Προσέγγιση του πεζού κειμένου - Διδακτικές επιλογές Τα ίδια κείμενα, εξεταζόμενα σε σχέση με τις αξίες που παρουσιάζονται σ’ αυτά, κατατάσσονται σε κείμενα που ικανοποιούν στόχους: -περιβαλλοντικής εκπαίδευσης -αγωγής για την ειρήνη -ισότητας των δύο φύλων -ανθρώπινων δικαιωμάτων κ.ά

Τα στάδια της διδασκαλίας Η δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας βασίζεται στη διερεύνηση του τίτλου και στη διατύπωση υποθέσεων για το περιεχόμενο του κειμένου, στα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και στα στοιχεία- πληροφορίες που οροθετούν και προσδιορίζουν το χωροχρονικό πλαίσιο της συγγραφής (πραγματολογικά στοιχεία) ή σε έντυπο και άλλο υλικό που στηρίζει την πρόκληση ενδιαφέροντος και προβληματισμού στο μαθητή-αναγνώστη κατά περίσταση.

Η πρώτη επαφή με το κείμενο, είτε με την πρώτη ανάγνωση από τον διδάσκοντα (μαθητής- ακροατής) είτε με τη σιωπηλή ανάγνωση από τον μαθητή (μαθητής-αναγνώστης), επαληθεύει ή απορρίπτει τις διατυπωμένες υποθέσεις προϊδέασης. Η δεύτερη ανάγνωση αποσκοπεί στην κατανόηση του περιεχομένου μέσα από τη διερεύνηση των στοιχείων δομής του κειμένου και των σχέσεων μεταξύ τους.

Στη βιβλιογραφία καταγράφονται πολλές διδακτικές προτάσεις για την επεξεργασία του κειμενικού περιεχομένου και μάλιστα με την οροθέτηση μιας μοντελοποίησης. Αφού σημειώσουμε με έμφαση τη μοναδικότητα κάθε κειμένου, τη γοητεία απροσδιοριστίας που επιτρέπει την ανάδραση και τη συν-κίνηση, αφού δεν αναφέρονται όλες οι πληροφορίες και οι περιγραφές οι οποίες θα εξαντλούσαν το νόημά του, πιστεύουμε πως αρκεί η διάρθρωση του διδακτικού σχεδιασμού στα εξής βασικά σημεία-διδακτικά βήματα (κατά περίσταση προσαρμοσμένα):

-διατύπωση στοχοθεσίας -επιλογή εποπτείας -επιλογή μεθόδου-μορφής διδασκαλίας -γνωριμία με το κείμενο, κατανόηση του κειμένου -επεξεργασία, μεταφορά στο σήμερα -παραγωγή γραπτού λόγου των μαθητών. Η βαρύτητα στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση δίνεται άλλοτε στην επιλογή των γλωσσικών μέσων (ύφος-έκφραση) και άλλοτε στο νόημα και τις θετικά παρουσιαζόμενες αξίες μέσα από πληροφορίες, δράσεις, χαρακτήρες προσώπων, γεγονότα.

Προτείνεται: η προ-ανακοίνωση των ερωτήσεων κατανόησης και επεξεργασίας του κειμένου έτσι, ώστε η σιωπηλή ή όχι δεύτερη ανάγνωση να μην αποτελεί τυπική διαδικασία, επιβεβλημένη από ένα τυποποιημένο μοντέλο μιας, κατ’ επίφαση, μαθητοκεντρικής διδασκαλίας. Το κείμενο μ' αυτό τον τρόπο μετατρέπεται σε εργαλείο γνώσης και πληροφόρησης, διασφαλίζεται η μέγιστη συμμετοχή των μαθητών και οργανώνεται χρονικά καλύτερα η όλη διδασκαλία.

Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να αποτελούν μέρος ενός ατομικού ή ομαδικού φύλλου εργασίας, το οποίο μπορεί και να περιλαμβάνει επίσης: -το βιογραφικό του συγγραφέα και άλλα πραγματολογικά στοιχεία, εφόσον συμβάλλουν στην κατανόηση του κειμένου -ερμηνευμένες τις λέξεις του κειμένου που φύσει, θέσει και δυνάμει ο μαθητής δε γνωρίζει, με στόχο την απρόσκοπτη διερεύνηση του περιεχομένου και όχι τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου (ιδιωματισμοί, κατάλοιπα παρελθοντικών εμπειριών κ.ά.). (Αφορά και τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών;)

Οι ερωτήσεις, κλειστές και ανοιχτές, απαντούν στο πού, στο πότε, στο ποιος και στο πώς του κειμένου (νοηματική και εκφραστική επεξεργασία). Οι απαντήσεις οδηγούν στην κατανόηση της πλοκής (πρόσωπα, σχέσεις φιλίας, εχθρότητας, γεγονότα) και μπορεί να αποτελούν προϊόν ατομικής ή συλλογικής προσπάθειας, άλλοτε προφορικές κι άλλοτε γραπτές, ανάλογα με τη στοχοθεσία και την αρχή της οικονομίας του χρόνου.

Η επεξεργασία του κειμένου μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα κείμενα της ίδιας θεματικής ή του ίδιου συγγραφέα που βοηθούν στη μεταφορά στο σήμερα των μαθητών-αναγνωστών του κειμένου, ιδεών, μηνυμάτων, διαχρονικά, διατοπικά επίκαιρων επισημάνσεων, προβλημάτων που επιζητούν λύση. Σ’ αυτή, κυρίως, τη φάση χρησιμοποιούνται χρηστικά κείμενα (έντυπο, ηλεκτρονικό υλικό).

Οι μαθητές καλούνται να παράγουν γραπτό λόγο σε σχέση με προσωπικά βιώματα και εμπειρίες. Τα κείμενά τους πρέπει να αφορούν όλες τις μορφές του επικοινωνιακού γραπτού λόγου: όχι μόνο περιγραφές κι αφηγήσεις, αλλά και επιστολές, ανακοινώσεις, ειδήσεις, μικρές αγγελίες, προσκλήσεις, αιτήσεις, συνταγές, ερμηνεύματα λέξεων κ.ά.

Βέβαια, κατά τη γνώμη μας, ένα μέρος της συνολικής γραπτής παραγωγής πρέπει να αφορά και τη συγγραφή ιστοριών, παραμυθιών κ.ά. που κινούνται με τα φτερά της φαντασίας και της δημιουργικότητας, με το παιχνίδι των λέξεων και το σπάσιμο-παραβίαση της «γλωσσικής νόρμας».

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Α. ΟΝ/ΜΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ/ΟΥΣΑΣ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Β.ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ: 1. ΤΟΝ/ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ/ΟΥΣΑ 2. ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΤΙΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΣΧ. ΤΑΞΗΣ 4. ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Γ.ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1. ΣΤΟΧΟΣ/ΟΙ 2. ΜΕΘΟΔΟΙ 3.ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 4.ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 5..ΜΕΣΑ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ 7.ΤΡΟΠΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗ¦ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 8.ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δ.ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΦΑΣΕΙΣΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΦΑΣΗΜΟΡΦΕΣ, ΜΕΘΟΔΟΙ, ΜΕΣΑ κ.λ.π. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Πρώτη φάση: Έναρξη διδασκαλίας Δεύτερη φάση: Εξοικείωση των μαθητών/τριών με τους διδακτικούς στόχους. Τρίτη φάση: Επίτευξη των στόχων διδασκαλίας. Τέταρτη φάση: Έλεγχος. Πέμπτη φάση: Λήξη της διδασκαλίας. Ε. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ -ΠΙΘΑΝΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ -ΠΙΘΑΝΑ ΛΑΘΗ ΤΟΥ -ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ