ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΡΟΜΑ και κοινωνικη ενταξη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ» ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΡΟΜΑ και κοινωνικη ενταξη Χρήστος Γκόβαρης Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΣΔΕ Καρδίτσας, 13 Μαρτίου 2013 ΣΔΕ Καρδίτσας, 13 Μαρτίου 2013

Διάρθρωση της εισήγησης Πολυπολιτισμική κοινωνία και παιδαγωγικές προκλήσεις από τη σκοπιά της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής. Τι γνωρίζουμε για τους «πολιτισμικά διαφορετικούς» μαθητές μας; Εκπαιδευτική ανταπόκριση σε ποιες μαθησιακές προσδοκίες; Πώς μπορούμε να στηρίξουμε τη μάθηση νέων και ενηλίκων Ρομά; - Το παράδειγμα της βιογραφικής μάθησης. ΣΔΕ Καρδίτσας, 13 Μαρτίου 2013

Πολυπολιτισμική κοινωνία και παιδαγωγικές προκλήσεις Διαδικασίες: Η εθνοτική προέλευση ως βασική κατηγορία αντίληψης και ερμηνείας των κοινωνικών σχέσεων. Εθνοτική διαφοροποίηση, εθνοτικός διαχωρισμός και εθνοτικός αποκλεισμός. Οι «εθνοτικο-πολιτισμικές» διαφορές λειτουργούν ως κριτήρια πρόσβασης σε μια σειρά κοινωνικών αγαθών.

Μορφές στιγματισμού στην πολυπολιτισμική κοινωνία Ατομικός στιγματισμός (π.χ προκαταλήψεις) Στιγματισμός ως ομαδική πράξη (επίπεδο δι-ομαδικών σχέσεων) Στιγματισμός ως στοιχείο της καθημερινότητας (π.χ. απόδοση χαρακτηριστικών) Νόμιμος στιγματισμός (π.χ. νομικοί διαχωρισμοί) Στιγματισμός ως αποτέλεσμα της οργάνωσης / των οργανωτικών δομών (π.χ. άνιση μεταχείριση εξαιτίας κανονιστικών προσδοκιών, όπως γλωσσική ικανότητα, υγεία κ.α) (πηγή: Hormel / Scherr 2003)

Πολυπολιτισμική κοινωνία και παιδαγωγικές προκλήσεις Εθνοτικές διακρίσεις και χάραξη / αναπαραγωγή κοινωνικών-πολιτισμικών ορίων Αντιπαράθεση με διαδικασίες και βιώματα στιγματισμού / αποκλεισμού. Ενδυνάμωση της ταυτότητας των μαθητών μας μέσω πρακτικών αναγνώρισης

Πολυπολιτισμική κοινωνία και παιδαγωγικές προκλήσεις – Τι γνωρίζουμε για τους «πολιτισμικά διαφορετικούς» μαθητές μας; Η αντίληψη των «πολιτισμικά διαφορετικών» ως απρόσωπων εκπροσώπων της ομάδας προέλευσης. Πώς αντιλαμβανόμαστε τους Ρομά; Ως ιδιαίτερα πρόσωπα ή ως μέλη μιας ομάδας; «Ξεχάστε ότι είμαστε Ρομά και μην ξεχνάτε ποτέ ότι είμαστε Ρομά» Εκπαίδευση ως διαδικασία εξατομίκευσης και απόκτησης ηθικής αυτονομίας.

Εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη Κοινωνική ένταξη Ατομική-λειτουργική συστημική ένταξη: Συμμετοχή στα υλικά και πολιτισμικά αγαθά μιας κοινωνίας Επικοινωνιακή ένταξη: Ικανότητα συμμετοχής στα δημόσια πράγματα Πολιτισμική ένταξη: Αναγνώριση του «ιδιαίτερου» πολιτισμού ως στοιχείο του «γενικού πολιτισμού», αναγνώριση της προσωπικής ταυτότητας από τον κοινωνικό περίγυρο.

Εκπαιδευτική ανταπόκριση σε ποιες μαθησιακές προσδοκίες; Γιατί έρχονται οι Ρομά ενήλικες στα ΣΔΕ; Τι γνωρίζουμε για τα κίνητρά τους και τους στόχους τους; Βασική παρατήρηση: Η εκπαίδευση ως θεσμός μας στηρίζει να αντιμετωπίσουμε τη ζωή ως ένα «ανοιχτό σχέδιο» και όχι ως πεπρωμένο. Έχουν τέτοια βιώματα οι Ρομά μαθητές μας; Η φοίτηση σε μια δομή εκπαίδευσης σηματοδοτεί τη θέληση για μάθηση και προσωπική αλλαγή. Η μάθηση είναι πάντα μια διαδικασία αλλαγής (μικρότερης ή μεγαλύτερης). Τι γνωρίζουμε για τις αλλαγές που επιδιώκουν οι Ρομά μαθητές μας;

Αναστοχασμός: Βασικοί στόχοι της Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κατά τους Carp, Peterson & Roelfs, οι λόγοι για τους οποίους οι ενήλικοι συμμετέχουν σε μια μαθησιακή διεργασία, είναι: α) για να αποκτήσουν νέες γνώσεις, β) για να γίνουν καλύτεροι γονείς, γ) για να αποκτήσουν ένα πτυχίο, δ) για πνευματική αναζήτηση, ε) για να ξεφύγουν από κάτι, στ) για να ανταποκριθούν στις εργασιακές απαιτήσεις και ζ) για προσωπική ευχαρίστηση.

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε μαθησιακά τους Ρομά μαθητές; Βασικές Θέσεις: Η εκπαίδευση είναι μια πολιτισμική διαδικασία αναπαραγωγής και παραγωγής πολιτισμού. Στα ΣΔΕ παράγεται πολιτισμός: Ο πολιτισμός και ως διαδικασία πολιτισμικών συμβόλων Συσχετίζοντας με την έννοια της μάθησης ως ατομικής και κοινωνικής αλλαγής: Αναστοχασμός, Διαπραγμάτευση και (εκ νέου) νοηματοδότηση κοινών πολιτισμικών συμβόλων. Ο κοινός πολιτισμός εκφράζει και «εμένα» τον «διαφορετικό». Αλλαγή των υφιστάμενων κοινωνικών σχέσεων (σε επίπεδο κοινωνικών αναπαραστάσεων, δεν αλλάζουν μόνο οι Ρομά μαθητές μας).

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε μαθησιακά τους Ρομά μαθητές; Μαθησιακό περιβάλλον: Η αναγνώριση με τη μορφή του ηθικού σεβασμού αναφέρεται στη αναγνώριση της ικανότητας του κάθε ατόμου να λαμβάνει μέρος σε διαδικασίες διαλογικής θεμελίωσης κανόνων με γενική ισχύ.

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε μαθησιακά τους Ρομά μαθητές; Κοινωνική εκτίμηση σημαίνει αναγνώριση των ιδιαίτερων γνωρισμάτων του ατόμου ως σημαντικών για το κοινό καλό, υπό την προϋπόθεση της συμβατότητάς τους με τον γενικά αποδεκτό αξιακό ορίζοντα. Το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως πλήρες και ιδιαίτερο κοινωνικό μέλος, όταν οι κοινωνικές του σχέσεις του επιτρέψουν να νιώσει «βέβαιος» για τα ιδιαίτερα γνωρίσματά του. Τα ιδιαίτερα γνωρίσματα δεν νοούνται ως στατικές σταθερές της προσωπικότητας, αλλά ως δυναμικά στοιχεία της εξέλιξής του.

Σχέσεις αναγνώρισης – Κοινωνική εκτίμηση Στο βαθμό που η κοινωνική εκτίμηση συμβάλλει στην οικοδόμηση του αισθήματος της αυτο-εμπιστοσύνης, συμβάλλει και στη δημιουργία μιας σταθερής βάσης για την εξέλιξη και οικουμενικοποίηση του εαυτού. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική εκτίμηση, ως μορφή σχέσεων αλληλεγγύης, προϋποθέτει και συνδιαμορφώνει την ετοιμότητα του ατόμου για αναστοχασμό των προσανατολισμών και δράσεών του στον ορίζοντα κοινά αποδεκτών αξιών. Η εκπαίδευση δεν ισοδυναμεί με μια πράξη πιστοποίησης ενός ιδιαίτερου και «δεδομένου πολιτισμικού εαυτού» αλλά με πράξη η οποία στηρίζει την εξαρχής οικοδόμησή του. Από αυτή τη σκοπιά η αναγνώριση των πολιτισμικών διαφορών έχει το νόημα της στήριξης του ατόμου για υπέρβαση της μερικότητας της πολιτισμικής του προέλευσης.

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε μαθησιακά τους Ρομά μαθητές; Ο Κονστρουκτιβισμός ως θεωρητική βάση: Δημιουργία περιβάλλοντος μάθησης, το οποίο επιτρέπει την ενεργό συμμετοχή. Μαθησιακά αντικείμενα: συγκεκριμένα συμβάντα,, πραγματικές καταστάσεις, επίλυση προβλήματος. Ποια η εμπειρία σας με τα παραπάνω; .

Βιογραφική μάθηση στην Εκπαίδευση Ενηλίκων Η βιογραφία λειτουργεί (και) ως καθρέπτης που αντανακλά κοινωνικές, ιστορικές, πολιτισμικές συνθήκες και προϋποθέσεις. Στόχος της βιογραφικής μάθησης είναι να κατανοηθεί από τα υποκείμενα η «διαπλοκή» μεταξύ ατομικής βιογραφίας και κοινωνικών, ιστορικών και πολιτισμικών συνθηκών. Βήματα: Κατανόηση των ατομικών εμπειριών – ανταλλαγή με άλλους – επίγνωση των σχέσεων μεταξύ βιογραφίας και κοινωνικών συνθηκών.

Βιογραφική μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο 1. Αποδυνάμωση στερεοτύπων. 2. Ανακάλυψη κοινών πολιτισμικών στοιχείων. 3. Κατανόηση της διαφορετικότητας ως στοιχείο της ατομικής βιογραφικής εξέλιξης.