

Πρότυπο ανάπτυξης Παιδαγωγικού λογισμικού Προϋποθέσεις για Παιδαγωγικό σχεδιασμό Αρχική ιδέα-Περιεχόμενο Ανάλυση ιδέας σε σχέση με το βαθμό υποστήριξής της από την τεχνολογία Παιδαγωγικός σχεδιασμός με βάση τις Απαιτήσεις: ακροατήριο (υπόβαθρο)-επί μέρους στόχοι, περίγραμμα-δομή περιεχομένου, παιδαγωγικές αρχές και διδακτικές προσεγγίσεις. Τεχνολογικός σχεδιασμός: εικονογραφημένο σενάριο, πλοήγηση, γραφιστικό περιβάλλον, πολυμεσικοί πόροι.

Γ. Θεωρίες μάθησης και Υπερμέσα-Πολυμέσα

Σχετικότητα-υποκειμενική πραγματικότητα Αντικειμενισμός-Συμπεριφορισμός Σχέση αιτίας-αποτελέσματος Γνώση εξωτερική ως προς τον άνθρωπο Ο μαθητής παθητικός δέκτης-συσσώρευση γνώσεων Εποικοδομισμός-Κονστρουκτιβισμός Σχετικότητα-υποκειμενική πραγματικότητα Γνώση εσωτερική Ο μαθητής ενεργά δομεί τη γνώση-συνεργατικές και διερευνητικές δραστηριότητες

Θεωρίες μάθησης και Υπολογιστές Συμπεριφορισμός - Ο Η/Υ ως δάσκαλος Έλεγχος από την πλευρά του υπολογιστή Στόχος: μεταβίβαση γνώσης Κονστρουκτιβισμός- Ο Η/Υ ως μαθητευόμενος Έλεγχος της μάθησης από την πλευρά του μαθητή Διαδικασίες: υπόθεση, διερεύνηση, ανακάλυψη, έλεγχος, ανάλυση, σύνθεση, ερμηνεία, στοχασμός/κριτική αξιολόγηση Αυθεντικό υλικό Ημι-δομημένο ή και ανοικτό περιβάλλον μάθησης

Πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την Πολυμεσική Τεχνολογία των Υπολογιστών για να ενισχύσουμε και να βελτιώσουμε τη μαθησιακή διαδικασία; Α. Χρήση της πολυμεσικής τεχνολογίας για την απόκτηση/μάθηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων πληροφοριών (Mayer, 2001) Μαθητής-παθητικός δέκτης Εκπαιδευτικός: χρησιμοποιεί όλες τις δυνατότητες της τεχνολογίας για να σχεδιάσει υλικό που περιέχει πληροφορίες. Στόχος: μάθηση μεμονωμένων πληροφοριών. Πολυμέσα: Μέσο μετάδοσης/παράδοσης, εργαλείο για την καλύτερη δυνατή μετάδοση της πληροφορίας (του μαθήματος που διδάσκεται) Β. Χρήση της πολυμεσικής τεχνολογίας για την δόμηση της γνώσης (Mayer, 2001) Μαθητής-δομεί ενεργά, αντιλαμβάνεται με ιδιαίτερο τρόπο την γνώση που του παρέχεται Εκπαιδευτικός: βοηθά (καθοδηγεί και στηρίζει) τον μαθητή στη δόμηση της γνώσης. Στόχος: κατανόηση της πληροφορίας που παρέχεται. Πολυμέσα: παρουσίαση πληροφορίας με έμφαση στην καθοδήγηση του πως να γίνει η επεξεργασία-τι να προσέξει (ο μαθητής), πως να την οργανώσει στο μυαλό του, πως να την συσχετίσει με την προγενέστερη γνώση. Εργαλείο για την δόμηση της γνώσης.

Μαθησιακά Αποτελέσματα (Mayer, 2001, Bloom, 1957) Α. Συμπεριφορισμός Χαμηλές γνωστικές δεξιότητες στοχεύουν στην αποστήθιση: ικανότητα να θυμούνται, να αναπαράγουν και να αναγνωρίζουν το υλικό της παρουσίασης. Τρόπος αξιολόγησης: διαγνωστικά διαγωνίσματα, με περιεχόμενο: Ανάσυρση και αναπαραγωγή της πληροφορίας της παρουσίασης (π.χ. να γράψουν ότι θυμούνται από αυτά που έχουν διαβάσει) Αναγνώριση: να επιλέξουν το σωστό με βάση αυτά που έχουν διαβάσει (π.χ. σε διαγωνίσματα πολλαπλών επιλογών) Κρίση: να κρίνουν και να αποφασίσουν εάν κάτι από αυτά που έχουν διαβάσει εμπεριέχεται (π.χ. σε ερωτήσεις τύπου σωστό ή λάθος) Β. Κονστρουκτιβισμός Υψηλές γνωστικές δεξιότητες στοχεύουν στην κατανόηση: ικανότητα να χρησιμοποιήσουν το υλικό της παρουσίασης σε καινούργιες καταστάσεις Τρόπος αξιολόγησης: μεταβατικά διαγωνίσματα Επίλυση προβλημάτων: δεν είναι εμφανής η λύση τους στο υλικό της παρουσίασης, επομένως θα πρέπει να διερευνήσουν, να αξιολογήσουν και να εφαρμόσουν ότι τα προϊόντα των διαδικασιών σε μία νέα κατάσταση, πέραν της δεδομένης.

Πιθανά μαθησιακά αποτελέσματα σε σχέση με τις θεωρίες μάθησης Συμπεριφορισμός Μη μάθηση Αποστήθιση ή διασπασμένη γνώση: κομμάτια μεμονωμένης γνώσης με αδυναμία εφαρμογής/μεταφοράς αυτών σε νέες καταστάσεις Κονστρουκτιβισμός Ουσιαστική μάθηση: ενσωματωμένη αναπαράσταση γνώσης εφ’ όσον υπάρχει η δυνατότητα ανάκλησης αυτής καθώς και επίσης εφαρμογής της σε νέες κατάστασης επίλυσης προβλημάτων (Mayer, 2001)

Σχέση Ουσιαστικής και ενεργητικής μάθησης Ποιο από τα δύο παραδείγματα μπορεί να συμβάλλει στην ενεργητική μάθηση Α. Ασκήσεις που οι μαθητές δείχνουν ενεργητική φυσική συμπεριφορά: π.χ. με την παράθεση ασκήσεις εξάσκησης που απαιτούν άμεση εκτέλεση (hands-on multimedia activities) Να βάλετε το ρήμα στο σωστό χρόνο Χθές, __________________ εκδρομή. (πηγαίνω) Β. Ασκήσεις που οι μαθητές δείχνουν ενεργητική γνωστική δραστηριότητα: π.χ. με την παράθεση πολυμεσικού υλικού που ενεργοποιεί τις διαδικασίες της κριτικής σκέψης προκειμένου να αυτο-διερευνήσουμε, να ανακαλύψουμε και να εξηγήσουμε. Το υλικό μπορεί να περιέχει γενικότητες και ο μαθητής πρέπει να διερευνήσει γνωστικά.

Γραφική αναπαράσταση των τύπων της ενεργητικής μάθησης Γραφική αναπαράσταση των τύπων της ενεργητικής μάθησης Γνωστική Δραστηριότητα Δραστηριότητα φυσικής συμπεριφοράς Χαμηλή Έντονη Δεν ενισχύεται η ουσιαστική μάθηση Ενισχύεται η ουσιαστική μάθηση Έντονη Χαμηλή (Mayer, 2001)