ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗ . Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων Συμμαχία για την υγεία:ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗ .

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ   ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗ Φυσιολογική < 120 και < 80 Προϋπέρταση 120 - 139 ή 80 - 89 ΥΠΕΡΤΑΣΗ Υπέρταση σταδίου 1 140 - 159 90 - 99 Υπέρταση σταδίου 2 (σοβαρού βαθμού) > 160 > 100

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Η υπέρταση είναι τόσο συχνή στη χώρα μας όσο και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες και αφορά περίπου στο 25% του πληθυσμού των ενηλίκων. Περίπου 70% των ατόμων άνω των 65 ετών εκδηλώνουν αρτηριακή υπέρταση. Πολλοί αγνοούν ότι έχουν αυξημένη πίεση, αλλά και από αυτούς που το γνωρίζουν λίγοι επιτυγχάνουν ικανοποιητική ρύθμιση. Το ποσοστό καλής ρύθμισης, τόσο στην Ελλάδα, όσο και το εξωτερικό συνήθως δεν υπερβαίνει το 25% του συνόλου των υπερτασικών.

ΠΙΘΑΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Η διάγνωσή της συχνά γίνεται τυχαία, με αφορμή κάποια μέτρηση της πίεσης ή κατά τη διάρκεια προληπτικού ελέγχου μετά από σύσταση ιατρού. Στην περίπτωση που εμφανιστούν συμπτώματα, αυτά μπορεί να είναι: Πονοκέφαλος Αδυναμία συγκέντρωσης Διαταραχές ύπνου Ανεξήγητη κούραση Πόνος θώρακα Σε σοβαρές περιπτώσεις σύγχυση, προβλήματα όρασης, δύσπνοια

ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Η υπέρταση διακρίνεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες: την πρωτοπαθή ή ιδιοπαθή που αποτελεί το 95% των περιπτώσεων αρτηριακής υπέρτασης και τη δευτεροπαθή Η αιτία της ιδιοπαθούς αρτηριακής υπέρτασης είναι άγνωστη (για αυτό και λέγεται ιδιοπαθής) και το μοναδικό εύρημα είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η δευτεροπαθής αρτηριακή υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε οργανικές αιτίες όπως οι νεφροπάθειες, οι νεφροαγγειοπάθειες (παθήσεις αγγείων των νεφρών), το φαιοχρωμοκύττωμα (όγκος των επινεφριδίων), ο πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός, η στένωση του ισθμού της αορτής και άλλα πιο σπάνια αίτια.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Η αρτηριοσκλήρυνση των αγγείων είναι ο λόγος που η υπέρταση βλάπτει τα πιο ευαίσθητα όργανα του οργανισμού. Kυριότερα ζωτικά όργανα που προσβάλλονται όταν η αρτηριακή πίεση παραμένει για πολλά χρόνια αρρύθμιστη: Εγκέφαλος (Ισχαιμικό ή αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο)  Καρδιά (Στηθάγχη, έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια) Οφθαλμοί (θάμπος όρασης, τύφλωση) Νεφροί (λευκωματουρία, νεφρική ανεπάρκεια) Άλλες Αρτηρίες (δυσκολία βάδισης, σεξουαλικές διαταραχές κλπ)

Θεραπευτική Αντιμετώπιση Αρτηριακής Υπέρτασης Θεραπευτική Αντιμετώπιση Αρτηριακής Υπέρτασης Μη φαρμακευτικά μέσα Απώλεια βάρους Διακοπή καπνίσματος Ελαττωμένη πρόσληψη θερμίδων Περιορισμός πρόσληψης νατρίου Περιορισμός οινοπνευματωδών Σωματική δραστηριότητα Πρόσληψη καλίου

ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα σύγχρονα αντιυπερτασικά φάρμακα, έχουν ελαττώσει σε σημαντικό ποσοστό τα συμπτώματα και τις επιπλοκές της αρτηριακής υπέρτασης θειαζιδικά διουρητικά β-αποκλειστές αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (α-ΜΕΑ) ανταγωνιστές ασβεστίου ανταγωνιστές υποδοχέων αγγειοτενσίνης

ΠΡΟΛΗΨΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Προσέχω τη διατροφή μου. Διατηρώ το βάρος μου σε φυσιολογικά επίπεδα. Γυμνάζομαι. Περιορίζω τη κατανάλωση οινοπνεύματος. Δεν καπνίζω The best treatment is prevention. Adopt a healthy life by: following a healthy eating pattern. Research as shown that following a healthy eating plan can both reduce the risk of developing high blood pressure and lowering an already elevated blood pressure. Maintain a healthy weight. Be physically active, limit alcohol and quit smoking

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Η κατάλληλη διατροφή είναι χρήσιμη σε όλα τα υπερτασικά άτομα και πρέπει να συστήνεται και στα άτομα που υποβάλλονται σε φαρμακευτική αγωγή, καθώς και στα άτομα με οριακή υπέρταση. Με την συμμόρφωση του ασθενούς μπορεί να μειωθούν οι δόσεις των φαρμάκων ή και σε πολλές περιπτώσεις να καθυστερήσει ή να αποφευχθεί η φαρμακευτική θεραπεία. Η σωστή διατροφή έχει ευεργετική επίδραση όχι μόνο στη μείωση της πίεσης, αλλά και στην αντιμετώπιση των άλλων παραγόντων κινδύνου για αθηρωμάτωση (διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία).

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Διατροφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση Αυξάνουν Μειώνουν Η αυξημένη κατανάλωση Να Το κάλιο Η αυξημένη κατανάλωση χλωρίου Το μαγνήσιο Η αυξημένη θερμιδική πρόσληψη Το Λινολεικό οξύ Η αυξημένη πρόσληψη ζάχαρης Οι φυτικές ίνες Η υπερβολική πρόσληψη πρωτεϊνών Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία

ΚΑΡΥΚΕΥΜΑΤΑ Τζίντζερ, πιπέρι, σκόρδο, κ.τλ., εκτός από πλήθος άλλων ευεργετικών ιδιοτήτων έχουν συσχετιστεί με μείωση των επιπέδων χοληστερόλης και με βελτίωση της αρτηριακής υπέρτασης Βελτίωση μεταβολικού συνδρόμου Gloria A.Otunola et al. AJ of Biotech. 2010;9(41):6927-31 Iyer A et al. I J Bioch Biophys. 2009 Dec;46(6):467-81

ΚΑΡΥΚΕΥΜΑΤΑ Κατανάλωση 0,5-1 σκελίδας σκόρδο την ημέρα  μείωση χοληστερόλης μέχρι και 9% (level III-3 evidence) Κατανάλωση7,2γρ σκόρδου συσχετίστηκαν με μείωση της αρτηριακής πίεσης περίπου κατά 5,5% (level III-1 evidence) Κατανάλωση μίγματος καρυκευμάτων, τζίντερ, μαύρο και κόκκινο πιπέρι έχουν συσχετιστεί με αύξηση της θερμογένεσης Physiology & Behavior 2011;102(3-4):251-258 Linda C Tapsell et al. eMJA 2006;185(4):S1-S24

Παχυσαρκία και υπέρταση Συχνότητα εμφάνισης της υπέρτασης ήταν από 0.5-3 φορές υψηλότερη στους παχύσαρκους (Ερωτηματολόγιο σε 1.000.000 Αμερικανούς) Stamler et al. JAMA;Oct 6, 1978

Μελέτη NHANES III  30.000 άτομα Συχνότητα εμφάνισης υπέρτασης ανάλογη ΒΜΙ ΣΑΠ και ΔΑΠ αυξάνονται με την αύξηση του ΒΜΙ. Browe C.D. Obes Res, 2000

Μελέτη Framingham 5000 άνδρες και γυναίκες ηλικίας από 30-59 ετών Υπέρταση: PS > 160 mmHg ή PD > 95 mmHg Το ποσοστό εμφάνισης υπέρτασης αυξανόταν σε σχέση με το βαθμό της παχυσαρκίας. Αντιστρόφως η παχυσαρκία ήταν πιο συχνή σε υπερτασικά άτομα Μετά 8 χρόνια ο κίνδυνος ανάπτυξης υπέρτασης στην ομάδα ατόμων που εμφάνιζαν το  βαθμό παχυσαρκίας ήταν περίπου 3 φορές  σε σχέση με τον κίνδυνο που εμφάνιζε η ομάδα με μέτρια παχυσαρκία και οι υπέρβαροι. Dannenberg A.L et al. AJPH; June, 1988

Μείωση Σ.Βάρους & Υπέρταση Παχυσαρκίας Maxwell και συν., μελέτησαν τις βραχυπρόθεσμες επιδράσεις δίαιτας πολύ χαμηλών θερμίδων σε παχύσαρκους: ↓ ΣΒ ↓ ΑΠ συστολικής και διαστολικής Βελτίωση επιπέδων σακχάρου Maxwell M, Heber D, Waks AU, et al: Role of insulin and epinephrine in the hypertension of obesity. Am J Hypertens 7:402-408, 1994

Απώλεια ΣΒ και Υπέρταση Η κεντρικού τύπου παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση υπέρτασης Όποιος και να είναι ο μηχανισμός που δημιουργεί την υπέρταση της παχυσαρκίας, η απώλεια σωματικού βάρους (όπως και αν επιτευχθεί) βελτιώνει ή και θεραπεύει πλήρως την υπέρταση Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί έτσι ελαττώνεται ο κίνδυνος που προκαλείται από το συνδυασμό παχυσαρκίας – υπέρτασης, που στη συνοσηρότητα είναι > από το άθροισμα του κινδύνου κάθε μίας ξεχωριστά Am J Hypertens 2011;24:482-488

Αλάτι Καταναλώνουμε πολύ περισσότερο αλάτι από όσο χρειαζόμαστε (9-10γρ/24h) H πρόσληψη Na αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της ΑΠ και την επηρεάζει κυρίως όσο  ηλικία Η κύρια πηγή αλατιού διαφέρει από χώρα σε χώρα Στόχος :Μείωση Να σε 1500 mg σε άτομα ηλικίας πάνω από 51 χρ., καθώς και σε άτομα όποιασδήποτε ηλικίας με σ.διαβήτη, υπέρταση, ΧΝΑ BMJ, 2007;334:885 ΑΗΑ, 2010

Αλάτι Μετα-ανάλυση εικοσιοκτώ τυχαιοποιημένων μελέτων, έδειξε ότι η μέτρια ελάττωση της πρόσληψης του άλατος για διάστημα 4 ή περισσότερων εβδομάδων επέφερε μείωση της ΑΠ τόσο σε υπερτασικούς, όσο και σε μη υπερτασικούς J Hum Hypertens.2002, 16:761-770

ΜΕΙΩΣΗ ΝΑΤΡΙΟΥ Μειώστε την προσθήκη αλατιού στο φαγητό σας και προσθέστε για γεύση μπαχαρικά Ξεπλένετε τα συσκευασμένα τρόφιμα (τυριά ή κονσερβοποιημένα λαχανικά) για να φύγει μέρος του νατρίου που περιέχουν Διαβάζετε τις ετικέτες συσκευασμένων τροφών για να βλέπετε την περιεκτικότητα τους σε νάτριο. Νάτριο περιέχεται στα περισσότερα συσκευασμένα τρόφιμα. Προτιμάτε συσκευασμένα τρόφιμα που στη συσκευασία αναγράφετε η ένδειξη «χαμηλά σε νάτριο» ή «χωρίς νάτριο/ αλάτι» Ένα κουταλάκι επιτραπέζιου αλατιού περιέχει περίπου 2300mg νατρίου

Αλκοόλ Χαμηλή ως μέτρια πρόσληψη αλκοόλ δεν οδηγεί σε  ΣΒ κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας ( πιθανότητα σε άστατη κατανάλωση και >4 ποτά την εβδομάδα) Άτομα με οικογενειακό ιστορικό αλκοολισμού παρουσιάζονται με  ΒΜΙ Περισσότερα από 2 αλκοολούχα ποτά την ημέρα αυξάνουν τον κίνδυνο για υπέρταση (14 ποτά άντρες & 7 ποτά γυναίκες/βδομάδα) Rohrer JE et al. BMC family Pract 2005,6:17 Brinton E.A et al., 2010

Αλκοόλ Σποραδική χρήση αυξημένων ποσοτήτων αλκοόλ δημιουργεί σημαντικές αυξομειώσεις ΑΠ συγκριτικά με τη συστηματική κατανάλωση (Intersalt study) Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, αυξάνει τον κίνδυνο για υψηλή πίεση, η οποία με τη σειρά της είναι ισχυρός παράγοντας για καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια Bosa S et al. Card Prev & Reh,2010

Αλκοόλ Συστήνεται :Ελαφριά κατανάλωση αλκοόλ μαζί με τα γεύματα Ένα ποτό ορίζεται ως: 320ml μπύρας, 170ml κρασιού, 50ml ποτού Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Το μοντέλο της δίαιτας Dash συστήνει τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ σε 2 μερίδες/24h για άντρες και 1 μερίδα/24h για γυναίκες. Annals of Internal Medicine, 2006 Campbell et al, CMAJ. May 4,1999;16

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΔΙΑΙΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Ομάδα τροφών Μερίδες ανά ημέρα Θρεπτικά συστατικά Δημητριακά 7-8 Υδατάνθρακες και φυτικές ίνες Λαχανικά 4-5 Κάλιο, Μαγνήσιο, Φυτικές ίνες Φρούτα Γάλα/Γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών 2-3 Ασβέστιο, Πρωτεΐνες, Κάλιο, Μαγνήσιο Κρέας, Πουλερικά , Ψάρια <2 Πρωτεΐνες, Μαγνήσιο Όσπρια, Ξηροί καρποί 4-5/ εβδομάδα Μαγνήσιο, Κάλιο, Πρωτεΐνες, Φυτικές Ίνες

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ (7-8 μερίδες ημέρα) Εστιάστε σε δημητριακά ολικής αλέσεως τα οποία περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα φυτικών ινών. Προτιμάτε αναποφλοίωτο ρύζι, ζυμαρικά ολικής αλέσεως και ψωμί ολικής αλέσεως. Αποφύγετε να αλείφετε στο ψωμί σας λιπαρές ύλες , όπως βούτυρο, μαργαρίνη ή κρεμώδη τυριά υψηλών λιπαρών

ΛΑΧΑΝΙΚΑ (4-5 μερίδες ημέρα) Αποτελούν καλές πηγές καλίου και μαγνησίου. Επίσης εξασφαλίσουν στον οργανισμό μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών. Κάθε γεύμα πρέπει να συνοδεύεται από μια μερίδα σαλάτα φρέσκια ή μαγειρεμένη Όταν επιλέγουμε λαχανικά κονσέρβας κοιτάζουμε να αναγράφεται στη συσκευασία η ένδειξη « Χαμηλά σε Νάτριο» ή «Χωρίς αλάτι» Για να αυξήσετε την κατανάλωση λαχανικών προσθέστε μαγειρεμένα λαχανικά στα κυρίως γεύματα σας, για παράδειγμα μοσχάρι με φασολάκια, χοιρινό με πράσο κ.α

ΦΡΟΥΤΑ (4-5 μερίδες/ ημέρα) Πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες. Εντάξτε τα φρέσκα φρούτα στο διαιτολόγιο σας ως ενδιάμεσα γεύματα Αντί άλλου γλυκού επιλέξτε χειροποίητα επιδόρπια με φρέσκα φρούτα και γιαούρτι χαμηλών λιπαρών. Καταναλώνετε τα φρούτα αναποφλοίωτα, όπου αυτό είναι δυνατό. Με αυτό τον τρόπο αυξάνετε την πρόσληψη φυτικών ινών

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ (2-3 μερίδες ανά ημέρα) Καλές πηγές ασβεστίου, βιταμίνης D και πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας Επιλέγετε γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών Σε άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη επιλέγετε προϊόντα ελεύθερα λακτόζης ή προϊόντα που περιέχουν λακτάση (γιαούρτι, αριάνη), ένζυμο το οποίο μειώνει τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της λακτόζης Αποφύγετε την μεγάλη κατανάλωση τυριών, ακόμα και χαμηλών λιπαρών, γιατί περιέχουν μεγάλες ποσότητες νατρίου

ΑΠΑΧΟ ΚΡΕΑΣ, ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ, ΨΑΡΙΑ ( <6 μερίδες ημέρα) Καλή πηγή πρωτεϊνών, βιταμίνης του συμπλέγματος B σιδήρου και ψευδαργύρου. Επιλέγετε ως τρόπο μαγειρέματος το βράσιμο, ή το ψήσιμο και αποφύγετε το τηγάνισμα. Επιλέγετε λιπαρά ψάρια, πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, όπως σκουμπρί, σαρδέλα, τσιπούρα, φρέσκο τόνο, λαυράκι κ.α

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΚΑΙ ΟΣΠΡΙΑ (4-5 μερίδες/ εβδομάδα) ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΚΑΙ ΟΣΠΡΙΑ (4-5 μερίδες/ εβδομάδα) Καλές πηγές μαγνησίου, καλίου φυτικών ινών και πρωτεϊνών. Καταναλώνετε ανάλατους ξηρούς καρπούς με μέτρο, γιατί είναι πλούσιοι σε θερμίδες. Μπορείτε να προσθέσετε ξηρούς καρπούς στις σαλάτες ή στα κυρίως γεύματα σας

ΛΙΠΟΣ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ Βοηθούν το σώμα μας να απορροφήσει απαραίτητες βιταμίνες και προάγει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Χρησιμοποιείτε το ελαιόλαδο ως κύρια λιπαρή ύλη στη μαγειρική και στις σαλάτες Αποφύγετε την υψηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, δηλαδή λιπαρών ουσιών που προέρχονται από ζωικές πηγές (λίπος κρέατος, βούτυρο, πλήρες γάλα, κρέμα γάλακτος κ.α) Αποφύγετε trans λιπαρά : τηγανιτά, μαργαρίνες, κράκερς

ΓΛΥΚΑ (<5 μερίδες/ εβδομάδα) Επιλέγετε γλυκά χαμηλά σε λιπαρά όπως σορμπέ φρούτων, μαρμελάδα, μέλι ή ζελέ Χρησιμοποιείτε φυσικές γλυκαντικές ύλες, όπως στέβια

ΚΑΦΕΙΝΗ Συγκεκριμένες συστάσεις για την κατανάλωση καφέ δεν υπάρχουν. Η κατανάλωση καφεΐνης αυξάνει την αρτηριακή πίεση, τουλάχιστον προσωρινά. Έτσι στα άτομα με διαγνωσμένη υπέρταση καλό είναι να συστήνεται περιορισμένη κατανάλωση καφεΐνης.

ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Η ενθάρρυνση για καθημερινή ή συχνή αερόβια δραστηριότητα (περπάτημα, ποδήλατο, τρέξιμο) για τουλάχιστον 30’/ ημέρα ,σε συνδυασμό με διατροφή στηριγμένη στις αρχές της δίαιτα DASH , έχει βρεθεί ότι μπορεί να συμβάλλει σε επιπλέον μείωση της αρτηριακής πίεσης έως και κατά 4mmHg.