Εσωτερικό και Εξωτερικό Επιχειρηματικό περιβάλλον Δημήτρης Δρόσος (ddrosos@aegean.gr) Χειμερινό Εξάμηνο, 2010-11

Εισαγωγή –Στόχος του μαθήματος Σύγχρονες παγκόσμιες εξελίξεις, απελευθέρωση αγορών, ηλεκτρονικό εμπόριο Ανταγωνιστικό Περιβάλλον, Taxύτατες αλλαγές σε τεχνολογίες παραγωγής, πελάτες, αγορές, διαχείριση πληροφορίας…. Σωστή Οργάνωση και Αποτελεσματική Διοίκηση απαραίτητη προϋπόθεση για την προσαρμογή, ανάπτυξη και βιωσιμότητα μιας επιχείρησης

Επιχείρηση Επιχείρηση καλείται κάθε οικονομική μονάδα η οποία με τον κατάλληλο συστηματικό και οργανωτικό σχεδιασμό των συντελεστών παραγωγής (εργασία, φυσικοί πόροι, κεφάλαιο, επιχειρηματικότητα), παράγει ή εφοδιάζεται με προϊόντα τα οποία στη συνέχεια μεταπωλεί στο αγοραστικό κοινό με στόχο την κερδοφορία

Επιχείρηση/Κύρια Χαρακτηριστικά Οι κυριότερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει κατά ορθολογικό τρόπο η Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων: Αύξηση της αποδοτικότητας των διαθέσιμων παραγωγικών μέσων Βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος, Αύξηση και η περαιτέρω διερεύνηση και ανάπτυξη των τομέων δράσης της επιχείρησης

Διοίκηση

Επιτυγχάνοντας Υψηλή Απόδοση Οι επιχειρήσεις/οργανισμοί πρέπει να παρέχουν αγαθά ή υπηρεσίες που προσφέρουν χρησιμότητα/αξία στους πελάτες αξιοποιώντας με το καλύτερο δυνατό τρόπο τους διαθέσιμους πόρους. Αυτό αφορά κάθε είδους οργάνωση Από μια ιδιωτική επιχείρηση έως ένα δημόσιο οργανισμό (π.χ. Νοσοκομείο) έως μια δημοτική βιβλιοθήκη και μια ΜΚΟ Άρα το μάνατζμεντ είναι η τέχνη/επιστήμη που μελετά τους βέλτιστους τρόπους οργάνωσης & διεύθυνσης της «παραγωγής» προϊόντων / υπηρεσιών Η έννοια της παραγωγής εδώ εννοείται με πολύ ευρύ τρόπο συμπεριλαμβάνοντας όλες τις επιχειρησιακές λειτουργίες

Το περιβάλλον της επιχείρησης Παράγοντες που είναι εξωτερικοί προς την οργάνωση όπως κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί, τεχνολογικοί, περιβαλλοντολογικοί: Εξωτερικό περιβάλλον Παράγοντες που είναι μέσα στην οργάνωση όπως χρηματοοικονομικοί, φυσικοί, ανθρώπινοι, τεχνολογικοί πόροι κ.α.: Εσωτερικό περιβάλλον

Οργανωσιακό Περιβάλλον Οργανωσιακό Περιβάλλον: οι εξωτερικές της επιχείρησης δυνάμεις που την επηρεάζουν. Δυνάμεις που αλλάζουν με τον χρόνο και συνιστούν Ευκαιρίες (Opportunities) ή/και Απειλές (Threats) για την επιχείρηση. Ευκαιρίες(Opportunities): “ανοίγματα” για ανάπτυξη και κερδοφορία Νέες τεχνολογίες, άνοιγμα νέων αγορών, κτλ Απειλές(Threats): εξελίξεις που μπορούν να βλάψουν την επιχείρηση. Οικονομική ύφεση, νέοι και ισχυροί ανταγωνιστές,κτλ. Το ζητούμενο είναι η εκμετάλλευση ευκαιριών και η αποφυγή ή έστω αδρανοποίηση απειλών.

Δυνάμεις του Οργανωσιακού περιβάλλοντος Εξωτερικό Περιβάλλον Κοινωνικοπολιτιστικές Δυνάμεις Τεχνολογικές Δυνάμεις Άμεσο Περιβάλλον (Task Environment) Ανταγωνιστές Επιχείρηση Οικονομικές Δυνάμεις Παγκόσμιες Δυνάμεις Πελάτες Προμηθευτές Διανομείς Δημογραφικές Δυνάμεις Πολιτικές & Νομικές Δυνάμεις

«Άμεσο» Εξωτερικό Περιβάλλον «Άμεσο» εξωτερικό Περιβάλλον (Task Environment): συγκροτείται από προμηθευτές, διανομείς, πελάτες, και ανταγωνιστές. Προμηθευτές(Suppliers): προμηθεύουν την επιχείρηση με εισροές (πρώτες ύλες κλπ). Οι προμηθευτές μπορεί να έχουν ισχυρή διαπραγματευτική θέση έναντι της επιχείρησης Εφόσον είναι λίγοι και προσφέρουν διαφοροποιημένα προϊόντα Το προϊόν τους είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την επιχείρηση

«Άμεσο» Εξωτερικό Περιβάλλον Διανομείς(Distributors): επιχειρήσεις που πωλούν τα προϊόντα άλλων επιχειρήσεων. Μερικοί Διανομείς όπως μεγάλες αλυσίδες super market έχουν μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη. Μπορούν να «μπλοκάρουν» την διανομή ενός προϊόντος Πελάτες(Customers): καταναλωτές των προϊόντων Συνήθως, υπάρχουν πολλές ομάδες πελατών – οι σημερινές αγορές είναι κατακερματισμένες (εξατομίκευση αναγκών...). Από την άλλη μεριά, έχουν περισσότερη πληροφόρηση και περισσότερες επιλογές

«Άμεσο» εξωτερικό Περιβάλλον Ανταγωνιστές: άλλες επιχειρήσεις που παράγουν παρόμοια προϊόντα. Ο Ανταγωνισμός είναι συνήθως είναι η πιο σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις. Υψηλά επίπεδα ανταγωνισμού οδηγούν συνήθως σε χαμηλότερες τιμές. Τα κέρδη μειώνονται (προς όφελος του καταναλωτή....) Τα εμπόδια εισόδου(Barriers to entry) δυσχεραίνουν την είσοδο των ανταγωνιστών και προκύπτουν από : Όικονομίες Κλίμακας (Economies of scale): πλεονεκτήματα κόστους λόγω υψηλού επιπέδου παραγωγής. Brand loyalty: οι πελάτες είναι «πιστοί» σε μια συγκεκριμένη μάρκα. Υψηλά κόστη αρχικής επένδυσης Κ.α.

Ο Κύκλος Ζωής του κλάδου(The Industry Life Cycle) Γέννηση (Birth) Ανάπτυξη (Growth) Αναδιά- ρθρωση (Shakeout) Ωριμότητα (Maturity) Παρακμή (Decline)

Κύκλος Ζωής του κλάδου Αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που συμβαίνουν σε έναν κλάδο οικονομικής δραστηριότητας με το πέρασμα του χρόνου. Στάδιο Γέννησης(Birth stage): κρίσιμο στάδιο όπου το ζητούμενο είναι η «θεσμοποίηση» της νέας αγοράς και η ανάδειξη ενός κυρίαρχου τεχνολογικού προτύπου VHS vs. Betamax (βίντεο)– BluRay vs. HD DVD Στάδιο Ανάπτυξης(Growth stage): Το προϊόν κερδίζει την αποδοχή των πελατών και η αγορά αναπτύσσεται γρήγορα. Νέες επιχειρήσεις εισέρχονται στον κλάδο, η διαδικασία παραγωγής αρχίζει να βελτιώνεται και συγκεκριμενοποιούνται τα κανάλια διανομής.

Κύκλος Ζωής του κλάδου Στάδιο Αναδιάρθρωσης (Shakeout stage): στο τέλος της ανάπτυξης, η ζήτηση για το προϊόν σταθεροποιείται. Ο ανταγωνισμός εντείνεται και οι τιμές μειώνονται. Οι λιγότερο αποδοτικές επιχειρήσεις αποτυγχάνουν και εγκαταλείπουν τον κλάδο. Στάδιο Ωριμότητας (Maturity stage): η ανάπτυξη είναι πλέον πολύ μικρή ή σταθερή. Οι σχέσεις μεταξύ με τους προμηθευτές κσι δισνομείς σταθεροποιούνται. Συνήθως, ο κλάδος κυριαρχείται από λίγες, μεγάλες επιχειρήσεις. Το ζητούμενο είναι η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων (σχέση τιμής προς ποιότητα) / βελτιωτικές καινοτομίες Στάδιο παρακμής (Decline stage): η ζήτηση για το προϊόν μειώνεται. Οι τιμές πέφτουν οδηγώντας τις ασθενέστερες επιχειρήσεις στην έξοδο από τον κλάδο.

Το «Ευρύτερο» Περιβάλλον Αποτελείται από οικονομικές, τεχνολογικές, δημογραφικές και άλλες δυνάμεις. Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να επηρεάσουν ή να ελέγξουν τις παραπάνω δυνάμεις. Το ευρύτερο περιβάλουν έχει σημαντική επίδραση στην επιχείρηση στο βαθμό που επηρεάζει τις παραμέτρους του άμεσου περιβάλλοντος. Οικονομικές Δυνάμεις(Economic forces): επηρεάζουν την εθνική οικονομία, και (εμμέσως) την επιχείρηση. Περιλαμβάνει, για παράδειγμα, αλλαγές στα επιτόκια, στα ποσοστά ανεργίας και στον ρυθμό ανάπτυξης. Όταν η οικονομία είναι σταθερή, και υπάρχει εμπιστοσύνη και αισιοδοξία για τις οικονομικές εξελίξεις, η κατανάλωση κινείται με ανοδικούς ρυθμούς  συνολική ανάπτυξη της οικονομίας

Το «Ευρύτερο» Περιβάλλον Τεχνολογικές Δυνάμεις(Technological forces): τεχνογνωσία και εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται για την μετατροπή των εισροών σε εκροές (σε όλη την αλυσίδα αξίας, π.χ. στον σχεδιασμό, στην παραγωγή και την διανομή). Οδηγούν σε νέες ευκαιρίες ή απειλές Συχνά απαρχαιώνουν τα προϊόντα πολύ γρήγορα (π.χ. CDs vs βινύλιο). Μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο διοίκησης (π.χ. MIS). Κοινωνικοικονομικές Δυνάμεις(Socialcultural forces): προέρχονται από αλλαγές στην κοινωνική και ευρύτερη εθνική κουλτούρα. Οι δυνάμεις αυτές διαφέρουν μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου. Νέα life styles και επίδραση τους στις καταναλωτικές συνήθειες Συγκλίνουν ή αποκλίνουν ανάμεσα σε διαφορετικά έθνη και πολιτισμικές οντότητες; (Pizza Hut στη Μόσχα)

Το «Ευρύτερο» Περιβάλλον Δημογραφικές Δυνάμεις(Demographic forces): προέρχονται από αλλαγές στην φύση, στην σύνθεση και στην ποικιλομορφία του πληθυσμού. Χαρακτηριστικά όπως φύλο, ηλικία, εθνικότητα κτλ. Για παράδειγμα τα τελευταία 20 χρόνια, οι γυναίκες εισήλθαν στον εργασιακό χώρο με αυξανόμενους ρυθμούς. Επιπτώσεις στις καταναλωτικές αγορές αλλά και στο μάνατζμεντ Γήρανση του πληθυσμού στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες Αυτό δημουργεί νέα δεδομένα για κάποιους κλάδους (π.χ. Ασφάλειες, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τουρισμός κτλ) Οικονομικοί μετανάστες – επιπτώσεις στην προσφορά και ζήτηση προϊόντων/υπηρεσιών

Το «Ευρύτερο» Περιβάλλον Πολιτικές-Νομικές Δυνάμεις (Political-legal forces): Αντανακλώνται συνήθως στο νομικό – ρυθμιστικό πλαίσιο Έντονη τάση απελευθέρωσης των αγορών Π.χ. φορολογικό νομοσχέδια, περιβαλλοντολογικοί νόμοι Παγκόσμιες δυνάμεις (Global forces): προκύπτουν από αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις μεταξύ των κρατών. Ίσως η πιο σημαντική είναι η αυξανόμενη οικονομική ενοποίηση μεταξύ χωρών. Οι συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου (π.χ. EU) εξασθενεί τα εμπόδια εμπορικών συναλλαγών Προσφέρουν νέες ευκαιρίες αλλά και απειλές για τις επιχειρήσεις

Ελέγχοντας την επίδραση του περιβάλλοντος Οι επιχειρήσεις ανταποκρίνονται στην περιβαλλοντική αλλαγή με: Restructuring (αναδιοργάνωση) Reengineering (ανασχεδιασμός διαδικασιών) Competitive intelligence Ζητούμενο: ευελιξία και προσαρμοστικότητα

«Σύζευξη με το περιβάλλον» (Boundary Spanning) Η επιχείρηση πρέπει να έχει πρόσβαση σε πληροφόρηση και πηγές γνώσης που επιτρέπουν εκτιμήσεις και προβλέψεις Boundary spanning είναι η πρακτική της «συσχέτισης-διασύνδεσης» της επιχείρησης με ανθρώπους και ομάδες ενδιαφερομένων έξω από αυτήν (π.χ. πελάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές, ερευνητικά κέντρα, κ.α). Αποκτώντας πρόσβαση σε πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον, τα διοικητικά στελέχη μπορούν να καταλήξουν σε καλύτερες προβλέψεις για τις επερχόμενες αλλαγές. Όσα περισσότερα διοικητικά στελέχη εμπλέκονται στην παραπάνω πρακτική, τόσο καλύτερη είναι η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Πώς μπορεί σήμερα η επιχείρηση να αποκτά πρόσβαση σε πληροφόρηση;

Εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης Τα στοιχεία που χρησιμοποιεί η επιχείρηση για την εκπλήρωση των στόχων της και είναι διαθέσιμα στο εσωτερικό της επιχείρησης για την εκπλήρωση των στόχων της (επιχειρησιακοί πόροι) είναι: Χρηματοδοτικοί Φυσικοί Ανθρώπινοι Τεχνολογικοί

Εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης

Χρηματοδοτικοί πόροι Οι οργανώσεις έχουν ανάγκη από χρηματικούς πόρους για να συντελέσουν τις λειτουργίες τους. Αν η επιχείρηση είναι αποδοτική, τα χρήματα επαναχρησιμοποιούνται για την επιθυμητή ανάπτυξη της.

Χρηματοδοτικοί πόροι Βασικές πηγές χρηματοδότησης είναι: Το μετοχικό κεφάλαιο (κυρίως ιδίοι πόροι) Το δανειακό κεφάλαιο (κυρίως εξωτερικοί πόροι) Βασικά προβλήματα διοίκησης: Εξασφάλιση πηγών χρηματοδότησης Σωστή κατανομή των κεφαλαίων στις επιμέρους λειτουργίες της επιχείρησης

Φυσικοί πόροι Οι φυσικοί πόροι περιλαμβάνουν: εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, μηχανήματα, οχήματα, υπάρχουσες πρώτες ύλες κ.α.

Ανθρώπινοι πόροι Το ανθρώπινο δυναμικό μιας επιχείρησης. Η διοίκηση πρέπει να οργανώσει τα παρακάτω: Εξασφάλιση απαραίτητων εργαζομένων για τη λειτουργία της επιχείρησης Τοποθέτηση σωστών εργαζομένων σε σωστές θέσεις Παροχή κινήτρων για αποτελεσματική απόδοση Υπολογισμός της απόδοσης των εργαζομένων

The business strategic planning process External environment Business mission Goal formulation Strategy formulation Program formulation implementation SWOT analysis Internal environment Feedback & control

Ανταγωνισμός στην Ψηφιακή Οικονομία (πώς η οικονομική αξία διαιρείται ανάμεσα στους παίκτες του κλάδου;)