Εμμανουηλίδης Δημήτριος

Ήταν χαράματα ώρα 5-6 το πρωί, στις 9 του Οκτώβρη 1943 ημέρα Σάββατο, όταν το στράτευμα κατοχής οι Γερμανοί, Ιταλοί και οι συνεργάτες των Γερμανών άρχισαν να μπαίνουν στο χωριό, κυρίως από τα ανατολικά, από το Νοσοκομείο, το Μεζάρι του Πασά και το Άγιο Πνεύμα, χωρίς καμιά αντίσταση, γιατί δεν υπήρχαν μονάδες ανταρτών. Άρχισαν οι ριπές των πολυβόλων και οι κανονιές από την Εράτυρα. Οι κάτοικοι του χωριού χωρίς να ξέρουν τι γίνεται, άρχισαν με μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή τους να φεύγουν μέσα από τον κλοιό, κυρίως προς το λάκκο "Τζουτζούπια", άλλοι πάλι έτρεχαν σε ρεματιές, κάτω από γέφυρες ή όπου θεωρούσαν ότι το μέρος είναι κρυφό και ασφαλές. Οι Γερμανοί δεν ασχολήθηκαν λεπτομερώς και έτσι γλύτωσαν πάρα πολλοί.

Αφού ολοκληρώθηκε η κατάληψη του χωριού, οι Γερανοί έβαλαν κήρυκες και φώναζαν ότι οι κάτοικοι πρέπει να συγκεντρωθούν στην πλατεία του χωριού, όπως και έγινε. Οι Γερμανοί για εκφοβισμό των κατοίκων, κυρίως των γυναικόπαιδων, πυροβολούσαν πάνω από τα κεφάλια. Αφού ολοκλήρωσαν την κατάληψη άρχισαν το καταστροφικό έργο τους, να καίνε τα σπίτια μαζί με τη σοδειά και να σκοτώνουν όσους έβρισκαν μέσα στα σπίτια. Τα ονόματα αυτών που σκότωσαν και έκαψαν μέσα στα σπίτια τους ήταν: Χρήστος Σιδέρης ετών 19 Γιακουστίδης Χαράλαμπος ετών 40 Σταματίου Κωνσταντίνος ετών 49 Πίκουλας Αριστείδης Τσιούμα Αναστασία

Στην πλατεία του χωριού, που ήταν μαζεμένοι οι κάτοικοι και τα γυναικόπαιδα με ανάταση τα χέρια (καθαρό μαρτύριο) έγινε η λίστα των κατοίκων για εκτέλεση, για λόγους αντιποίνων. Οι Γερμανοί είχαν μια ονομαστική κατάσταση και ζητούσαν ορισμένα ονόματα ανταρτών και μελών των αντιστασιακών οργανώσεων.Όταν σε κάποια στιγμή ανάφεραν το όνομα του Θωμά Βενέτη, σηκώθηκε επάνω και με βροντερή φωνή είπε ότι αυτός και η οικογένεια του είναι στο βουνό. Βεβαίως οι κάτοικοι τον προστάτεψαν, κανείς δεν τον κατέδωσε. Επίσης ηρωική ήταν η μορφή του παπά, τον οποίο απειλούσαν με κρεμάλα, έχοντας τη θηλιά στο λαιμό του, για να καταδώσει ονόματα που ζητούσαν οι Γερμανοί. Ο παπά Θόδωρος όμως αντιμετώπιζε όλη αυτήν την κατάσταση με μεγάλη ψυχραιμία χωρίς να βγάλει φωνή.

Μέσα στην αφόρητη κατάσταση που επικρατούσε και κατά τις 11 η ώρα, ήρθε ο φρούραρχος από την Κοζάνη και ανήγγειλε την κατηγορία των αντιποίνων, η οποία αναφερόταν στο εξής: Οι αντάρτες από την Νεάπολη έκλεψαν έναν αριθμό μουλαριών από τον κτηνοτροφικό σταθμό Κοίλων, αυτό το κατάγγειλαν από την Κοζάνη και αποφασίσθηκε τα αντίποινα να εφαρμοστούν στην Νεάπολη. O Γερμανός Φρούραρχος επέμενε να μάθει αν η κατηγορία είναι πραγματική και κανείς δεν είχε την δύναμη και το θάρρος να απαντήσει. Η διαδικασία αυτή κράτησε αρκετή ώρα, όταν τελικά ζήτησε σναφ(τσίπουρο), ορισμένοι αναθάρρησαν και άρχισαν να τον αναφέρουν ότι η καταγγελία είναι ψευδής. Βεβαίως η απόφαση ήταν παρμένη,δηλαδή τα αντίποινα να εφαρμοστούν και να εκτελεστούν οι νοματαίοι και όλοι οι άνδρες άνω των 15 ως 60 χρονών να παρθούν όμηροι.

Γύρω στις 11 και κάτι π.μ. άρχισαν να εφαρμόζουν τα αντίποινα. Την ομάδα των μελλοθάνατων την οδήγησαν στον τόπο εκτέλεσης, στο βόρειο μέρος του χωριού 200 μέτρα έξω από τα σπίτια στο χωράφι του Παραλή, όπου και έγινε η εκτέλεση. Αυτοί εκτελέστηκαν στις 9 Οκτωβρίου Βιδάλης Ξενοφών ετών 54 Γιαπουντζής Αθανάσιος ετών 42 Γκουγκουμάς Τέλης ετών 21 Δολματζής Κυριάκος ετών 38 Χαρίλαος Λουμπάκης ετών 65 Παπιγκιώτης Θανάσης ετών 58 Παπασεραφήμ Ιωάννης ετών 31 Πορτοκαλίδης Δημήτριος ετών 72 Σιδέρης Ισίδωρος ετών 72 και Τσερμενίδης Δημήτριος ετών 42

Η άλλη ομάδα των ομήρων οδηγήθηκε στο "Άγιο Πνεύμα" για την καταστροφή ενός ορύγματος, το οποίο χρησιμοποιείτο ως παρατηρητήριο. Η ομάδα των ομήρων προχωρούσε στην καταστροφή του παρατηρίου, κατά διαστήματα έβλεπε στο σημείο όπου έγινε η εκτέλεση και πάντα κρυφά από τα βλέμματα των φρουρών. Κάποια στιγμή ένας από τους εκτελεσμένους άρχισε να κινείται. Είπαν ότι είναι ο δάσκαλος από το χωριό Δυόβουνο, Παπασεραφείμ Γιάννης, την κίνηση την αντελήφθη ο σκοπός, Ιταλός στρατιώτης, από τη θέση "αλώνια" και κατέβηκε στο χώρο βολής και του έδωσε την χαριστική βολή.

Οι Γερμανοί τότε άρχισαν να αποχωρούν κατά ομάδες, αφού ολοκλήρωσαν το κάψιμο και τη λεηλασία της Νεάπολης, στη βάση τους το Καλονέρι. Η ομάδα των ομήρων υπό τη φρούρηση Γερμανών στρατιωτών αναχώρησε και αυτή για το Καλονέρι όπου έγινε η καταμέτρηση των ομήρων και ο αριθμός τους ήταν 48 νοματαίοι. Μετά την καταμέτρηση μας στοίβαξαν στο μικρό υπόγειο του δημοτικού σχολείου πιθανές διαστάσεις 4χ4.Επίσης έδωσαν εντολή στον Πρόεδρο του χωριού και έφερε μια μικρή ποσότητα ψωμιού και τυριού και ελάχιστο νερό, την διανομή ανέλαβε ο μεγαλύτερος των κρατούμενων σε ηλικία, Νίκος Αλμπάνης, και άρχισε η διανομή ως είδος Κοινωνίας λόγω της μικρής ποσότητας. Το μεγαλύτερο μαρτύριο μας, ήταν η δίψα που μας κατείχε και η ζήτηση του νερού το οποίο δεν υπήρχε. Την επόμενη μέρα 10 Οκτωβρίου με δυο στρατιωτικά αυτοκίνητα μας μετέφεραν στις στρατιωτικές φυλακές Κοζάνης για αρκετό διάστημα.

Στο διάστημα της παραμονής μας ως όμηροι δεν έγινε κανένα κρούσμα και έτσι δεν εφαρμόσθηκαν αντίποινα, με την τύχη να γυρίσουμε όλοι σπίτια μας. Η απόλυση μας έγινε κατά διάφορα χρονικά διαστήματα και κατά ομάδες 2-3 ατόμων. Επίσης κατά το διάστημα της ομηρίας μας συνέβη και ένα λυπηρό γεγονός ο όμηρος Σάββας Μπακάλης ο μικρότερος ίσως σε ηλικία κρατούμενος βρέθηκε νεκρός στο κελί του από άγνωστο λόγο… Ο γράφων όλα τα γεγονότα τα έζησε από κοντά, ευρέθη στο μαρτύριο της πλατείας και στη δραματική ομηρία. Ο Γράφων Εμμανουηλίδης Δημήτριος