Χρήσεις των βιβλιομετρικών μεθόδων στις βιοϊατρικές βιβλιοθήκες Ασημίνα Βλαχάκη Christine Urquhart Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Βιβλιοθήκη Επιστημών Υγείας Pate09@excite.com και Department of Information Studies, Aberystwyth University, Aberystwyth, UK Αυτή η εισήγηση συζητά κάποιες απο τις μεθόδους που χρησιμοποιώ στη διδακτορική μου έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Aberystwyth Ελπίζω να επισημάνω μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα τα οποία έχουν προκύψει μέχρι τώρα – είναι σημαντικά ιδιαίτερα για τους βιβλιοθηκονόμους που εργάζονται στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες.

Agenda Σκοπός «Βιβλιομετρική» ή «Επιστημομετρική»? Πως θα μπορούσαν οι βιβλιομετρικοί μέθοδοι να βελτιώσουν το έργο των βιβλιοθηκών? Μέθοδοι έρευνας Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα Η συγκεκριμένη διαφάνεια απεικονίζει τη δομή της παρουσίασης. Στην επόμενη διαφάνεια θα εξηγήσω το σκοπό της διδακτορικής έρευνας. Θα αναφερθώ σ’ ένα μέρος της βιβλιογραφικής ανασκόπησης που αφορά στη χρήση των μεθόδων «βιβλιομετρική» και «επιστημομετρική». Θα δούμε τους τρόπους με τους οποίους συμβάλλουν οι βιβλιομετρικοί μέθοδοι στη βελτίωση της πρακτικής των βιβλιοθηκών. Μετά θα περιγράψω κάποιες από τις μεθόδους που χρησιμοποιώ και τις εμπειρίες που έχω μέχρι τώρα. Τέλος θα ήθελα να τονίσω ότι η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη, συνεπώς τα ευρήματα που θα αναφέρω δεν είναι τα τελικά. "

Σκοπός της έρευνας Μπορούν οι βιβλιοθηκονόμοι εύκολα να εντοπίσουν την συγγραφική δραστηριότητα των ελλήνων επιστημόνων? Εάν ναι – με ποιο τρόπο? Στόχος Περιγραφή μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν στην διδακτορική έρευνα του πρώτου συγγραφέα (Ασημίνα Βλαχάκη)

Βιβλιομετρία ή Επιστημομετρία? Είναι δύο ασύμβατα εργαλεία μέτρησης? Ana Andres υποστηρίζει ότι «Ο στόχος της βιβλιομετρικής είναι η αξιολόγηση της επιστημονικής πνευματικής παραγωγής ενός συγκεκριμένου γνωστικού αντικείμενου, ωστόσο μπορεί να εφαρμοστεί με ποικίλους τρόπους στις επιστήμες" (Andres, 2009, σ. 1). Peter Vinkler ισχυρίζεται στο βιβλίο του για την βιβλιομετρική ότι "Ο όρος βιβλιομετρική εδώ αφορά κυρίως στη ποσοτική μέτρηση των εκδόσεων, ενώ η επιστημομετρική έχει ευρύτερη σημασία"(Vinkler, 2010, σ.. 2). Αν και, πρωτίστως οι παραπάνω ορισμοί μοιάζουν διαφορετικοί • ουσιαστικά, ο πρώτος είναι πιο γενικός, ενώ ο δεύτερος ορισμός για την βιβλιομετρική είναι πιο εξειδικευμένος. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι σύμφωνα με τους προαναφερθέντες συγγραφείς, η επιστημομετρική και η βιβλιομετρική δεν αποτελούν τα ίδια ή αντίθετα μέτρα αξιολόγησης της έρευνας, αλλά, λειτουργούν συμπληρωματικά. Η βιβλιομετρική παρέχει τα μέσα για την αξιολόγηση της ερευνητικής παραγωγής (μέσω της ανάλυσης των δημοσιεύσεων), αλλά η επιστημομετρική, αφενός μεν, χρησιμοποιεί τα βιβλιομετρικά εργαλεία για τις μετρήσεις των δημοσιεύσεων, αφετέρου, περιλαμβάνει και άλλα εργαλεία που αφορούν την αξιολόγηση της επιστημονικής παραγωγής.

Πως θα μπορούσαν οι βιβλιομετρικοί μέθοδοι να βελτιώσουν το έργο των βιβλιοθηκών? Η βιβλιομετρική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπηρεσία στις βιοϊατρικές βιβλιοθήκες, αφενός μεν, για να στηρίξει το στρατηγικό προγραμματισμό των βιβλιοθηκών και, αφετέρου, για την υποστήριξη της έρευνας και των βιοϊατρικών ερευνητών. Όσον αφορά στον στρατηγικό σχεδιασμό, η βιβλιοθήκη θα πρέπει να επιβεβαιώσει ότι οι ηλεκτρονικοί πόροι που αγοράστηκαν από τη ίδια την βιβλιοθήκη, ή από την κοινοπραξία των βιβλιοθηκών, καλύπτουν τις ανάγκες της. Η βιβλιοθήκη παρέχει στους ερευνητές τις κατάλληλες πληροφοριακές πηγές με σκοπό την σύνταξη επιτυχών προτάσεων επιχορηγήσεων Παρακολούθηση της χρήσης του e-πόρων σημαίνει αξιολόγηση της χρήσης συγκεκριμένων συνδρομητικών περιοδικών και βάσεων δεδομένων. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι μια μικρή ομάδα από σημαντικούς ερευνητές μπορεί να χρησιμοποιούν συγκεκριμένα περιοδικά - η ​​χρήση των οποίων μπορεί να μην είναι σημαντική (σε σύγκριση, για παράδειγμα, με την χρήση ορισμένων πηγών από τους προπτυχιακούς φοιτητές) - αλλά τα συγκεκριμένα περιοδικά μπορεί να είναι πολύτιμα για μια ομάδα των ερευνητών που το πανεπιστήμιο επιθυμεί να υποστηρίξει. Οι ερευνητές που προετοιμάζουν προτάσεις επιχορήγησης χρειάζονται παραπομπές. Με τον έλεγχο με τις προτάσεις επιχορήγησης και τις αναφορές που περιλαμβάνονται σε αυτά, Η βιβλιοθήκη μπορεί να εντοπίσει τις συνδρομές που καλύπτουν τις ανάγκες των χρηστών της μέσω του ελέγχου των παραπομπών που συμπεριλαμβάνονται στις προτάσεις επιχορηγήσεων. Το πιο σημαντικό είναι ότι εαν η πρόταση της επιχορήγησης είναι επιτυχής, η βιβλιοθήκη μπορεί να αποδείξει ότι συνέβαλε αφενός μεν στην επιτυχή έκβαση της πρότασης αφετέρου στην εξοικονόμηση οικονομικών πόρων προς όφελος του Πανεπιστημίου. Εξάλου το πανεπιστήμιο έχει επενδύσει πληρώνοντας τις συνδρομές e-πόρων (περιοδικά και βάσης δεδομένων). Εαν το ερευνητικό προσωπικό χρησιμοποιήσει αυτούς τους πόρους για να προετοιμάσει τις προτάσεις επιχορήγησης και η πρόταση είναι επιτυχής, υπάρχει μια «απόδοση της επένδυσης». Η βιβλιοθήκης μπορεί επίσης να βοηθήσει το πανεπιστήμιο να αναπτύξει δείκτες της ερευνητικής παραγωγικότητας (βιβλιομετρικούς / επιστημομετρικούς δείκτες). Οι βιβλιοθηκονόμοι μπορούν να συμβουλεύουν επίσης μεμονωμένων ερευνητές για το πώς λειτουργούν οι μέθοδοι αξιολόγησης όπως όπως το h-index (για την παραγωγικότητα των συγγραφέων).

Μέθοδος Βιβλιομετρική έρευνα Στόχοι Εντοπισμός των ελληνικών δημοσιεύσεων Το αντίκτυπο των ελληνικών δημοσιεύσεων στο σύνολο των δημοσιεύσεων παγκοσμίως Για τις ερευνητικές ανάγκες της συγκεκριμένης διατριβής, η ανάλυση αναφορών (citation analysis) πραγματοποιήθηκε στο Science Citation Index το πιο δημοφιλές εργαλείο μετρήσεων στις επιστήμες υγείας. Αρχικά ο αριθμός των δημοσιευμένων επιστημονικών εργασιών των Ελλήνων συγγραφέων στην ελληνική ή αγγλική γλώσσα ορίστηκε ως επιστημομετρικός δείκτης για αξιολόγηση. Πιο συγκεκριμένα, αναζητήθηκε η λέξη-κλειδί "Ελλάδα" στο πεδίο «διεύθυνση» σε συνδυασμό με την επιλογή της ελληνικής γλώσσας και εν συνέχεια πραγματοποιήθηκε μια δεύτερη αναζήτηση για την "Ελλάδα" στην «διεύθυνση» σε συνδυασμό όμως με την επιλογή της αγγλικής γλώσσας. Έτσι, αφενός μεν η παραγωγικότητα των Ελλήνων ερευνητών θα μπορούσε να μετρηθεί αφετέρου η συμβολή των Ελλήνων ερευνητών στην επιστήμη ανά τον κόσμο θα μπορούσε να αξιολογηθεί.

Αποτελέσματα Η βιβλιομετρική ανάλυση έδειξε ότι όλο και περισσότεροι έλληνες επιστήμονες δημοσιεύουν άρθρα σε παγκόσμια περιοδικά και στην αγγλική γλώσσα Καθώς το ποσοστό των ελληνικών δημοσιεύσεων σταθερά αυξάνεται, αυξάνεται και η απήχηση της ελληνικής ερευνητικής δραστηριότητας στην επιστήμη παγκοσμίως Η περίοδο έρευνας ήταν 1970 - 2007 για την πρώτη φάση και 1970 - 2011 για τη δεύτερη φάση. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην πρώτη φάση, περίπου 101,090 άρθρα που ευρετηριάστηκαν στο Science Citation Index ανήκαν σε Έλληνες επιστήμονες. Την πρώτη δεκαετία, 1970 - 1979, υπήρχαν μόνο 4,584 άρθρα Ελλήνων συγγραφέων στη βάση δεδομένων. Αντίθετα, τα τελευταία επτά χρόνια (από το 2000 έως το 2007) και τριάντα χρόνια αργότερα, ο αριθμός των δημοσιευμάτων ήταν 56,717. Τα αποτελέσματα της δεύτερης φάσης έδειξαν ότι η συγγραφική δραστηριότητα των Ελλήνων αυξάνεται συνεχώς και ο αριθμός των άρθρων ανέρχεται στα 172.321.

Συζήτηση Όποιες και αν είναι οι δυσκολίες, και οι περιορισμοί της βιβλιομετρικής, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αναλαμβάνουν νέους ρόλους για την υποστήριξη της έρευνας στους οργανισμούς τους. Drummond και Wartho (2009) περιγράφουν τον αντίκτυπο της υπηρεσία μέτρησης της έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, της Αυστραλίας, και ομοίως οι Piñeiro et al. (2010) περιγράφουν τη χρήση της βιβλιομετρικής από τη βιβλιοθήκη για τη μέτρηση της ερευνητικής δραστηριότητας του πανεπιστημίου στην Ισπανία. Υπάρχουν προβλήματα τα οποία χρήζουν προσοχής και σχετίζονται με την ανάλυση αναφορών συγγραφέων, όπως αυτό των αυτοαναφορών. Διότι οι συγγραφείς μπορούν να δημιουργήσουν παραπομπές κάνοντας αναφορές σε παλαιότερα άρθρα τους. Το γεγονός αυτό προκαλεί μια υπερεκτίμηση του πραγματικού αριθμού των αναφορών (από τους άλλους) που αποκτά ένας συγγραφέας. Αλλά και οι αναφορές συν-συγγραφέων μέσα σε μια ομάδα μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα! Επιπροσθέτως, τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τα ανθρώπινα σφάλματα κατά την εισαγωγή βιβλιογραφικών δεδομένων τα οποία συμβαίνουν εξαιτίας του μεγάλου όγκου των παραπομπών που περιλαμβάνονται στις βάσεις δεδομένων, τις παραλλαγές των ονομάτων των συγγραφέων.

Συμπεράσματα Επιστημομετρική –μεγάλη εικόνα της ερευνητικής παραγωγής Βιβλιομετρική – συχνά χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση μενομένων ερευνητών Και τα δύο εργαλεία αφορούν στην καταμέτρηση δημιοσιευμάτων Βιβλιομετρική/Επιστημομετρική έρευνα απέδειξε την διεύρυνση της αναγνωρισιμότητας της ελληνικής βιοϊατρικής έρευνας Ωστόσο είναι σημαντικό οι βιβλιοθήκες να αναπτύσσουν δεξιότητα στην βιβλιομετρική ώστε να καθίστανται ικανές να ελέγχουν την χρήση των ηλεκτρονικών τους πηγών επιβεβαιώνουν ότι οι συλλογές τους ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ερευνητών εφαρμόζουν την μέθοδο «αποδόσεων της επένδυσης» δηλαδή την συμβολή των συνδρομών της βιβλιοθήκης στην σύνταξη επιτυχών προτάσεων επιχορήγησης