Βασίλης Κόμης Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών, Πανεπιστήμιο Κρήτης Οι Νέες Τεχνολογίες στη Διδακτική και τη Μαθησιακή Διαδικασία Μια τυπολογία των Παιδαγωγικών Δραστηριοτήτων και Αντιλήψεων και των Ψυχολογικών Προσεγγίσεων Βασίλης Κόμης Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Πλάνο Διάλεξης Προβληματική σύγχρονες προσεγγίσεις χρονολογική ταξινόμηση ταξινόμηση με βάση την παιδαγωγική και τη διδακτική προσέγγιση τυπολογία χρήσεων

Νέες Τεχνολογίες και Εκπαίδευση υπολογιστική υποστήριξη της μάθησης Δύο συμπληρωματικά ερωτήματα α. «Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση» β. «Νέες Τεχνολογίες και Μάθηση»

Τι εννοούμε με τον όρο «Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση»; 1. Αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο (απομονωμένη τεχνική προσέγγιση) Λειτουργία υπολογιστών Εισαγωγή στον προγραμματισμό

Τι εννοούμε με τον όρο «Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση»; 2. Μέσο γνώσης, έρευνας και μάθησης σε όλο το φάσμα του Α. Π. Πραγματολογική προσέγγιση Ολοκληρωμένη ή ολιστική προσέγγιση Διδασκαλία της χρήσης της πληροφορικής κατανεμημένης στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος Οι νέες τεχνολογίες μέσα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα Οι νέες τεχνολογίες ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας Οι νέες τεχνολογίες ως κοινωνικό φαινόμενο

Νέες Τεχνολογίες και Μάθηση Οι διαδικασίες της μάθησης επηρεάζονται από τις νέες τεχνολογίες; παράγουν νέες διαδικασίες μάθησης ή έχουμε ίδιες επεξεργασίες με τη μάθηση χωρίς μηχανή; προσφεύγουν σε νέες λειτουργίες του εγκεφάλου και διαφοροποιούν τη μαθησιακή διαδικασία ή υποχρεώνουν απλά σε μια διαφορετική οργάνωση οικείων σε μας ανθρώπινων λειτουργιών;

ο μαθητευόμενος οικοδομεί αναπαραστάσεις, αναπτύσσει σχήματα δράσης πρόσκτηση γνώσεων από υποκείμενα που μαθαίνουν (τέσσερις μεγάλες ιδέες) Η δραστηριότητα του μαθητή ως αυτόνομο ον που μαθαίνει μέσα από την πράξη (Piaget) Η προσφορά ευνοϊκών για τη μάθηση καταστάσεων (αναγκαιότητα παιδαγωγικής και διδακτικής προσέγγισης) Η διαμεσολάβηση του ενήλικα και ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος ( η «Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης», Vygotsky) Αυτό που το παιδί δεν μπορεί να κάνει μόνο του Η χρήση γλωσσικών (το «Δεύτερο Σύστημα Σήμανσης» του Vygotsky, ο κόσμος δηλαδή κωδικοποιημένος σε γλώσσα) και συμβολικών μορφών για επικοινωνία και αναπαράσταση ο μαθητευόμενος οικοδομεί αναπαραστάσεις, αναπτύσσει σχήματα δράσης

η παιδαγωγική πληροφορική συνιστά το σημείο συνάντησης μιας ψυχολογικής πραγματικότητας (ένα υποκείμενο που μαθαίνει), ενός θεσμικού περιβάλλοντος (το σχολείο για παράδειγμα) και μιας τεχνολογικής πραγματικότητας (ο υπολογιστής, οι γλώσσες προγραμματισμού και άλλα είδη του χρησιμοποιούμενου λογισμικού) διαμέσου ενός περιεχομένου που πρέπει να προσκτηθεί (οι γνώσεις, αλλά και δεξιότητες, στάσεις)

Ταξινόμηση Eκπαιδευτικού Λογισμικού 1 1. πρώτη περίοδος (υπολογιστής δάσκαλος - υπολογιστής σύντροφος) κλασσική Δι.B.Y., Tεχνητή Nοημοσύνη: Έμπειρα Διδακτικά Συστήματα Aυτόνομη Mάθηση: LOGO τα Aνοικτά Προγραμματιστικά Περιβάλλοντα Mάθησης και η Διερευνητική Mάθηση συνιστούν από εξέλιξη της τάσης Αυτόνομη Μάθηση

2. δεύτερη περίοδος (η προσέγγιση της πλοήγησης) παιδαγωγικές εφαρμογές των υπερμέσων και των πολυμέσων και οι αλληλεπιδραστικές εκδοχές τους βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ενώ η ίδια η τεχνολογική εξέλιξη των υπολογιστικών συστημάτων και οι τεχνικές ολοκλήρωσης με τις τεχνολογίες της εικόνας και του ήχου, θέτουν σε νέα βάση τις ενδεχόμενες παιδαγωγικές τους χρήσεις σε τομείς που μέχρι τώρα δεν ήταν δυνατόν να αποτελέσουν πεδίο εφαρμογής των εκπαιδευτικών τεχνολογιών

(συστήματα εικονικής πραγματικότητας) 3. τρίτη περίοδος (η προσέγγιση της «εμβύθισης») (συστήματα εικονικής πραγματικότητας) γνωρίζουν επιτυχία που βασίζεται σε τρεις πτυχές: πρoσoμoίωση (simulation) αλληλεπιδραστικότητα (interactivity) πραγματικός χρόνoς (real time) η διασύνδεση είναι το ανθρώπινο σώμα και όχι κάποιο άλλο μέσο

Ταξινόμηση Eκπαιδευτικού Λογισμικού 2 Συστήματα διδασκαλίας καθοδηγούμενης από υπολογιστή (instructional model) Συστήματα μάθησης μέσω καθοδηγούμενης ανακάλυψης (discovery model) Συστήματα διερεύνησης και έκφρασης (exploratory and expressive model)

Ταξινόμηση Eκπαιδευτικού Λογισμικού 2 Συστήματα συμβολικής έκφρασης και οικοδόμησης Συστήματα παρουσίασης, αναζήτησης και διάδοσης πληροφορίας Συστήματα συνεργατικής δραστηριότητας και μάθησης από απόσταση Συστήματα επικοινωνίας

Συστήματα διδασκαλίας καθοδηγούμενης από υπολογιστή (instructional model) συστήματα εξάσκησης (drill and practice) ορισμένα εκπαιδευτικά παιχνίδια διαλογικές ιστορίες και παραμύθια πολυμέσων (interactive stories) συστήματα καθοδήγησης (tutorials) έμπειρα συστήματα καθοδήγησης στην επίλυση προβλημάτων (Intelligent Tutoring Systems) Skinner και Gagné

Μοντέλο Διδακτικού Σχεδιασμού (Instructional Design) Αναπαριστά μια συστηματική και δομημένη προσέγγιση για το σχεδιασμό διδακτικών συστημάτων με υπολογιστή Αντιπροσωπεύει μια συνεπή στρατηγική στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων Στηρίζεται στις ψυχολογικές προσεγγίσεις των Skinner και Gagné

Συστήματα μάθησης με καθοδηγούμενη ανακάλυψη και διερεύνηση (constructivism - constructionism) Προσομοιώσεις (Simulations) μικρόκοσμοι (micro-worlds) μοντελοποιήσεις και δυναμικές μοντελοποιήσεις (dynamic modelling) (κατ' εικασία μοντέλο ή conjectural model) συστήματα που στηρίζουν εργαστηριακές δραστηριότητες μέσω υπολογιστή (computer based laboratories) συστήματα εκπαιδευτικής ρομποτικής (educational robotics) Piaget, Bruner, Vygotsky, Papert

Συστήματα μάθησης με καθοδηγούμενη ανακάλυψη και διερεύνηση (constructivism - constructionism) ορισμένα "Έμπειρα Συστήματα" επίλυσης προβλημάτων (Intelligent Tutoring Systems) που προσαρμόζουν τις ενέργειές τους σε επεξεργασμένο γνωστικό μοντέλο του μαθητή ανοιχτά συστήματα μάθησης (ανεξάρτητα γνωστικού αντικειμένου) για δραστηριότητες μάθησης προγραμματισμού και δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων (όπως LOGO, BOXER, κλπ) Συστήματα πλοήγησης και «κατάδυσης» (βασισμένα στις τεχνικές των προσαρμοστικών υπερμέσων και της εικονικής πραγματικότητας)

Oικοδομητισμός (Constructivism) Μια ριζικά εναλλακτική πρόταση διαφορετική επιστημολογική προοπτική βασική και γενικά αποδεκτή αρχή: η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο το άτομο, βάσει της αλληλεπίδρασής του με τον κόσμο, οικοδομεί, ελέγχει, αναδιατάσσει γνωστικές αναπαραστάσεις οι οποίες στη συνέχεια προσδίδουν νόημα στον κόσμο

Συστήματα συμβολικής έκφρασης και οικοδόμησης εργαλεία επεξεργαστών κειμένου εργαλεία σχεδιασμού και γραφικών λογισμικό στατιστικής επεξεργασίας λογισμικό παραγωγής διαγραμμάτων επιτραπέζια συστήματα εκδόσεων (π.χ., σχολικών εφημερίδων) εργαλεία δημιουργίας υπερκειμένων, πολυμέσων (για παρουσίαση εργασιών) εργαλεία δημιουργίας βάσεων δεδομένων

Συστήματα παρουσίασης, αναζήτησης και διάδοσης πληροφορίας (references systems) ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες ηλεκτρονικά λεξικά βάσεις δεδομένων ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες μέσω INTERNET κάποιες ιστοσελίδες (Web pages) (συστήματα υπό ανάπτυξη)

Συστήματα που υποστηρίζουν την συνεργατική δραστηριότητα και μάθηση από απόσταση (collaborative and distance learning) (τα περισσότερα είναι τώρα υπό ανάπτυξη)

Συστήματα επικοινωνίας (βασιζόμενα στο διαδίκτυο) Συστήματα επικοινωνίας (βασιζόμενα στο διαδίκτυο) ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) news groups Video-conferencing (τα οποία, τελευταία εμφανίζονται και ενσωματωμένα σε άλλες εφαρμογές)

δυνατότητες χρήσης των νέων τεχνολογιών σε διδακτικές και μαθησιακές καταστάσεις οι τρεις κύριοι πόλοι των νέων τεχνολογιών πληροφορική σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα τηλεπικοινωνίες τείνουν προς την ολοκλήρωσή τους σε ένα ενοποιημένο πεδίο όπου η αντίθεση ανάμεσα στους δύο διαφορετικούς τρόπους αντίληψης και κατανόησης του κόσμου (τον αναλογικό-διαισθητικό και το λογικό - συμβολικό) παίρνει νέα τροπή αφού είναι δυνατόν να συνυπάρξει πλέον πάνω στο ίδιο τεχνικό υπόβαθρο κάθε τεχνική που χρησιμοποιείται χωριστά ελκύει το χρήστη προς μια ιδιαίτερη εφαρμογή, η οποία καθορίζεται από τις δυνατότητες και τα όριά της

Συμπερασματικά η ομαδοποίηση της συμβολής των διαφόρων τεχνικών σε ένα κοινό τεχνικό μέσο θα μπορούσε να επιτρέψει “πολυφωνικές” προσεγγίσεις, πιο πλούσιες και πιο σφαιρικές από τις μέχρι τώρα γνωστές, αλλά σίγουρα πιο σύνθετες όσον αφορά τη διαχείρισή τους πιο εύκολη η χρήση των τεχνολογιών ώστε να αναπτυχθούν δραστηριότητες - πηγή καινούργιων τρόπων μάθησης κάθε γνωστικού αντικειμένου διαφαίνεται άμεσα η προοπτική υλοποίησης του ολοκληρωμένου πρότυπου εισαγωγής των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική πραγματικότητα