Ερευνητικές Μέθοδοι στην Κοινωνική Ψυχολογία Έμφαση στις αυτό-αναφορές και στην αντίληψη της συμπεριφοράς του υποκειμένου 2η Διάλεξη KOINWNIKI II K.Kafetsios 2004

Τι θα καλύψει το μάθημα Γιατί κάνουμε έρευνα; Θεωρία και μέθοδος στην Κοινωνική Ψυχολογία Ερευνητικά σχέδια Ανασκόπηση ερευνητικών σχεδίων που χρησιμοποιούνται στην ΚΨ έρευνα Ποια η σημασία της μεθόδου αυτό-αναφοράς Γνωρίζουν τα άτομα τα αίτια της συμπεριφοράς τους; K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Κάποιες ιδέες βασισμένες είτε στην θεωρία είτε στην πράξη Θεωρία για την Κοινωνική Συμπεριφορά Προβλέψεις στην βάση της Θεωρίας-Υποθέσεις Εμπειρική Μελέτη Έλεγχος των υποθέσεων Προβλέψεις δεν επιβεβαιώθηκαν Προβλέψεις Επιβεβαιώθηκαν Θετικιστική – προσέγγιση K.Kafetsios 2004

Από πού προέρχονται οι θεωρίες; Περιέργεια από κάποια φαινόμενα που παρατηρούμε γύρω μας Π.χ. Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι στις σχέσεις τους από άλλους? Αξιολόγηση κάποιων βαρετών και ‘δεδομένων’ πτυχών της κοινωνικής ζωής Γιατί τα άτομα στην Ελλάδα δεν λένε ‘Ευχαριστώ’ τόσο συχνά όσο στην Αγγλία; Ανάγκη να εξηγηθούν κοινωνικά φαινόμενα που είναι αναπάντεχα ή ‘προβληματικά’. Γιατί οι περισσότεροι Γερμανοί στον Β Παγκ. Πόλεμο πειθάρχησαν στις εντολές του Χίτλερ; Υπάρχουσα Θεωρία Ερευνητικά δεδομένα που αντικρούουν πλευρές τις θεωρίας K.Kafetsios 2004

Θεωρία και Μέθοδος στην Κοινωνική Ψυχολογία Θεωρία: Μια σειρά από ‘προτάσεις’ για κοινωνικές ψυχολογικές κατασκευές, και τις σχέσεις ανάμεσα τους Οι Θεωρίες έχουν γενικό χαρακτήρα (μπορούν να εφαρμοστούν σε ομάδες ατόμων). Έτσι έχουν προβλεπτική ισχύ. Εννοιολογική Κατασκευή: Μια αφηρημένη θεωρητική έννοια. Συγκεκριμένοι ορισμοί αφηρημένων εννοιών (Π.χ. Συναισθηματική Νοημοσύνη) Λειτουργικός ορισμός του προβλήματος K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Παράδειγμα: Θεωρία Θεωρία: Κοινωνική Μάθηση (Rotter, 1954; Bandura, 1977). Η ΚΜ επιδρά στην συμπεριφορά ενός ατόμου μέσα από την ανταμοιβή και την τιμωρία. Ο Bandura εισήγαγε το γνωστικό στοιχείο στην θεωρία τονίζοντας την σημασία της μίμησης με παρατήρηση. K.Kafetsios 2004

Παράδειγμα: Το ερώτημα Ένας ψυχολόγος θέλει να ελέγξει την Κοινωνική μάθηση της επιθετικότητας στα παιδιά. Με άλλα λόγια, να εξετάσει αν οι βίαιες συμπεριφορές που βλέπουν στην τηλεόραση έχουν επίδραση πάνω στις επιθετικές τάσεις τους. K.Kafetsios 2004

H εννοιολογική κατασκευή Μίμηση της επιθετικότητας όπως παρατηρείται στα προγράμματα της τηλεόρασης Λειτουργικός ορισμός Πώς ελέγχονται οι μεταβλητές. K.Kafetsios 2004

Θεωρία και Μέθοδος στην Κοινωνική Ψυχολογία Μέθοδοι: Διαδικασίες που χρησιμοποιούν οι ΚΨ για να συλλέξουν πληροφορίες ώστε να ελέγξουν εμπειρικά την θεωρία. Βοηθούν να μεταφράσουμε τις ΙΔΕΕΣ των ερευνητών σε ΠΡΑΞΗ (συλλογή δεδομένων). Μεθοδολογία: Όλες οι πλευρές της εφαρμογής των μεθόδων Υποθέσεις: Πρόβλεψη για τα αποτελέσματα της έρευνας με βάση την διαδικασία μετατροπής αντικειμένου σε ικανό για χειρισμό K.Kafetsios 2004

Ερευνητικά Σχέδια 1. Περιγραφική Έρευνα: 2. Συσχετιστική Έρευνα: Π.χ. η αλληλεπίδραση γονέα και αυτιστικού παιδιού 2. Συσχετιστική Έρευνα: Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις πολιτικές πεποιθήσεις και το εκπαιδευτικό επίπεδο; 3. Πειραματική Έρευνα: Μεταλλαγές σε μία μεταβλητή ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ αλλαγές σε άλλη μεταβλητή Π.χ. Η αλλαγή στάσεων οδηγεί στην αλλαγή της συμπεριφοράς; K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Η ΚΨ χαρακτηρίζεται από μεθοδολογικό πλουραλισμό Πειράματα (μέθοδος που επιτρέπει την διαπίστωση της επίπτωσης μιας μεταβλητής σε μια άλλη) Πειράματα πεδίου: Το παραπάνω αλλά σε νατουραλιστικά πλαίσια Μελέτες πεδίου: Συνήθως ενέχουν παρατήρηση σε νατουραλιστικά πλαίσια Παρατήρηση: Κάθε είδους δομημένη παρατήρηση Αυτοαναφορές: Ερωτηματολόγιο-Συνέντευξη Focus groups K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Πείραμα για να ελεγχθούν τα αποτελέσματα της μίμησης στην επιθετικότητα Δύο ομάδες παιδιών: Μια ομάδα παρακολουθεί προγράμματα που έχουν βία. Η άλλη μη-βίαια προγράμματα Μέτρηση των επιπέδων της επιθετικότητας μετά την παρακολούθηση του προγράμματος με την χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών (video game/play). Σημαντικό: Ο τυχαίος ορισμός των παιδιών στις δύο ομάδες (ηλικία, φύλο, ανατροφή κα) Μελετούμε αποτελέσματα της X Μεταβλητής στην O Αποφεύγουμε τις μεταβλητές που μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Πειραματικός έλεγχος της πρώτης εντύπωσης (διαπροσωπική αντίληψη) Οι Σς συναντούν έναν βοηθό που είχε εκπαιδευτεί να διαφοροποιεί τον τρόπο χειραψίας: αδύναμο, μέτριο, δυναμικό. Έπειτα, τους ζητήθηκε να δηλώσουν τις εντυπώσεις του από τον βοηθό πόσο συμπαθητικό βρήκαν τον βοηθό. K.Kafetsios 2004

Εντύπωση : Θετική K.Kafetsios 2004

Μια συσχετιστική μελέτη για την παρακολούθηση βίας στην τηλεόραση και την επιθετικότητα Ερωτηματολόγια για το μέσο επίπεδο βίας στα προγράμματα που παρακολουθούν τα παιδιά Επίσης μέτρηση: επίπεδα επιθετικότητας όπως αναφέρουν οι γονείς, δάσκαλοι και φίλοι Επίσης: διαφορές προσωπικότητας, ανατροφή, περιβάλλον, δύο φύλα κα Πρόβλημα αποτελεί ότι δεν μπορούν να διαπιστωθούν αιτιακές σχέσεις K.Kafetsios 2004

Είδη εγκυρότητας Εσωτερική Εγκυρότητα Εξωτερική Εγκυρότητα Ο βαθμός στον οποίο το εργαλείο-κλίμακα μετράει αυτό που θα πρέπει να μετράει Εξωτερική Εγκυρότητα Πόσο γενικεύσιμα είναι τα ευρήματα; Εγκυρότητα Κατασκευής Οι μεταβλητές ανταποκρίνονται στις θεωρητικές κατασκευές που υπέθεσαν K.Kafetsios 2004

Προβλήματα με την εξωτερική εγκυρότητα Σε ποιο βαθμό δεδομένα από το εργαστήριο μπορούν να γενικευθούν στην πραγματική ζωή; Θα μπορούσε να γίνει πείραμα πεδίου Λύση: Μια μη-πειραματική μελέτη (π.χ. έλεγχος των διαφορικών επιπέδων επιθετικότητας ως συνάρτηση έκθεσης στην βία στην τηλεόραση K.Kafetsios 2004

Ποιοτικές μέθοδοι Έμφαση στο νόημα και όχι στις μετρήσεις Συγκεκριμένες μέθοδοι συμπεριλαμβάνουν: Συνεντεύξεις σε βάθος, Είναι περισσότερο ικανή Provides richer description of social phenomena Better able to capture the complexities of social life ‘Εμφαση στο περιεχόμενο και όχι στις διαδικασίες Focus on uniqueness rather than universals K.Kafetsios 2004

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΟΔΗ όταν κάτι δεν πάει καλά στο εργαστήριο K.Kafetsios 2004

Η ΚΨ Χαρακτηρίζεται από μεθοδολογικό πλουραλισμό I Πειράματα: Διαδικασία που επιτρέπει να δούμε τι επίδραση έχει μια μεταβλητή σε ένα φαινόμενο (π.χ. η τροποποίηση της διάθεσης πάνω στην αντίληψη) Τυχαία καταχώρηση συμμετεχόντων σε πειραματικές ομάδες Πειράματα πεδίου: Η παραπάνω διαδικασία αλλά στο πεδίο (κοινωνικό περιβάλλον) Έρευνες πεδίου : Δεν είναι πειράματα K.Kafetsios 2004

Η ΚΨ Χαρακτηρίζεται από Μεθοδολογικό Πλουραλισμό ΙΙ Παρατήρηση: Κάθε είδους δομημένη παρατήρηση Αυτό-αναφορά Ερωτηματολόγια Συνεντεύξεις Focus groups K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Γνωστές Μελέτες στην ΚΨ Η έρευνες του Milgram για την υπακοή Οι έρευνες του Rosenthal (1966) για τις επιδράσεις της προσδοκίας του πειραματιστή πάνω στα αποτελέσματα του πειράματος. Latané and Darley (1969): Η περίπτωση της Kitty Genovese. Η παρέμβαση του συνευρισκόμενου (Bystander intervention). K.Kafetsios 2004

ΑΙΤΙΑΚΗ ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Η Πειραματική Μέθοδος είναι Σημαντική για την εξέλιξη της Γνώσης στην ΚΨ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΙΤΙΑΚΗ ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ K.Kafetsios 2004

Παράδειγμα ενός πειράματος για τον φόβο και την συντροφικότητα (το πείραμα του Dr. Zilstein) Υπόθεση: Ότι συμμετέχοντες σε κατάσταση άγχους είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες από τους πιο ήρεμους συμμετέχοντες να επιζητήσουν την συντροφιά των άλλων(Schachter, 1959) Συμμετέχοντες: Μόνο γυναίκες Πρόκληση άγχους/φόβου: Προσδοκία ότι θα του έκαναν ηλεκτροσόκ K.Kafetsios 2004

Χαρακτηριστικά των απαιτήσεων/συνθήκης (Demand characteristics) Το να κάνει κανείς πειράματα είναι σαν να μελετά χημικές αντιδράσεις με βρώμικους δοκιμαστικούς σωλήνες (Silverman and Schulman (1970) Χαρακτηριστικά των απαιτήσεων/συνθήκης (Demand characteristics) Η κατανόηση της υπόθεσης (Evaluation apprehension) Όταν άθελά τους οι ερευνητές αποκαλύπτουν τις υποθέσεις του πειράματος στους συμμετέχοντες Π.χ. Berkowitz & LePage ‘Η επίδραση των όπλων’ Κριτική στο πείραμα από τους Page and Scheidt K.Kafetsios 2004

Συγκεκριμένη κριτική στα πειράματα στην Κοινωνική Ψυχολογία Έλλειψη εξωτερικής εγκυρότητας (Tajfel, 1972) Σοβαρά προβλήματα δεοντολογίας (Kelman, 1972) Αδυνατούν να παράγουν γνώση που έχει διαχρονική αξία (Gergen, 1973) K.Kafetsios 2004

Μελέτη/Έρευνα Πεδίου Ο φόβος της γέφυρας (DUTTON & ARON, 1974) K.Kafetsios 2004

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των κύριων METHOD LABORATORY EXPERIMENT FIELD STUDY CORRELATIONAL STUDY ADVANTAGES DISADVANTAGES - tight control over IV and - situation may be extraneous variables perceived as artificial - participants randomly - problems with external to assigned conditions validity - situation usually perceived as natural - No tight control of IVs - easy to generalise to important confounding variables - No random assignment real-world situations of participants - can use any existing data, - Causal relationships ? even archival data - can use when manipulation is - Unmeasured third unethical variables (confounding) K.Kafetsios 2004

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι

Προβλήματα σχετικά με την επίγνωση των αιτίων της συμπεριφοράς Οι άνθρωποι επιδιώκουν την δημιουργία θετικών εντυπώσεων Απλά δεν γνωρίζουν (e.g.. Nisbett & Wilson, 1977). K.Kafetsios 2004

Πειραματικά δεδομένα για την ύπαρξη ή όχι ικανότητας ενδοσκόπησης με ακρίβεια Αδυναμία να αναφέρουν την επίδραση κάποιων ερεθισμάτων\ Π.χ. σε πολυκατάστημα τους ρώτησαν γιατί επέλεξαν το συγκεκριμένο προϊών και δεν κατάλαβα ότι η θέση του έπαιζε ρόλο (δεξιά) Αναφέρουν την επίδραση ερεθισμάτων που δεν έχουν πραγματική επίδραση στην συμπεριφορά τους Κάνουν απόδοση αιτιών K.Kafetsios 2004

Nisbett & Wilson's (1977a): έχουν επίγνωση οι άνθρωποι της συμπεριφοράς και των ψυχολογικών αιτίων ‘Οι άνθρωποι συχνά δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν επακριβώς τα μετα-γνωστικά αίτια της συμπεριφοράς τους, τι ερέθισμα προξένησε την συγκεκριμένη αντίδραση… Η ακρίβειας των υποκειμενικών αναφορών είναι τόσο φτωχή που δηλώνει ότι οιαδήποτε πρόσβαση σε εσωτερικού τύπου διαδικασίες δεν είναι αρκετή για την παραγωγή αξιόπιστης γνώσης’ Όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να αναφέρουν τα ψυχολογικά αποτελέσματα κάποιων ερεθισμάτων δεν ανατρέχουν σε γνωστικές δομές ή σε διαδικασίες σχετικές με την μνήμη αλλά βασίζουν τις αναφορές τους σε γενικότερες θεωρίες για την αιτιακή σύνδεση ανάμεσα στα ερεθίσματα και τα αποτελέσματα (p. 233). K.Kafetsios 2004

Alternative explanations of lack of introspective access results Failure of memory Failure of descriptive ability Focus on individual rather than group effects Between- versus within-subjects designs Participants' motivation to be accurate K.Kafetsios 2004

References Aronson, Brewer and Carlsmith, (1985). Experimentation in Social Psychology. In G.Lindsey and E.Aronson (eds.) Handbook of Social Psychology, 3rd ed. NY: McGraw Hill Berkowitz, L. and LePage, A. (1967). Weapons as Aggression-eliciting Stimuli. JPSP, 7, 202-7 Doise, W. (1986). Levels of Explanation in Social Psyhology. Cambridge: CUP. Dutton, D.G. & Aron, A.P. (1974). Some evidence for heightened sexual attraction under conditions of high anxiety. JPSP, 28, 510-517. K.Kafetsios 2004

Gergen,K. (1973). Social Psychology as history Gergen,K. (1973). Social Psychology as history. JPSP, 26, 309-320 Kelman, (1967). Human use of human subjects: The problem of deception in social psychology experiments. Psychological Bulletin, 67, 1-11. Nisbett, R.E. and Wilson, T.D. (1977). Telling more than we can know: Verbal reports on mental processes. Psychological Review, 84, 231-259. Simpson et al. (1992). Simpson, J., Rholes, W., Nelligan, J. (1992). Support seeking and support giving within couples in an anxiety‑provoking situation: The role of attachment styles. Jour. of Pers. and Soc. Psy (JPSP), 62, 434‑446. Tajfel, H. (ed.) (1978). Differentiation Between Social Groups: Studies in the Social Psychology. Cambridge: CUP. Vallacher, R. R., & Wegner, D. M. (1987). What do people think they're doing? Action identification and human behavior. Psychological Review, 94, 3-15. K.Kafetsios 2004

Further readings Gilbert, Fiske & Lindzey (1998) The handbook of Social Psychology: contains several important chapters on methodology Manstead, A. S. & Semin, G. R. (1996) Methodology in Social Psychology: Putting Ideas to the Test. Chapter 4 in Hewstone et al. (2nd edition) Introduction to Social Psychology. Oxford: Blackwell. K.Kafetsios 2004

Βιβλιογραφία Baumeister, R.F. & Bushman, B.J. (2008). Social psychology and human nature. Thomson Wadsworth. Kenrick, D.T., Neuberg, S.L., & Cialdini, R.B. (2007). Social psychology: Goals in interaction. Pearson Education, Inc., Allyn and Bacon. Lesko, W.A. (2009). Reading in Social Psychology: General, classic, and contemporary selections. Pearson Inc., Allyn and Bacon. Myers, D.G. (2009). Exploring Social Psychology. McGraw Hill. GMyers, D.G. (2005). Social Psychology. NY: McGraw Hill. Schneider, F.W., Gruman, J.A., & Coutts, L.M (2005). Applied Social Psychology: Understanding and Addressing Social and Practical Problems. Sage. Taylor, S.E., Peplau, L.A., & Sears, D.O. (2003). Social psychology. Prentice Hill. Hewstone, M., & Stroebe, W. (Eκδ.) . Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα, (2007): Παπαζήση. Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Τμ. Ψυχολογίας, Παν. Κρήτης, χειμ. εξάμηνο 2009-2010 Κοινωνική Ψυχολογία Ι