Η Θέση των Γυναικών στα Ελληνικά Πανεπιστήμια Στέλλα Βοσνιάδου Πανεπιστήμιο Αθηνών

Συνεργάτες Καθηγήτρια Β. Δενδρινού, υπεύθυνη υλοποίησης του ΘΕΦΥΛΙΣ Λυδία Βαϊου, επιστημονική συνεργάτις Χαρά Αντωνοπούλου-Αλεβίζου, υπεύθυνη της γραμματείας του ΘΕ.ΦΥ.ΛΙΣ

Πηγές πληροφοριών σχετικά με τη θέση των γυναικών στα Πανεπιστήμια Επιστημονικές Πολιτικές: Προωθώντας την Αριστεία μέσα από την ενσωμάτωση της διάστασης της ισότητας των Φύλων στις Επιστημονικές Πολιτικές, έκθεση της Ομάδας Εργασίας «Γυναίκες και Επιστήμες» του Δικτύου ΕΤΑΝ, 2001 Women’s Committee: Annual Report, Association of University Teachers, 2004 The Unequal Academy - UK Academic Staff to , Association of University Teachers, 2004 Report of the Hansard Society Commission on Women at the Top, UK, Report on the Status of Academic Women in New Zealand, M. Wilson, Promotion and Tenure Status of Minority and Women Faculty in US Colleges and Universities, US Department of Education, National Center for Education Statistics, Salary, 2000 Report of the Task Force on the Status of Women Faculty in Natural Sciences and Engineering at Princeton, Princeton University, 2003 A Study on the Status of Women Faculty in Science at MIT, MIT, 1999

Πόσες είναι οι γυναίκες μέλη ΔΕΠ στα Πανεπιστήμια; Ενώ οι γυναίκες αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ του φοιτητικού σώματος, αντιστοιχούν μόνο στο 27% των μελών ΔΕΠ στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Το ποσοστό των γυναικών στα Πανεπιστήμια στο Δυτικό Κόσμο φαίνεται να σταθεροποιείται γύρω στο 30% - δεν αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου. Στις ΗΠΑ το % των μελών ΔΕΠ ήταν γυναίκες και το 1993 το ποσοστό τους ήταν 31%.

Κατανομή μελών ΔΕΠ στα Ελληνικά Πανεπιστήμια ανα φύλο

Μέλη ΔΕΠ ανά βαθμίδα εκπαίδευσης Παρατηρείται μία σταθερή μείωση του αριθμού των γυναικών σε κάθε βαθμίδα της ακαδημαϊκής κλίμακας. Όσο υψηλότερη η βαθμίδα τόσο μικρότερη η παρουσία των γυναικών. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ποσοστό των γυναικών στη βαθμίδα του Λέκτορα κυμαίνεται από 20% στην Ολλανδία έως 44% στην Πορτογαλία, ενώ στη βαθμίδα του Καθηγητή κυμαίνεται από 5% στην Ολλανδία έως 18,4% στη Φιλανδία.

Ποσοστά μελών ΔΕΠ ανά φύλο επί του συνόλου της εκάστοτε βαθμίδας

Γυναίκες μέλη ΔΕΠ ανά βαθμίδα σε έξι Χώρες της Ε.Ε. (στοιχεία από το ΕΤΑΝ Report 1997/8)

Τα φύλα διαχωρίζονται με βάση τα επιστημονικά αντικείμενα Συγκέντρωση των γυναικών μελών ΔΕΠ στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες Ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά γυναικών στις θετικές επιστήμες και στα τεχνολογικά ιδρύματα Στην Ελλάδα οι γυναίκες κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό τους στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με 37% και το μικρότερό τους στο Πολυτεχνείο Κρήτης με 4%.

Μέλη ΔΕΠ ανά Φύλο και Βαθμίδα στα Τμήματα Θετικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών

Απουσία γυναικών από τη διαχείριση της εξουσίας Οι ανώτερες διοικητικές θέσεις καταλαμβάνονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία από άνδρες καθηγητές. Οι γυναίκες κατέχουν περισσότερες διοικητικές θέσεις στις σχολές ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ωστόσο, ακόμη και στις σχολές όπου οι γυναίκες συμμετέχουν σε μεγάλα ποσοστά, η κάθετη διάκριση παραμένει κατά πολύ υψηλότερη από την οριζόντια

Πρυτάνεις, Αντιπρυτάνεις και Κοσμήτορες των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο

Πρόεδροι και Αντιπρόεδροι Τμημάτων των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο

Κάτοχοι Διοικητικών Θέσεων Τμημάτων των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο

Πρόεδροι και Μέλη Επιτροπής Ερευνών των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο

Διοικητικές Θέσεις ανά Φύλο στα Τμήματα Θετικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών

Διακρίσεις κατά των γυναικών Μισθολογική ανισότητα στα κράτη όπου δεν υπάρχει θεσμοθετημένη μισθολογική κλίμακα Άνιση πρόσβαση σε ανδρικά επιστημονικά δίκτυα γνωριμιών που παρέχουν πρόσβαση σε πόρους, οικονομική ενίσχυση για έρευνα, ευκαιρίες για δημοσιεύσεις και προαγωγή Δραστηριοποιούνται περισσότερες ώρες στην διδασκαλία συγκριτικά με την έρευνα, ενώ οι άνδρες συνάδελφοί τους το αντίθετο. Δεν συμμετέχουν σε επιτροπές λήψης αποφάσεων. Υφίστανται μία συνεχή δυσπιστία για την ποιότητα και της εργασίας τους, τη σοβαρότητά του και τις ικανότητές τους – Υποσκάπτει την αυτοεκτίμησή τους –Σπατάλη χρόνου και ενέργειας για να την αντιμετωπίσουν ή να την αγνοήσουν

Νεποτισμός και σεξισμός στα συστήματα αξιολόγησης Οι άνδρες άνω των 50 κυριαρχούν συντριπτικά στις ανώτερες επιστημονικές επιτροπές που χορηγούν ερευνητικά κονδύλια, υποτροφίες και διακρίσεις. Αυτό επιδρά στην επιλογή των δικαιούχων αλλά και στο προσανατολισμό των επιστημονικών προγραμμάτων Οι γυναίκες μέλη ΔΕΠ αξιολογούνται από άνδρες για προαγωγή στις υψηλότερες βαθμίδες. Οι διαδικασίες δεν είναι τόσο αντικειμενικές και αμερόληπτες όσο θα έπρεπε (ΕTAN Report). Αναλύσεις του ποσοστού επιτυχίας σε υποτροφίες που υποβάλλονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ποσοστό επιτυχίας των γυναικών 83% των αντίστοιχων ανδρών) Μελέτες αξιολόγησης μετα-διδακτορικών υποτροφιών του Σουηδικού Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνα. Οι γυναίκες συστηματικά βαθμολογούνται χαμηλότερα. Σε σύγκριση με τους άνδρες υποψήφιους οι γυναίκες πρέπει να είναι 2.6 φορές παραγωγικότερες. Οι γυναίκες λαμβάνουν πολύ μικρότερο μέρος των εθνικών κονδυλίων για έρευνα (10% στην Γερμανία, 20% στη Μ. Βρετανία)

Μέτρα για τη Διασφάλιση Βέλτιστων Προτύπων για την αξιολόγηση Αύξηση του αριθμού των γυναικών σε επιτροπές αξιολόγησης υποτροφιών, διακρίσεων και ερευνητικών χορηγιών. Αυστηρά κριτήρια και αύξηση της διαφάνειας Ποσόστωση (30% γυναικών) σε επιτροπές λήψης αποφάσεων, σε επιτροπές κρίσεων και σε θέσεις υψηλής βαθμίδας στα Πανεπιστήμια Ανάπτυξη πολιτικών και πρακτικών για την πρόσληψη και αξιολόγηση γυναικών επιστημόνων έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ενσωμάτωση της διάστασης των ίσων ευκαιριών στα Πανεπιστήμια. Λειτουργία γραφείων ισότητας για την διαρκή παρακολούθηση της εφαρμογής των πολιτικών και πρακτικών ισότητας στα Πανεπιστήμια Συγκέντρωση, συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση των διαφορών φύλου στις θέσεις εξουσίας, στους τομείς των επιστημών και της τεχνολογίας και στις υψηλές καθηγητικές βαθμίδες μέσα από κατάλληλους στατιστικούς δείκτες

Άλλα μέτρα που έχουν προταθεί Στρατηγικές και Προγράμματα Δράσης για την ενθάρρυνση των γυναικών προκειμένου να εισέλθουν και να παραμείνουν στον ακαδημαϊκό χώρο –Χρηματοδότηση δικτύων γυναικών –Προγράμματα που παρέχουν πρότυπα (mentors) –Χορήγηση υποτροφιών σε γυναίκες –Προγράμματα για την επαγγελματική επανένταξη των γυναικών μετά από παύση της σταδιοδρομίας τους λόγω εγκυμοσύνης Χρηματοδότηση Ερευνών –Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα είδη των διακρίσεων που υφίστανται οι γυναίκες και να βρεθούν τρόποι αντιμετώπισής τους Δημιουργία Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Γυναικείων Σπουδών και Σπουδών Φύλου. Εφαρμογή Ευέλικτων Μορφών Εργασίας. Υπηρεσίες Προστασίας της Μητρότητας στα Πανεπιστήμια.