ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τ. Ε.Π.Α.Ε.Σ.Τ. Ε.Π.Α.Ε.Σ. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»«ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ιαματικές πηγές της Καλλιθέας Ρόδου»«Ιαματικές πηγές της Καλλιθέας Ρόδου» Ανάπτυξη και σχεδιασμός Περιβαλλοντικού ΠρογράμματοςΑνάπτυξη και σχεδιασμός Περιβαλλοντικού Προγράμματος ΠΑΠΑΔΟΜΑΡΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣΠΑΠΑΔΟΜΑΡΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Μεθοδολογία συνεντεύξεων Για τη συλλογή των ερευνητικών μας δεδομένων ακολουθήσαμε τη μέθοδο της συνέντευξης, και μάλιστα ήταν ημιδομημένη συνέντευξη, διότι ως μέθοδος άντλησης πληροφοριών παρουσιάζει μοναδικά πλεονεκτήματα: το ότι, για παράδειγμα, εργαστήκαμε σε ακριβώς καθορισμένο πλαίσιο, περιόρισε την απώλεια χρόνου και τις παρεκβάσεις απ' το κύριο θέμα, αν και "η πραγματοποίηση μιας επιτυχούς συνέντευξης αποτελεί κάτι πιο περίπλοκο" (Hammersley M. - Atkinson P. - Ethnography: Principles and practice, p.143, Tavistock Publications, London 1983).

Μεθοδολογία συνεντεύξεων Ο σκοπός των συνεντεύξεων ήταν ερευνητικός, καθώς απέβλεπε στη συλλογή πληροφοριών χρήσιμων για την έρευνά μας, ενώ ο τύπος των συνεντεύξεων ήταν ημιδομημένος ή κατευθυνόμενος, δόθηκε δηλαδή στα άτομα αρκετή πρωτοβουλία στη διατύπωση των απαντήσεών τους, ενώ εμείς περιορίσαμε στο ελάχιστο τις παρεμβάσεις μας φροντίζοντας να κατευθύνουμε τα άτομα στο να μιλούν για θέματα που ο σκοπός της έρευνας απαιτούσε να καλυφθούν στη διάρκεια του διαθέσιμου χρόνου.

Μεθοδολογία συνεντεύξεων Η προετοιμασία ενός σχεδίου συνέντευξης θεωρήθηκε από μέρους μας βασική προϋπόθεση, γιατί διαφορετικά ήταν πιθανό να αποκαλυφθεί στο τέλος της εργασίας ότι υπήρχε ασάφεια στη διατύπωση των ερωτήσεων ή ότι έλειπαν σημαντικά πληροφοριακά στοιχεία των οποίων τη σπουδαιότητα δεν αντιληφθήκαμε έγκυρα.

Μεθοδολογία συνεντεύξεων – Στάδια 1. Η θέση του προβλήματος Μελετώντας το ζήτημα των ιαματικών πηγών Καλλιθέας διακρίναμε τις διάφορες όψεις του, τους τρόπους συσχέτισής του με τους παράγοντες που το προσδιορίζουν, καθώς και το είδος των συναφών πληροφοριών που οφείλουμε να συγκεντρώσουμε. Έτσι, οι θεματικοί άξονες των συνεντεύξεων ήταν:Έτσι, οι θεματικοί άξονες των συνεντεύξεων ήταν: α) Το επίπεδο γνώσης για τις ιαματικές πηγέςα) Το επίπεδο γνώσης για τις ιαματικές πηγές β) Το επίπεδο γνώσης των μαρτυριών για την αποτελεσματικότητα των πηγώνβ) Το επίπεδο γνώσης των μαρτυριών για την αποτελεσματικότητα των πηγών γ) Η επισκεψιμότητα των πηγών από κατοίκους άλλων περιοχώνγ) Η επισκεψιμότητα των πηγών από κατοίκους άλλων περιοχών δ) Ο χρονικός προσδιορισμός της εγκατάλειψης των πηγών και οι τρόποι της σημερινής τους αξιοποίησηςδ) Ο χρονικός προσδιορισμός της εγκατάλειψης των πηγών και οι τρόποι της σημερινής τους αξιοποίησης

Μεθοδολογία συνεντεύξεων – Στάδια Ένα ακόμα θέμα που μας απασχόλησε στο στάδιο αυτό ήταν να καθορίσουμε τον πληθυσμό από τον οποίο θα έπρεπε να ληφθεί το δείγμα των υποκειμένων που θα έδιναν συνέντευξη. Δημιουργήσαμε λοιπόν συνεντεύξεις: τις πρώτες τις αποτελούσαν 18 κάτοικοι της περιοχής Καλλιθέας ηλικίας από 19 έως 97 ετών και διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου. Τις δεύτερες τις αποτελούσαν οι κάτωθι φορείς του Δήμου Ροδίων: Ο δήμαρχος Ρόδιων Ο νομάρχης Δωδεκανήσου Ο πρώην δήμαρχος (κοινοτάρχης) της Καλλιθέας Ο σημερινός πρόεδρος του δημοτικού Συμβουλίου Καλλιθέας

Μεθοδολογία συνεντεύξεων – Στάδια 2.Επιλογή και διατύπωση ερωτήσεων σχετικών με τη διερεύνηση του προβλήματος Ο τύπος των ερωτήσεων που θέσαμε ήταν μετακωδικοποιημένος, τα υποκείμενα απαντούσαν και ο ερευνητής κατέγραφε κατά λέξη την απάντηση, ενώ, σε μεταγενέστερο χρόνο, την κωδικοποίησε. Κατά τη σύνταξη των ερωτήσεων διερωτηθήκαμε αν και κατά πόσο κάθε ερώτηση ικανοποιούσε μια σειρά απαιτήσεων.

Μεθοδολογία συνεντεύξεων – Στάδια Κατά τη σύνταξη των ερωτήσεων διερωτηθήκαμε αν και κατά πόσο κάθε ερώτηση ικανοποιούσε μια σειρά απαιτήσεων. α) Αν η όψη του προβλήματος που έθιγε η ερώτηση ήταν αναγκαία στην έρευνα β)Αν η όψη που προσέγγιζε η ερώτηση έπρεπε να αναλυθεί και να αντιμετωπιστεί με περισσότερες ερωτήσεις γ) Αν η ερώτηση ήταν γενική και υπέβαλε στερεότυπες απαντήσεις δ) Αν η ερώτηση προσανατόλιζε τον ερωτώμενο προς μια επιθυμητή απάντηση ε) Αν υπήρχε ενδεχόμενο η ερώτηση να ωθήσει το άτομο σε ανωφελείς απαντήσεις στ) Αν η ορολογία και η σύνταξη της ερώτησης ήταν σαφής και χωρίς αμφισημίες.

Αποτελέσματα Ερώτηση 1η « Τι γνωρίζετε για τις πηγές της Καλλιθέας»

Αποτελέσματα Όσον αφορά στην πρώτη ερώτηση, παρατηρήθηκε μια ισότιμη κατανομή (17%) που αναφέρεται στις ιστορικές, ιατρικές, αρχιτεκτονικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις των ιαματικών πηγών. Το γεγονός αυτό δείχνει τη σημαντικότητα του αντικείμενο μελέτης των ιαματικών πηγών από ανθρώπους σχετικούς με τη διοίκηση, οργάνωση και ανάπτυξη της περιοχής.

Αποτελέσματα Ερώτηση 2η « Τι γνωρίζετε για τους ανθρώπους που επισκέπτοταν τις πηγές. Υπήρχε βελτίωση στην υγεία τους;»

Αποτελέσματα Ερώτηση 3η «Έρχονταν άνθρωποι και από άλλα μέρη εκτός Ρόδου;»

Αποτελέσματα Ερώτηση 4η «Πότε σταμάτησαν να λειτουργούν; Πως νομίζετε ότι μπορούν να αξιοποιηθούν σήμερα;»

Αποτελέσματα

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 1η « Τι γνωρίζετε για τις πηγές της Καλλιθέας» Πίνακας 16: Κατανομή των διαστάσεων προσέγγισης γνώσεων από κατοίκους και κατανομή ανα ηλικία.

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής

Το 32,56% των δηλώσεων προσεγγίζει την ιστορική διάσταση των πηγών. Ένα μικρότερο ποσοστό 30,23% αναφέρεται στα ιατρικά αποτελέσματα των νερών, ενώ ένα πολύ μικρότερο ποσοστό, επικεντρώνεται και στην αρχιτεκτονική διάσταση και αξία των εγκαταστάσεων. Το 13,95% των αναφορών προσεγγίζει την περιβαλλοντική διάσταση ενώ σαφώς μικρότερα ποσοστά 6,98% και 2,33% αναφέρονται στον κοινωνικό και πολιτιστικό παράγοντα των Ιαματικών Πηγών αντίστοιχα.

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 2η « Τι γνωρίζετε για τους ανθρώπους που επισκεπτόταν τις πηγές. Υπήρχε βελτίωση στην υγεία τους;»

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι που θεραπεύτηκαν από τις ιαματικές πηγές ήταν: -κολπικός εντέρου -τυφοειδής πυρετός -οσφυαλγία -ασθματικές κρίσεις -μυοκαρδίτιδα-διαβήτη -πέτρες στα νεφρά -γυναικολογικές-αρθριτικά-πολυουρία

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 3η «Έρχονταν άνθρωποι και από άλλα μέρη εκτός Ρόδου;»

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 3η «Έρχονταν άνθρωποι και από άλλα μέρη εκτός Ρόδου;» Το 60% των ερωτηθέντων γνώριζε ότι επισκέφτηκαν τις ιαματικές πηγές Καλλιθέας και άτομα εκτός της Ρόδου, ενώ το 40% δεν είχε γνώση του θέματος. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος από το 40% το αποτελούσαν άτομα νεαρής ηλικίας (19-25 ετών) κάτι που, κατά τη γνώμη μας, είναι ενδεικτικό για την αδράνεια που επικρατεί τα τελευταία χρόνια αναφορικά με την επαναλειτουργία και χρησιμότητα των ιαματικών πηγών.

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 4η «Πότε σταμάτησαν να λειτουργούν; Πώς νομίζετε ότι μπορούν να αξιοποιηθούν σήμερα;».

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Ερώτηση 4η «Πότε σταμάτησαν να λειτουργούν; Πώς νομίζετε ότι μπορούν να αξιοποιηθούν σήμερα;»

Συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής Αναφορικά με το λόγο που σταμάτησαν να λειτουργούν ιαματικές πηγές Καλλιθέας : -το 23% θεωρεί ότι οφείλεται στην εγκατάλειψη των νησιών από τους Ιταλούς -το 15% πιστεύει ότι οφείλεται σε μακροχρόνια αδράνεια Μάλιστα, το 18% παρατηρεί μια πρόσφατη κινητικότητα αναφορικά με την επαναλειτουργία των ιαματικών πηγών και επιπλέον το ίδιο ποσοστό δηλώνει θετική στάση για την επαναλειτουργία των ιαματικών πηγών. Ωστόσο, η θετική αυτή στάση προσανατολίζεται στην αρμονική συνύπαρξη των ιαματικών πηγών και του περιβάλλοντος τονίζοντας ιδιαίτερα την προστασία του φυσικού χώρου.

Εν κατακλείδι Τα δεδομένα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε μας οδήγησαν στα ακόλουθα συμπεράσματα:Τα δεδομένα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε μας οδήγησαν στα ακόλουθα συμπεράσματα: Όσον αφορά τους φορείς με έκπληξη διαπιστώθηκε ότι ενώ το 100% των ερωτηθέντων σε όλες τις ερωτήσεις παρουσιάζεται ενήμερο για τις ιαματικές πηγές και για τη χρησιμότητά τους, όπως και ευαισθητοποιημένο για την αναγκαιότητα επαναλειτουργίας τους, σήμερα δεν γίνεται από κανέναν αρμόδιο καμία ουσιώδη και δραστική προσπάθεια για την προώθηση των κατάλληλων ενεργειών για την επιτυχή λειτουργία των εγκαταστάσεων.Όσον αφορά τους φορείς με έκπληξη διαπιστώθηκε ότι ενώ το 100% των ερωτηθέντων σε όλες τις ερωτήσεις παρουσιάζεται ενήμερο για τις ιαματικές πηγές και για τη χρησιμότητά τους, όπως και ευαισθητοποιημένο για την αναγκαιότητα επαναλειτουργίας τους, σήμερα δεν γίνεται από κανέναν αρμόδιο καμία ουσιώδη και δραστική προσπάθεια για την προώθηση των κατάλληλων ενεργειών για την επιτυχή λειτουργία των εγκαταστάσεων.

Εν κατακλείδι Διαπιστώνεται από τους πολίτες ότι ελάχιστο ποσοστό του δείγματος είχε πλήρη πληροφόρηση για την ιστορική διαδρομή των ιαματικών πηγών και την κοινωνική και θεραπευτική προσφορά τους, καθώς και για την πολιτιστική σημασία τους. Απογοητευτικό επίσης, είναι ότι τα άτομα νεαρής ηλικίας ήταν αυτά που είχαν παντελή άγνοια για το συγκεκριμένο θέμα, κάτι που θα πρέπει να ανησυχήσει και κατά συνέπεια, να δραστηριοποιήσει τους αρμόδιους φορείς.Διαπιστώνεται από τους πολίτες ότι ελάχιστο ποσοστό του δείγματος είχε πλήρη πληροφόρηση για την ιστορική διαδρομή των ιαματικών πηγών και την κοινωνική και θεραπευτική προσφορά τους, καθώς και για την πολιτιστική σημασία τους. Απογοητευτικό επίσης, είναι ότι τα άτομα νεαρής ηλικίας ήταν αυτά που είχαν παντελή άγνοια για το συγκεκριμένο θέμα, κάτι που θα πρέπει να ανησυχήσει και κατά συνέπεια, να δραστηριοποιήσει τους αρμόδιους φορείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων γνώριζε τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγώνΤο μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων γνώριζε τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών

Εν κατακλείδι Ένα μεγάλο ποσοστό είχε παρατηρήσει την εισροή ξένου πληθυσμού στη Ρόδο για την επίσκεψη των ιαματικών πηγώνΈνα μεγάλο ποσοστό είχε παρατηρήσει την εισροή ξένου πληθυσμού στη Ρόδο για την επίσκεψη των ιαματικών πηγών Μόνο το 15% των ερωτηθέντων είχε αντιληφθεί την πραγματική αιτία της μη λειτουργίας των ιαματικών πηγών, η οποία είναι η μακροχρόνια αδράνεια των τοπικών φορέων. Ανησυχητικό επίσης, και για την ίσια την τοπική κοινωνία της Ρόδου είναι το γεγονός ότι το 10% του δείγματος δεν γνώριζε τίποτα για τη διακοπή της λειτουργίας των ιαματικών πηγών.Μόνο το 15% των ερωτηθέντων είχε αντιληφθεί την πραγματική αιτία της μη λειτουργίας των ιαματικών πηγών, η οποία είναι η μακροχρόνια αδράνεια των τοπικών φορέων. Ανησυχητικό επίσης, και για την ίσια την τοπική κοινωνία της Ρόδου είναι το γεγονός ότι το 10% του δείγματος δεν γνώριζε τίποτα για τη διακοπή της λειτουργίας των ιαματικών πηγών.

Προτάσεις 1. Η άγνοια των ατόμων νεαρής ηλικίας για τις ιαματικές πηγές μας οδήγησε στη σκέψη ότι θα πρέπει αρχικά το σχολείο να δραστηριοποιηθεί για το συγκεκριμένο θέμα. Γι’ αυτό, η συμμετοχή των μαθητών σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα τις ιαματικές πηγές αναδεικνύεται σημαντικότατος παράγοντας διαμόρφωσης θετικής περιβαλλοντικής στάσης. Κατά συνέπεια, προκύπτει η ανάγκη θέσπισης χρονικής ζώνης εντός του ωρολογίου προγράμματος κάθε τάξη στην οποία θα πραγματοποιούνται περιβαλλοντικές δράσεις απ' όλους τους μαθητές. Ακόμα, για την πραγματοποίηση αυτών των προγραμμάτων προϋποτίθεται η επιμόρφωση και η συστηματική ενημέρωση των εκπαιδευτικών απότ τις οικολογικές οργανώσεις, ούτως ώστε να βοηθήσουν και οι ίδιοι στη διαμόρφωση μιας θετικής στάσης των νεαρών ατόμων απέναντι στις ιαματικές πηγές.1. Η άγνοια των ατόμων νεαρής ηλικίας για τις ιαματικές πηγές μας οδήγησε στη σκέψη ότι θα πρέπει αρχικά το σχολείο να δραστηριοποιηθεί για το συγκεκριμένο θέμα. Γι’ αυτό, η συμμετοχή των μαθητών σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα τις ιαματικές πηγές αναδεικνύεται σημαντικότατος παράγοντας διαμόρφωσης θετικής περιβαλλοντικής στάσης. Κατά συνέπεια, προκύπτει η ανάγκη θέσπισης χρονικής ζώνης εντός του ωρολογίου προγράμματος κάθε τάξη στην οποία θα πραγματοποιούνται περιβαλλοντικές δράσεις απ' όλους τους μαθητές. Ακόμα, για την πραγματοποίηση αυτών των προγραμμάτων προϋποτίθεται η επιμόρφωση και η συστηματική ενημέρωση των εκπαιδευτικών απότ τις οικολογικές οργανώσεις, ούτως ώστε να βοηθήσουν και οι ίδιοι στη διαμόρφωση μιας θετικής στάσης των νεαρών ατόμων απέναντι στις ιαματικές πηγές.

Προτάσεις 2. Οι τοπικοί φορείς θα έπρεπε να πραγματοποιούν σεμινάρια ανά τακτά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε να ενημερώνουν το ευρύ κοινό σχετικά με τη χρησιμότητα των ιαματικών πηγών, καθώς και με την ανάγκη ευαισθητοποίησής τους με στόχο τη διατήρηση της λειτουργίας των ιαματικών πηγών.2. Οι τοπικοί φορείς θα έπρεπε να πραγματοποιούν σεμινάρια ανά τακτά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε να ενημερώνουν το ευρύ κοινό σχετικά με τη χρησιμότητα των ιαματικών πηγών, καθώς και με την ανάγκη ευαισθητοποίησής τους με στόχο τη διατήρηση της λειτουργίας των ιαματικών πηγών.

Προτάσεις 3. Σκόπιμο κρίνεται επίσης, να οργανωθεί εκστρατεία ενημέρωσης του υπόλοιπου ελληνικού πληθυσμού για την επαναλειτουργία των πηγών, με στόχο την προσέλκυση τουριστών και την προώθηση του οικοτουρισμού. Το τελευταίο θα μπορούσε να ενισχυθεί και με την δημιουργία νέων εγκαταστάσεων αναψυχής(spa) κοντά σε ιαματικές πηγές, προκειμένου να συνδυάζεται το περιβάλλον με τις θεραπευτικές ικανότητες των ιαματικών πηγών.3. Σκόπιμο κρίνεται επίσης, να οργανωθεί εκστρατεία ενημέρωσης του υπόλοιπου ελληνικού πληθυσμού για την επαναλειτουργία των πηγών, με στόχο την προσέλκυση τουριστών και την προώθηση του οικοτουρισμού. Το τελευταίο θα μπορούσε να ενισχυθεί και με την δημιουργία νέων εγκαταστάσεων αναψυχής(spa) κοντά σε ιαματικές πηγές, προκειμένου να συνδυάζεται το περιβάλλον με τις θεραπευτικές ικανότητες των ιαματικών πηγών.