Όταν έφτασαν οι Βενετοί στο νησί ένα από τα μελήματά τους ήταν να αποξενώσουν τον κρητικό λαό από τις ρίζες και τις παραδόσεις του, για να το επιτύχουν αυτό έπρεπε οι Κρητικοί να προσεταιριστούν το λατινικό δόγμα που ήταν και η επίσημη λατρεία των Βενετών. Άγιος Φραγκίσκος

Η στάση αυτή της Βενετίας απέναντι στα θρησκευτικά φρονήματα του λαού ξεσήκωσε μεγάλες αντιδράσεις από την πλευρά των ντόπιων κατοίκων του νησιού εναντίον των καθολικών κατακτητών του. Το πρόβλημα δεν ήταν στενά εκκλησιαστικό, αλλά είχε κυρίως πολιτικές και εθνικές προεκτάσεις.

Μετά της άλωση της βασιλεύουσας από τους Τούρκους το 1453, ο ελληνισμός έχασε την πολιτική του αντιπροσώπευση και η εκκλησία αντικατέστησε τις κρατικές εξουσίες. Το θρησκευτικό αίσθημα ταυτίζεται έτσι με την εθνική συνείδηση. Η υπαγωγή στον καθολικισμό σήμαινε για τους ορθόδοξους χριστιανούς αφομοίωση με τους ξένους, συνεργασία με τον κατακτητή και λήθη της εθνικής τους καταγωγής.

Η Βενετία για να εξασφαλίσει την πολιτική της κυριαρχία, έπρεπε να κόψει τις γέφυρες των ντόπιων πληθυσμών με την ορθόδοξη βυζαντινή ιεραρχία. Έτσι κατάργησε τις ορθόδοξες επισκοπές και στέρησε την ελληνική εκκλησία από την περιουσία της. Αγία Αικατερίνη των Σιναϊτών

Δραστήρια και φανατικά τάγματα μοναχών της καθολικής Εκκλησίας ιδρύονται στην Κρήτη που λειτούργησαν ως εστίες προσηλυτισμού. Στον αρχιεπισκοπικό θρόνο του νησιού διορίστηκε Λατίνος αρχιεπίσκοπος, που ήταν εξαρτημένος από τον Λατίνο πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Η Βενετία φρόντιζε να διορίζει πάντοτε αρχιεπίσκοπο Κρήτης από τις μεγάλες αρχοντικές οικογένειες της μητρόπολης.

Προϊστάμενοι στην ορθόδοξη ιεραρχία της Κρήτης διορίζονταν οι πρωτοπαπάδες και οι πρωτοψάλτες. Οι ιεράρχες αυτοί, ήταν πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης των Βενετών, υπάλληλοι μισθοδοτούμενοι από το δημόσιο ταμείο της Αυθεντίας και επομένως εξαρτημένοι από τη βενετική διοίκηση, υποχρεωμένοι να μετέχουν σε ακολουθίες μαζί με τους καθολικούς ιερωμένους, να συμψάλλουν και να συλειτουργούν. Ήταν ενωτικοί ( πίστευαν στην ένωση της λατινικής εκκλησίας με την ανατολική ), ουνίτες και γι ’ αυτό θεωρούνταν από τους Κρητικούς προδότες. Είναι φανερό ότι πολλοί από τους πρωτοπαπάδες και τους πρωτοψάλτες είχαν ανώτερη παιδεία και διακρίθηκαν σε εκκλησιαστικά αξιώματα, αλλά και στην συγγραφική και την κωδικογραφία.

Ο ορθόδοξος κλήρος για να χειροτονηθεί έπρεπε να ταξιδέψει εκτός του νησιού, γεγονός που προϋπέθετε γραφειοκρατία, ταξίδια και δαπάνες. Εφοδιασμένοι κατόπιν με τα αποδεικτικά έγγραφα της χειροτονίας τους επέστρεφαν στο νησί, όπου περνούσαν από σχολαστικό έλεγχο των αρχών για να βεβαιωθεί η εγκυρότητα της χειροτονίας.

Η προπαγάνδα των λατινικών ταγμάτων που είχαν εγκατασταθεί στις πόλεις, όξυναν την αντίδραση των ορθοδόξων κρητικών και μεγάλωναν τον φανατισμό τους. Παρά την προσπάθεια της καθολικής εκκλησίας να προσεταιριστεί τον πληθυσμό, ελάχιστο μόνο τμήμα πήγε με το μέρος τους.

Στους τελευταίους χρόνους της Βενετοκρατίας παρατηρείται μια έντονη αναβίωση του μοναχισμού στην Κρήτη με την ίδρυση νέων αλλά και την ανασύσταση παλαιών και εγκαταλελειμμένων ναών. Τα μοναστήρια και οι εκκλησίες αποτέλεσαν σπουδαία και σημαντικά κέντρα διάδοσης της παιδείας στον κρητικό λαό.

Η κρητική εκκλησία, μολονότι ακέφαλη, γνώρισε κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας, μεγάλη άνθιση. Γι' αυτό την περίοδο εκείνη χτίστηκαν πάρα πολλοί ναοί. Υπήρχαν, μέσα στον περίβολο των τειχών, 113 ορθόδοξες εκκλησίες, ενώ καθολικές ήταν μόνο 16. Ίσως δεν υπάρχει άλλη πόλη της εποχής εκείνης, με ανάλογο πληθυσμό, που να έχει τόσους ναούς. Ο Ναός του Σωτήρος

Τα μεγάλα μοναστηριακά κέντρα, όπως το σιναϊτικό μετόχι της Αγίας Αικατερίνης στο Χάνδακα, της Αγκαράθου, της Χρυσοπηγής, των Τζαγκαρόλων κ. ά., ήταν κέντρα σπουδών και εργαστήρια τέχνης. Κρητικοί ιεράρχες, όπως ο Μελέτιος Πηγάς, ο Κύριλλος Λούκαρης και ο Μάξιμος Μαργούνιος, διακρίθηκαν στα γράμματα, ενώ κρητικοί αγιογράφοι συντέλεσαν στην ανάπτυξη των τεχνών μέσα και έξω από την Κρήτη. Κύριλλος Λούκαρης

4 ο Γυμνάσιο Ηρακλείου Σχολ. Έτος Υπεύθυνες καθηγήτριες: Γαλανάκη Χαρίκλεια Μακράκη Άννα Μπανιά Αικατερίνη Χαριάτη Διονυσία