Αμαλία Κ. Ηλιάδη1 Προτάσεις αξιοποίησης της ζωγραφικής και των εικαστικών τεχνών στη διδακτική πράξη Λέξεις κλειδιά : λειτουργία της Μάθησης, Σχήματα Μάθησης, Ανεστραμμένος κώνος, σπειροειδής ανάπτυξη της μάθησης του Μπρούνερ, δημιουργική διερεύνηση, καλλιτεχνικό παιχνίδι. Ηλιάδη Αμαλία Κ., φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.) Χώρος εργασίας: Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Τρικάλων Δ/νση κατοικίας: Μ. Πιτσάκου 21 Τ.Κ Τρίκαλα. Τηλ.& Fax:

Αμαλία Κ. Ηλιάδη2 Η ζωγραφική ως καλλιτεχνική ενασχόληση, έχει μεγάλη ευρύτητα και διαθέτει χώρους όπου ο κάθε άνθρωπος μπορεί ν’ αποδώσει αξιόλογα, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα κινηθεί και θα δημιουργήσει σε συνθήκες ελευθερίας. Μ’ αυτό εννοούμε ότι η εικαστική δραστηριότητα του μαθητή συντείνει στην αξιοποίηση και της δικής μας διδακτικής ικανότητας, ενώ παράλληλα τον προετοιμάζει για τη συνειδητοποίηση γνώσεων που οδηγούν στη συλλογικότητα που προτείνουμε, συμπληρώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο την πληροφόρησή του και διευρύνοντας το ενδιαφέρον του για κάθε μάθημα.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη3 Η λειτουργία της Μάθησης Σχήματα Μάθησης: Α) Ανεστραμμένος κώνος Β) Η σπειροειδής ανάπτυξη της μάθησης του Μπρούνερ. Το μοντέλο μάθησης του ανεστραμμένου κώνου, με αφετηριακό σημείο εκκίνησης τον αμέσως μετά τη γέννηση θηλασμό και με την ανοδική πορεία των σπειρών που συνεχώς διευρύνονται: Οι σπείρες συμβολίζουν την επανάληψη, η διεύρυνση την καινούργια μάθηση και το ύψος του κώνου το χρόνο, δηλ. την ηλικία του παιδιού. Δεδομένου όμως ότι η ανάπτυξη του ανθρώπου μέχρι τα τρία χρόνια συντελείται εκπληκτικά γρήγορα, ο ρυθμός ανάπτυξης από κει και πέρα επιβραδύνεται προοδευτικά, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Συνεπώς ο κώνος δεν έχει αυστηρό σχήμα και διάσταση και αναπτύσσει τις σπείρες του σύμφωνα με τις δυνατότητες που του παρέχουμε. Όπως λόγου χάρη τα κομπιούτερ που τα εμπλουτίζουμε διαρκώς με καινούργια «προγράμματα».

Αμαλία Κ. Ηλιάδη4 Αν σεβαστούμε τη φύση του ανθρώπου και ακολουθήσουμε τα προηγούμενα μοντέλα ανάπτυξης, το γνωστικό υλικό που πρέπει να κατανοηθεί και βιωθεί από τον μαθητή, οφείλει να οργανωθεί με το ρυθμό της σπειροειδούς ανάπτυξης. Δηλαδή, σε στενή συνάρτηση με την ύλη που αφορά το μάθημά μας από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο, η οποία συνεχώς θα διευρύνεται στηριγμένη σε τρεις δυνατότητες: α) την ωρίμανση του παιδιού που συντελείται μόνη της αν δεν αποπροσανατολιστεί η εικαστική του αίσθηση, β) τη διευκόλυνση αυτής της ωρίμανσης με κατάλληλες μεθοδεύσεις, και γ) τη διαμόρφωση κατάλληλου σχολικού περιβάλλοντος. Η δημιουργική απασχόληση:

Αμαλία Κ. Ηλιάδη5 Η δημιουργική απασχόληση αποτελεί στην ουσία υιοθέτηση από μέρους της Εκπαίδευσης του ατομικού εικαστικού παιχνιδιού που έπαιζαν άλλοτε τα παιδιά και που σήμερα τείνει να εκλείψει εξαιτίας της τηλεόρασης και ενός πλήθους από έτοιμα παιχνίδια. Θεωρείται φυσικά αυτονόητο ότι κατά την εφαρμογή της μεθόδευσης αυτής, ο εκπαιδευτικός δεν κάνει ποτέ αισθητικές ή σχεδιαστικές υποδείξεις στο παιδί, αλλά απλώς το ενθαρρύνει να ξεπεράσει τις άλλες δυσκολίες που συναντά. Το ίδιο πρέπει να γίνεται και από τους γονείς, οι οποίοι, αν είναι καλά πληροφορημένοι, μπορούν να εφαρμόσουν αυτή τη μεθόδευση χωρίς παιδαγωγικά λάθη και με τη βεβαιότητα ότι το όφελος που θα προκύψει από την απασχόληση αυτή για το παιδί, θα είναι πολλαπλό και αναντικατάστατο.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη6 Δημιουργική διερεύνηση Δημιουργική διερεύνηση μπορούμε να ονομάσουμε τις μεθοδεύσεις εκείνες που παρακινούν τα παιδιά να διερευνήσουν κάποιο συγκεκριμένο θέμα. Το καλλιτεχνικό παιχνίδι Οι μέθοδοι και οι πρακτικές στο χώρο αυτό αποτελούν, κατά κάποιο τρόπο, υιοθέτηση από μέρους της Εκπαίδευσης γνωστών, λαϊκών, καλλιτεχνικών εκφράσεων, όπως το κουκλοθέατρο, ο καραγκιόζης, κ.λ.π. όπου συναντώνται πολλές και διαφορετικές εκφράσεις τέχνης τις οποίες τα παιδιά μπορούν να δουλέψουν όλες μαζί: γραπτός λόγος, απαγγελία, εικαστικές τέχνες, κίνηση, κ.λ.π. Υπάρχουν όμως και άλλες, ειδικά φτιαγμένες και προορισμένες για τα παιδιά: το θεατρικό παιχνίδι, τα δρώμενα, το θέατρο, κ.ά.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη7 πρακτική λειτουργικότητα των τεχνών Την ειδική διδακτική των παραπάνω καλλιτεχνικών εκφράσεων αναπτύσσουν πολλοί συγγραφείς, οι οποίοι διατείνονται πως το καλλιτεχνικό παιχνίδι μοιάζει με την περιβαλλοντική εκπαίδευση που κάνει τη μάθηση πράξη και διεύρυνση, πρακτική, της ζωής ως εφαρμογής γνώσεων. Στην περίπτωση του καλλιτεχνικού παιχνιδιού, που αρχίζει από το Νηπιαγωγείο και, προσαρμοσμένο ανάλογα με την ηλικία, μπορεί να επεκταθεί μέχρι το Λύκειο, έχουμε μια μορφή πρακτικής λειτουργικότητας των τεχνών.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη8 Πρακτικά μιλώντας, τι κάνουν τα παιδιά με τη βοήθεια του καθηγητή των καλλιτεχνικών ή μόνα τους; Ζωγραφίζουν (χωρίς το άγχος της βαθμολογίας που δυστυχώς υπάρχει), σχεδιάζουν, χαρτογραφούν, κάνουν μακέτες, γλυπτά, αφίσες, χειροτεχνήματα, σχετικά με τα θέματα με τα οποία ασχολούνται. Ανεβάζουν μια θεατρική παράσταση φροντίζοντας όλα τα στοιχεία της (σκηνοθεσία, κοστούμι, κίνηση και μουσική) ενσωματώνοντας έτσι σ΄αυτή στοιχεία διαφόρων μαθημάτων όπως η μουσική, τα φιλολογικά, η γυμναστική κ.λ.π. σ’ ένα παιχνίδι-παράσταση. Μπορούν να εικονογραφούν με τρόπο αυτοσχέδιο και αυθόρμητο ιστορίες που πλάθουν τα ίδια για διάφορα μαθήματα (π.χ. ιστορία, λαογραφικά θέματα κ.λ.π.) και φυσικά αποτυπώνουν πληροφορίες και ντοκουμέντα σε πανό, άλμπουμς, ή οργανώνουν εκθέσεις υλικού και κειμένων με ιδιαίτερη φροντίδα για ένα πρωτότυπο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Πράγματα τέλος που θα ήταν αδύνατον να δημιουργήσουν παρ’ όλη την καλή διάθεση δασκάλου και παιδιών στα 45΄ λεπτά μιας συμβατικής διδακτικής ώρας.