ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΥ 49/28. 11 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΥ 49/28.11.2012 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ 20 Δεκεμβρίου 2012 Βασίλειος Σπαράκης Προϊστάμενος της Ειδικής Υπηρεσιακής Μονάδας Αντιμετώπισης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι η παροχή οδηγιών στις εποπτευόμενες από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Εταιρίες για τον εντοπισμό και αναφορά προς την αρμόδια Αρχή του άρθρου 7 του ν. 3691/2008 συναλλαγών, που δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης φοροδιαφυγής και νομιμοποίησης του εξ αυτής περιουσιακού οφέλους. Επίσης θα απαντηθούν γενικότερα ερωτήματα σχετικά με την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

2. Οι κυριότερες από τις επιπτώσεις της φοροδιαφυγής και της νομιμοποίησης του εξ αυτής περιουσιακού οφέλους είναι: Οικονομικές επιπτώσεις Αθέμιτος ανταγωνισμός στον Ιδιωτικό Τομέα Επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης Αυξημένη διαφθορά Καταστροφικές συνέπειες για τη φήμη της χώρας διεθνώς Κοινωνικές επιπτώσεις Μείωση της απασχόλησης Προβλήματα από την άνιση κατανομή των κρατικών βαρών στους πολίτες Ένας από τους παράγοντες που οδήγησε τη χώρα μας στη δεινή οικονομική κατάσταση που είναι σήμερα είναι και η φοροδιαφυγή.

3. Κανονιστικό πλαίσιο Ν. 3691/2008, όπως ισχύει. Με την παράγραφο 1 του άρθρου 77 του ν. 3842/2010 εντάχθηκε και η φοροδιαφυγή στα «βασικά αδικήματα». Απόφαση Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 1/506/8.4.2009, όπως τροποποιήθηκε από την παράγραφο 1 του άρθρου 1 της Απόφασης 35/586/26.5.2011. Εγκύκλιος Ε.Κ. 41/8.4.2009 (Ενδεικτική τυπολογία). Εγκύκλιος Ε.Κ. 49/28.11.2012 (Νέα εγκύκλιος).

4. Η κουλτούρα της Αγοράς Αν και η υποχρέωση των Εταιριών να εντοπίζουν και να αναφέρουν συναλλαγές, που δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης φοροδιαφυγής, προκύπτει πλέον σαφώς από το Κανονιστικό πλαίσιο, η προηγούμενη εμπειρία έχει δείξει ότι, καθοριστικό ρόλο στη συμμόρφωση των Εταιριών με την υποχρέωση αυτή παίζει η κουλτούρα της Αγοράς. Κατά το παρελθόν οι επιχειρηματίες, που αύξαναν γρήγορα την περιουσία τους αποφεύγοντας με αθέμιτα μέσα την πληρωμή των φόρων τους προς το Κράτος, παραδόξως κατάφερναν να κερδίζουν τον θαυμασμό της Ελληνικής κοινωνίας. Αρκετές εταιρίες δεν θεωρούσαν ως επιλήψιμες τις συναλλαγές που οι πελάτες τους πραγματοποιούσαν για «Φορολογικούς Λόγους». Μάλιστα σε ένα πρόσφατο έλεγχό μας ο εκπρόσωπος μίας Εταιρίας ηρνείτο έντονα να δεχτεί ότι θα πρέπει να ελέγχει την περιουσιακή κατάσταση των πελατών του και θεωρούσε ότι η υποβολή οποιασδήποτε αναφοράς από αυτόν για πελάτη του θα ήταν «προδοσία»! Σήμερα, αν και σχεδόν όλες οι Εταιρίες εφαρμόζουν επαρκείς διαδικασίες με σκοπό να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενο ξέπλυμα χρήματος, υπάρχουν ακόμη κάποιες λίγες Εταιρίες οι οποίες διστάζουν να εφαρμόσουν επαρκείς διαδικασίες για διάφορους δικούς τους λόγους. Γι αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι εάν κατά τον 2ο κύκλο των ελέγχων μας εντοπισθούν ξανά οι ίδιες παραβάσεις στις ίδιες Εταιρίες, τότε αυτό θα θεωρηθεί υποτροπή και οι κυρώσεις θα είναι αυξημένες σύμφωνα με το άρθρο 52 του ν.3691/2008.

5. Αυστηρό πλαίσιο για τους επαγγελματίες Οι διοικητικές και ποινικές κυρώσεις που προβλέπονται από το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο είναι αυστηρές έως πολύ αυστηρές (βλ. αρθ. 52 αλλά και 45 του ν.3691/2008, όπου στην περ. 1.γ. του άρθρου αυτού οι υπαίτιοι πράξεων νομιμοποίησης εσόδων κατ’ επάγγελμα τιμωρούνται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και με χρηματική ποινή έως δύο εκατομμύρια ευρώ). Επίσης στην παρ. 1δ του Άρθρου 45 (ν. 3691/2008) προβλέπεται ότι με φυλάκιση μέχρι δύο ετών τιμωρείται ο υπάλληλος του υπόχρεου νομικού προσώπου ή όποιο άλλο υπόχρεο προς αναφορά ύποπτων συναλλαγών πρόσωπο παραλείπει από πρόθεση να αναφέρει αρμοδίως ύποπτες ή ασυνήθεις συναλλαγές… Μέχρι πρότινος, κάποιοι επαγγελματίες ενδεχομένως να μην θεωρούσαν τόσο επιλήψιμο ή τόσο επικίνδυνο ακόμα και το να βοηθήσουν κάποιον πελάτη τους να νομιμοποιήσει τα κεφάλαιά του για τα οποία δεν φορολογήθηκε .

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (1) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (1) Α. Στοιχεία δέουσας επιμέλειας Στην αναφορά των πελατών υψηλού κινδύνου που προβλέπεται στην περίπτωση (στ) της παραγράφου 2 του άρθρου 10 με τίτλο «Παροχή Πληροφοριών» της απόφασης 1/506/8.4.2009 του Διοικητικού Συμβουλίου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ο αριθμός των πελατών θα κατανέμεται ανάλογα με τα είδη πελατών υψηλού κινδύνου, όπως αυτά περιγράφονται στην παράγραφο 6 του άρθρου 2 της απόφασης 1/506/8.4.2009, όπως ισχύει. Με αυτή την πρόβλεψη διευκρινίζεται ότι, αντί για τον συνολικό αριθμό των πελατών υψηλού κινδύνου πού ανέφερε μέχρι τώρα η Εταιρία στην Ετήσια Έκθεσή της προς την Ε.Κ., θα πρέπει πλέον να αναφέρει τον αριθμό των πελατών αναλυτικά ανά είδος πχ. αντί για 70 πελάτες υψηλού κινδύνου θα αναφέρει 5 υπεράκτιες εταιρίες, 10 μη κατοίκους, 5 πελάτες χωρίς φυσική παρουσία, 50 πελάτες που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής. Στους τελευταίους συνήθως περιλαμβάνονται γιατροί, κατασκευαστές, δικηγόροι, υδραυλικοί, καθηγητές, κλπ.

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (2) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (2) 2) Οι πηγές και το μέγεθος των εισοδημάτων πελάτη φυσικού προσώπου, επαληθεύονται βάσει του εκκαθαριστικού σημειώματος φορολογίας εισοδήματος, του δε πελάτη νομικού προσώπου, επαληθεύονται βάσει της υποβληθείσας δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, πλην των περιπτώσεων των μη υπόχρεων σε υποβολή φορολογικής δήλωσης όπου επαληθεύονται βάσει άλλων εγγράφων από αξιόπιστες πηγές, που θα κρίνονται κατά περίπτωση. (Παρ. 8, άρθρο 2 της απόφασης 1/506/8.4.2009, όπως ισχύει). Βάσει του εκκαθαριστικού σημειώματος φορολογίας εισοδήματος θα προκύπτει (είτε με αναγωγή του εισοδήματος που προκύπτει από ένα εκκαθαριστικό είτε από τα εισοδήματα που προκύπτουν από περισσότερα σχετικά εκκαθαριστικά) ότι τα κεφάλαια που διακινεί ο πελάτης έχουν δηλωθεί. Το εκκαθαριστικό σημείωμα είναι πιο αξιόπιστο από τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος, επειδή εκδίδεται μετά από τυχόν τροποποιητικές δηλώσεις. Η έγγραφη διερεύνηση της Εταιρίας, που θα αναζητήσει η Ε.Κ. κατά τους επιτόπιους ελέγχους της, πρέπει να καταλήγει: α) είτε ότι δεν πρέπει να γίνει αναφορά στην Αρχή Καταπολέμησης ή β) Πρέπει να γίνει αναφορά, επειδή τα κεφάλαια που διακινεί ο πελάτης δεν έχουν δηλωθεί. Οπότε τα κεφάλαια αυτά μπορεί να αφορούν: πχ. εισόδημα από ακίνητα, αμοιβές καθηγητών από ιδιαίτερα μαθήματα, αδήλωτες αμοιβές γιατρών, διαφορά τιμής πώλησης ακινήτων με την αντικειμενική αξία, εισπράξεις ελευθέρων επαγγελματιών χωρίς αποδείξεις, κ.ά )

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (3) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (3) 3) Στην κατηγορία υψηλού κινδύνου (μαζί με τις υπεράκτιες εταιρίες, τα πολιτικώς εκτιθέμενα πρόσωπα, τους μη κατοίκους κλπ.) εντάσσονται υποχρεωτικά και οι επιχειρηματικές σχέσεις και συναλλαγές που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής. (παράγραφος 6 του άρθρου 2 της απόφασης 1/506/8.4.2009, όπως ισχύει). Οι Εταιρίες επιδεικνύουν αυξημένη δέουσα επιμέλεια, εξετάζουν με ιδιαίτερη προσοχή τις συναλλαγές και εφαρμόζουν επιπρόσθετες διαδικασίες συνεχούς παρακολούθησης επιχειρηματικών σχέσεων και συναλλαγών φυσικών ή νομικών προσώπων, τα οποία, σύμφωνα με ειδικά κριτήρια που προσδιορίζονται από τις Εταιρίες, ενέχουν αυξημένο κίνδυνο διάπραξης φοροδιαφυγής ή νομιμοποίησης του προκύπτοντος από το αδίκημα αυτό οφέλους. Για τον προσδιορισμό του κινδύνου φοροδιαφυγής των πελατών τους (για να ενταχθούν στην κατηγορία υψηλού κινδύνου), οι Εταιρίες λαμβάνουν υπόψη τους διάφορα στοιχεία μεταξύ των οποίων είναι και: πηγή εισοδήματος φυσικού προσώπου (πχ ελεύθερο επάγγελμα, μισθωτές υπηρεσίες, επιτήδευμα κλπ). κλάδος ή είδος επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας πελάτη. … σημαντική απόκλιση του οικονομικού / συναλλακτικού προφίλ του πελάτη σε σχέση με τα κεφάλαια που διακινεί. Κατά τη διαδικασία πιστοποίησης του επαγγέλματος του πελάτη η Εταιρία θα πρέπει να προσδιορίζει σαφώς τον κλάδο ή το είδος του επαγγέλματος του συγκεκριμένου πελάτη. πχ. αντί για επιχειρηματίας πρέπει να λέει ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου, εστιατορίου κλπ. αντί για ελεύθερος επαγγελματίας πρέπει να λέει γιατρός, δικηγόρος, υδραυλικός, κλπ. αντί για δημόσιος υπάλληλος πρέπει να λέει καθηγητής, υπάλληλος πολεοδομίας, εφοριακός κλπ. Κανονικά το ύψος της δηλωθείσας διαθέσιμης περιουσίας ενός πελάτη προσδιορίζεται από το σύνολο των εκκαθαριστικών του σημειωμάτων. Κάτι τέτοιο όμως είναι πρακτικά πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί. Στην πράξη λοιπόν αρκεί ένας υπολογισμός με μεγάλη προσέγγιση από ένα πρόσφατο εκκαθαριστικό με αναγωγή (ανάλογα με τα έτη) για να έχουμε μία τάξη μεγέθους. Μετά από αυτό, αν ο πελάτης δεν μπορεί να εξηγήσει τυχόν μεγάλη απόκλιση με τα κεφάλαια που διακινεί, υποβάλλεται αναφορά.

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (4) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (4) Β. Ύποπτες συναλλαγές/δραστηριότητες που ενδεχομένως συνδέονται ή σχετίζονται με φοροδιαφυγή (τυπολογία) 1. Πελάτης απρόθυμος να προσκομίσει το εκκαθαριστικό σημείωμα της φορολογικής δήλωσης φυσικού προσώπου ή την υποβληθείσα δήλωση φορολογίας εισοδήματος νομικού προσώπου ως προαπαιτούμενο για την διαμόρφωση του οικονομικού/συναλλακτικού του προφίλ, παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις εκ μέρους της Εταιρίας. 2. Υπάρχουν πληροφορίες από εξωτερική πηγή (τοπική κοινωνία, μέσα ενημέρωσης, κλπ) ότι πελάτης εμπλέκεται σε δραστηριότητες που πιθανώς συνδέονται με φοροδιαφυγή ή ότι ο τρόπος διαβίωσής του είναι δυσανάλογα πολυτελής σε σχέση με τα προκύπτοντα, από τη φορολογική του δήλωση, στοιχεία. 3. Πραγματοποιούνται καταθέσεις στον επενδυτικό λογαριασμό πελάτη φυσικού προσώπου ιδιοκτήτη εταιρίας, που δεν είναι συμβατές με το ύψος του δηλωθέντος εισοδήματός του ή με τον τόπο κατοικίας του, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται υπόνοιες ότι οι καταθέσεις αυτές ενδεχομένως σχετίζονται με αποκρυβείσες πωλήσεις της εταιρίας του ή άλλα εταιρικά γεγονότα.

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (5) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (5) 4. Διενεργούνται σημαντικού ύψους συναλλαγές σε επενδυτικό λογαριασμό πελάτη για τον οποίο η Εταιρία έχει λάβει αιτήματα από φορολογικές, τελωνειακές, δικαστικές ή διωκτικές αρχές, για την παροχή στοιχείων ή την επιβολή προσωρινών μέτρων διασφάλισης του Δημοσίου, ή σε επενδυτικούς λογαριασμούς μελών της οικογένειάς του ή στενών συνεργατών του.   Η συναλλακτική δραστηριότητα πελάτη για τον οποίο έχουν έρθει σε γνώση της Εταιρίας αιτήματα από φορολογικές, τελωνειακές, δικαστικές ή διωκτικές αρχές, για την παροχή στοιχείων ή την επιβολή μέτρων διασφάλισης του Δημοσίου, μεταφέρεται σε νέο επενδυτικό λογαριασμό που ανήκει στον ίδιο ή σε μέλη της οικογένειάς του ή σε στενούς συνεργάτες του ή σε εταιρεία που ανήκει, διοικείται ή εκπροσωπείται από αυτόν. (Προσοχή στα ονόματα που ανακοινώνονται στον τύπο καθώς και στους συγγενείς τους). Διενεργούνται αλλεπάλληλες επενδύσεις σε μετοχές που δίνουν μέρισμα, ώστε να εμφανίζεται εισόδημα, χωρίς όμως να προκύπτει πραγματικό οικονομικό όφελος. 7. Ενδείξεις από το επόμενο εκκαθαριστικό σημείωμα της φορολογίας εισοδήματος του πελάτη ότι έχουν χρησιμοποιηθεί επιλεκτικά μόνο κερδοφόρα πινακίδια συναλλαγών για να δηλωθεί αυξημένο αφορολόγητο εισόδημα.

6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (6) 6. Σχόλια επί της Νέας Εγκυκλίου (6) Γ. Τήρηση Αρχείου   1 Οι Εταιρίες φυλάσσουν, κατ’ ελάχιστον (άρθρο 35 ν.3691/2008), τα ακόλουθα έγγραφα για τουλάχιστον πέντε έτη, από τη λήξη της επιχειρηματικής σχέσης με τους πελάτες (όχι από την κάθε συναλλαγή), εκτός αν επιβάλλεται από διάταξη νόμου, η τήρησή τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα: …στοιχεία πιστοποίησης και επαλήθευσης … …νομιμοποιητικά έγγραφα… …σχετική αλληλογραφία … …αντίγραφο εκκαθαριστικού σημειώματος… 2 Οι Εταιρίες διαθέτουν διαδικασίες και συστήματα αρχειοθέτησης (άρθρο 35 ν.3691/2008) ικανά να διασφαλίζουν για το ανωτέρω χρονικό διάστημα την ταχεία αναπαραγωγή πληροφοριών για την ταυτοποίηση και τις συναλλαγές πελατών, προκειμένου να ανταποκρίνονται χωρίς καθυστέρηση σε αίτημα της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων ή άλλης αρμόδιας αρχής. Ενδεικτικά αναφέρονται στην εγκύκλιο πληροφορίες όπως: …τα στοιχεία πιστοποίησης της ταυτότητας … τα παραστατικά των συναλλαγών …η προέλευση των χρημάτων, …κλπ 12

7. Επισημάνσεις (1) Το ότι οι μικρές ΑΕΠΕΥ και οι ΑΕΕΔ δεν δέχονται χρήματα ή τίτλους από πελάτες, δεν σημαίνει ότι περιορίζεται η υποχρέωσή τους απέναντι στο Κανονιστικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Αντίθετα οι Εταιρίες αυτές έχουν σε κάποιες περιπτώσεις περισσότερες δυνατότητες να εντοπίσουν ύποπτες δραστηριότητες, επειδή συνήθως γνωρίζουν τον πελάτη τους καλύτερα από τη συνεργαζόμενη χρηματιστηριακή. Επίσης, στην περίπτωση που ο πελάτης έχει κωδικούς και σε άλλες συνεργαζόμενες χρηματιστηριακές, μόνο οι Εταιρίες αυτές (μικρές ΑΕΠΕΥ και ΑΕΕΔ) έχουν τη δυνατότητα να συνεκτιμήσουν το συνολικό χαρτοφυλάκιο του πελάτη. Δεν πρέπει να υπάρχει σύγχυση μεταξύ της κατηγοριοποίησης των πελατών για το ξέπλυμα χρήματος και της κατηγοριοποίησης των πελατών για τη MIFID. Η πρώτη αφορά τον κίνδυνο να ξεπλύνει ο πελάτης χρήμα, ενώ η δεύτερη αφορά κυρίως τον κίνδυνο να υποστεί ζημιές από τις επενδυτικές του επιλογές. Η κατηγοριοποίηση των πελατών για το ξέπλυμα χρήματος έχει σκοπό να εφαρμόζονται λιγότερα μέτρα δέουσας επιμέλειας για τους πελάτες χαμηλού κινδύνου και περισσότερα για τους υψηλού. Η διαφοροποίηση αυτών των μέτρων δέουσας επιμέλειας, η οποία θα πρέπει να προβλέπεται στις γραπτές διαδικασίες της Εταιρίας, μπορεί να αφορά συχνότερους ελέγχους στις συναλλαγές (πχ κάθε βδομάδα ή κάθε μέρα), συχνότερη επικαιροποίηση των εγγράφων πιστοποίησης (πχ κάθε χρόνο), περισσότερα έγγραφα πιστοποίησης για διασταύρωση στοιχείων, κ.ά.

7. Επισημάνσεις (2) Θα πρέπει η Εταιρία να τηρεί ηλεκτρονικό η έγχαρτο κατάλογο υπόπτων προσώπων, ο οποίος θα ενημερώνεται από ανακοινώσεις των αρμοδίων αρχών, δημοσιεύματα και άλλες πηγές. Θα πρέπει να υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο κατάλογος έχει ελεγχθεί. Στις γραπτές διαδικασίες αρκετών Εταιριών δεν προβλέπεται η μέθοδος και η περιοδικότητα της επικαιροποίησης των εγγράφων των πελατών με αποτέλεσμα να μην γίνεται επικαιροποίηση. Κατά την επικαιροποίηση πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αξιοπιστία των εγγράφων.  

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (1) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (1) H εγκύκλιος 49/28.11.2012 έχει άμεση εφαρμογή, με την έκδοσή της. Δεν τίθεται θέμα μεταγενέστερης εφαρμογής όσων περιέχονται σε αυτήν, διότι παρέχει ερμηνεία και εξειδίκευση ήδη ισχυουσών διατάξεων. Ο έλεγχος ομοιόμορφης εφαρμογής της εν λόγω εγκυκλίου από όλες ανεξαιρέτως τις εποπτευόμενες εταιρίες, όπως και της λοιπής νομοθεσίας περί νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες γίνεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Οι ρυθμίσεις της εγκυκλίου 49, δεν αποτελούν ελληνική καινοτομία, αλλά ευθυγραμμίζονται προς μια γενικότερη τάση υιοθέτησης ανάλογων ρυθμίσεων διεθνώς. Προκειμένου να δικαιολογούνται τα κεφάλαια του πελάτη που διατίθενται προς επένδυση πρέπει να αναζητείται από την Εταιρία ο τρόπος κτήσης των κεφαλαίων αυτών. Οποιαδήποτε νόμιμη πηγή μπορεί να δικαιολογήσει την προέλευση των διατιθέμενων κεφαλαίων αλλά και τη φορολόγηση αυτών. Τα προς επένδυση κεφάλαια και η απόδειξη ότι αυτά έχουν φορολογηθεί προκύπτουν εφόσον περιέχονται ως δηλωθέν εισόδημα στα εκκαθαριστικά σημειώματα της Εφορίας. Πρέπει δηλαδή να προκύπτει διαθέσιμο δηλωμένο στην Εφορία εισόδημα ύψους τουλάχιστον αντίστοιχου με το ύψος των προς επένδυση κεφαλαίων. Τούτο προκύπτει είτε αθροίζοντας τα πραγματικά δηλωθέντα εισοδήματα ενός ή περισσότερων ετών, είτε υπολογίζοντας τα εισοδήματα περισσότερων ετών που θα δικαιολογείτο να έχει δηλώσει ο συγκεκριμένος πελάτης, στην περίπτωση που μπορεί να γίνει με αναγωγή του εισοδήματος που δηλώθηκε σε μία χρονιά.

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (2) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (2) Αν και η έρευνα του εκκαθαριστικού σημειώματος αποτελεί τον προβλεπόμενο τρόπο έρευνας για τη δικαιολόγηση του επενδυόμενου κεφαλαίου, που συνήθως είναι αποτελεσματικός, δεν μπορούν να αποκλειστούν και άλλοι (πχ διαπίστωση ύπαρξης εισοδημάτων του τρέχοντος έτους που δεν έχουν ακόμη δηλωθεί, ή νόμιμα φορολογηθέντα εισοδήματα παρελθόντων ετών που δεν είχαν δηλωθεί). Σημειώνεται ότι μπορεί να μην είναι απαιτητή η προσκόμιση εκκαθαριστικού σημειώματος από τον πελάτη από την αρχή της επιχειρηματικής σχέσης με την Εταιρία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε περίπτωση που πελάτης Εταιρίας είναι π.χ. συνταξιούχος και, εν προκειμένω, φέρνει προς επένδυση σχετικά μικρά ποσά σε σχέση με το εισόδημα ενός συνταξιούχου, δεν προκύπτει ανάγκη υποβολής εκκαθαριστικού σημειώματος. Εννοείται όμως ότι εφόσον στη συνέχεια τα επενδυόμενα ποσά αυξηθούν, θα πρέπει να ερευνηθεί το ύψος του εισοδήματος από το εκκαθαριστικό σημείωμα της Εφορίας. Η επίκληση και άλλων στοιχείων προς δικαιολόγηση του κεφαλαίου προς επένδυση εκτιμάται κατά περίπτωση πχ. κεφάλαιο από πώληση ακινήτου, κέρδη λαχείων κ.ο.κ.

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (3) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (3) Η διαδικασία αναζήτησης ενδείξεων φοροδιαφυγής μέσω του εκκαθαριστικού σημειώματος της Εφορίας δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις από τους αρμόδιους υπαλλήλους των Εταιριών. Συνήθως αρκούν οι πληροφορίες που προκύπτουν από τους βασικούς κωδικούς του εκκαθαριστικού σημειώματος εισοδήματος. Εάν το φορολογητέο διαθέσιμο εισόδημα επαγγελματιών που προσδιορίζεται με τεκμαρτά κριτήρια είναι μικρότερο από τα επενδυόμενα κεφάλαια και αυτά δεν μπορούν να δικαιολογηθούν με άλλο νόμιμο τρόπο, τότε πρέπει να γίνεται αναφορά στην Αρχή Αντιμετώπισης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Φυσικά εάν το τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο των επενδυόμενων κεφαλαίων δεν προκύπτει θέμα αναφοράς στην Αρχή. Υποβολή αναφοράς δικαιολογείται μόνο κατόπιν αποτυχίας εκ μέρους του πελάτη να δικαιολογήσει τα ποσά που διαθέτει προς επένδυση.

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (4) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (4) Εάν το φορολογητέο διαθέσιμο εισόδημα επαγγελματιών που προσδιορίζεται με τεκμαρτά κριτήρια είναι μικρότερο από τα επενδυόμενα κεφάλαια και αυτά δεν μπορούν να δικαιολογηθούν με άλλο νόμιμο τρόπο, τότε πρέπει να γίνεται αναφορά στην Αρχή Αντιμετώπισης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Φυσικά εάν το τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο των επενδυόμενων κεφαλαίων δεν προκύπτει θέμα αναφοράς στην Αρχή.  Υποβολή αναφοράς δικαιολογείται μόνο κατόπιν αποτυχίας εκ μέρους του πελάτη να δικαιολογήσει τα ποσά που διαθέτει προς επένδυση. Στην παρ. Α3 της εγκυκλίου 49, όπου γίνεται αναφορά σε «επιχειρηματικές σχέσεις και συναλλαγές που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής», περιλαμβάνονται όλες οι επιχειρηματικές σχέσεις και συναλλαγές στις οποίες είναι εύκολο ή συνηθίζεται να μην εκδίδεται κάποιο παραστατικό εισοδήματος, με σκοπό να μη δηλωθεί το συγκεκριμένο εισόδημα. Έτσι, αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής πρέπει να θεωρείται ότι ενέχουν όλα τα επαγγέλματα που κατά την κοινή πείρα είναι γνωστό ότι έχουν αυτή τη δυνατότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις περιπτώσεις ελεύθερων επαγγελματιών που είναι γνωστό ότι είθισται ή έχουν τη δυνατότητα να μην εκδίδουν αποδείξεις, των επιχειρηματιών – επιχειρήσεων που ακούγεται συχνά ότι εντοπίζονται να μην εκδίδουν αποδείξεις (πχ. εστιατόρια, νυχτερινά κέντρα κοκ) αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι που δύνανται να προσφέρουν και συναφείς της ειδικότητάς τους υπηρεσίες χωρίς έκδοση αποδείξεων (πχ. καθηγητές, ιατροί κοκ)

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (5) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (5) «Πραγματικό οικονομικό όφελος», όπως αναφέρεται στην παρ. Β6 της εγκυκλίου 49 είναι το αποτέλεσμα (κέρδος) που προσαυξάνει την περιουσία του πελάτη. Έτσι, όταν το ποσό του μερίσματος, που διένειμε μία εταιρία, μαζί με την αξία του πινακιδίου πώλησης (των αντίστοιχων μετοχών της εταιρίας μετά την αποκοπή του μερίσματος) δεν ξεπερνούν το κόστος του πινακιδίου αγοράς των εν λόγω μετοχών, τότε είναι προφανές ότι δεν υπάρχει πραγματικό οικονομικό όφελος. Οπότε, εάν διαπιστώσει η Εταιρία ότι ο πελάτης επανειλημμένα αγοράζει μετοχές πριν δώσουν μέρισμα και τις πωλεί αμέσως μετά, τότε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο μήπως ο πελάτης (μέσω της εμφάνισης των μερισμάτων) έχει σκοπό να νομιμοποιήσει έτσι έσοδα από εγκληματικές δραστηριότητες. Συνέπεια του ότι με την εγκύκλιο 49 διευκρινίζεται ότι η Εταιρία πρέπει να τηρεί αρχείο με τα παραστατικά συναλλαγών του πελάτη για τουλάχιστον 5 χρόνια μετά τη λήξη της επιχειρηματικής σχέσης, είναι ότι η Εταιρία μπορεί να χρειαστεί να διατηρήσει το σύνολο των παραστατικών συναλλαγών για χρονικό διάστημα πολύ μεγαλύτερο των 5 χρόνων από την τέλεση της κάθε συναλλαγής. Όμως, με τα σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας και τη δυνατότητα τήρησης του σχετικού αρχείου σε ηλεκτρονική μορφή (βλ. εγκύκλιο 49, σημείο Γ.4) η επιβάρυνση του σχετικού κόστους είναι πλέον πολύ μικρή.

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (6) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (6) Προς εξασφάλιση της εμπιστευτικότητας των αναφορών των Υπεύθυνων Συμμόρφωσης προς την Αρχή Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες προβλέπεται η απαγόρευση γνωστοποίησης της αναφοράς στο άρθρο 31 του ν. 3691/08. Με την τήρηση του απορρήτου από όλους, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι υπάλληλοι που μεσολάβησαν και το πρόσωπο που εν τέλει προέβη στην αναφορά. Σε σχέση με αυτό η Αρχή Καταπολέμησης έχει την πολιτική να αποφεύγει την αναγραφή ονομάτων προσώπων και εταιριών στα έγγραφα και τις εκθέσεις της. Το εάν μια απόκλιση επενδυόμενου κεφαλαίου και δηλωθέντος εισοδήματος είναι σημαντική ή όχι κρίνεται κατά περίπτωση. Δεν ενδείκνυται να επιχειρηθεί χαρακτηρισμός και κατηγοριοποίηση των πιθανών αποκλίσεων, γιατί δεν θα μπορούσε να ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις. Διευκρινίζεται ότι εάν το εισόδημα στο τελευταίο εκκαθαριστικό σημείωμα της Εφορίας είναι πολύ χαμηλό λόγω πχ ανεργίας, τούτο δεν καθιστά απαραίτητα ύποπτη μια επένδυση κεφαλαίου, εάν αυτή μπορεί να δικαιολογηθεί με εισοδήματα παλαιότερων ετών ή με άλλο τρόπο.

8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (7) 8. Διευκρινίσεις σε υποβληθέντα ερωτήματα (7) Σε περίπτωση που οι Αρχές (ΣΔΟΕ, εισαγγελείς, ανακριτές κλπ) αναζητούν στοιχεία συναλλαγών πελατών για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ενδεχομένως και αρκετά παλαιότερη, χωρίς να διευκρινίζουν ή να δίνουν οδηγίες για το τι θέλουν να πράξουν με τους πελάτες αυτούς οι συμβαλλόμενες εταιρίες, είναι αυτονόητο ότι χωρίς να διακόπτεται η επαγγελματική σχέση, ως προς τους πελάτες αυτούς οφείλονται αυξημένα μέτρα δέουσας επιμέλειας και η κατάταξή τους στους υψηλού κινδύνου πελάτες. Για την πιστοποίηση του επαγγέλματος επενδυτή που δηλώνει επάγγελμα «οικιακά» αρκεί η δήλωσή του. Βεβαίως, η δικαιολόγηση των επενδυόμενων κεφαλαίων θα πρέπει και στην περίπτωση αυτή να γίνεται μέσω του εκκαθαριστικού σημειώματος της Εφορίας ή με άλλον τρόπο (π.χ. με νόμιμα εισοδήματα που δεν δηλώθηκαν ακόμη ή δεν ήταν υποχρεωτική η δήλωσή τους π.χ. κέρδη λαχείων, κληρονομιές, τίμημα πώλησης ακινήτων κλπ.) Άντληση πληροφοριών σχετικά με κατηγορίες φορολογούμενων στην Ελλάδα, σε σχέση και με τα θέματα που θίγει η εγκύκλιος 49 μπορεί να γίνει από πηγές όπως: Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, Εκθέσεις Τράπεζας Ελλάδος, Αρχή Νομιμοποίησης Εσόδων, FATF, μηχανές αναζήτησης διαδικτύου κ.ο.κ.

9. ΕΠΙΛΟΓΟΣ   Είναι προφανές ότι η φοροδιαφυγή είναι ένας από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη δεινή οικονομική κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η Χώρα μας. Επειδή, η κατάσταση αυτή έχει αναμφισβήτητα δυσμενέστατες επιπτώσεις στη συντριπτική πλειοψηφία του κοινωνικού συνόλου, είναι χρέος όλων μας να εργαστούμε μεθοδικά και με συνέπεια ο καθένας στον τομέα του για να περιοριστεί η φοροδιαφυγή και να αρχίσει να αντιστρέφεται το κλίμα.