Έργο συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ Βουτσά Δήμητρα Επίκουρη Καθηγήτρια, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ ΜΕΛΗ Ζαχαριάδης Γεώργιος Επίκουρος Καθηγητής, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Μήτρακας Μανασής Επίκουρος Καθηγητής, τμ. Χημικών Μηχανικών, ΑΠΘ Κατσογιάννης Ιωάννης Διδάκτορας, Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Κούρας Αθανάσιος Διδάκτορας, Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Αρδίτσογλου Αναστασία Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Μπιτέρνα Μαρία Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Αντώνογλου Λεμονιά Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ. Δάφτσης Εμμανουήλ Χημικός, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ. Τσικούρας Ευάγγελος Φοιτητής, τμήμα Χημείας, ΑΠΘ Παντελιάδης Παύλος Φοιτητής, τμήμα Χημικών Μηχανικών, ΑΠΘ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Δήμητρα Βουτσά Επίκουρη Καθηγήτρια Εργαστήριο Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος Τμήμα Χημείας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης   ΠΕΡΙΛΗΨΗ Πολύ συχνά παρατηρούνται αυξημένες συγκεντρώσεις αρσενικού στα υπόγεια νερά ως αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών πχ. έκπλυσης από τα υλικά του υδροφορέα, αλλά και ρύπανσης από ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως αποθέσεις αποβλήτων, γεωργικές δραστηριότητες κα. Στην Ελλάδα αυξημένες συγκεντρώσεις αρσενικού απαντούν συνή- θως σε υπόγειους υδροφορείς που επηρεάζονται από τη γεωθερμία (π.χ. Ν. Τένεδος - Ν. Τρίγλια Χαλκιδικής) ή σχετίζονται με λεπτόκοκκα ιζήματα ποτάμιων προσχώσεων (Δ. Χαλάστρας, Δ. Αξιού). Η Οδηγία 98/83/ΕΚ ( ) της ΕΕ για την ποιότητα των πόσιμων νερών ορίζει ως ανώτατη τιμή αρσενικού στα πόσιμα νερά τα 10 μg/L. Σε ορισμένες περιοχές παρατηρούνται υπερβάσεις του ορίου αυτού και επομένως είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί κάποια μεθοδολογία απομάκρυνσης του αρσενικού. Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν μικροί Δήμοι στην περιφέρεια όπου τα υπόγεια νερά αποτελούν τη μοναδική πηγή πόσιμου νερού και συνήθως δίνονται στην κατανάλωση χωρίς κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία, εκτός από μία διαδικασία χλωρίωσης, ενώ είναι δύσκολο να λειτουργήσει μία σύνθετη και με υψηλό κόστος μονάδα επεξεργασίας. Στο έργο αυτό εξετάζεται η αποτελεσματικότητα διαφόρων μεθόδων στην απομάκρυνση αρσενικού: α) εφαρμογή σιδήρου μηδενικού σθένους (zero valent iron). Μελετή- θηκε η δυναμική απομάκρυνσης του πεντασθενούς και τρισθενούς αρσενικού σε στατικές και δυναμικές συνθήκες, η επίδραση του pH, καθώς και η επίδραση διαφόρων φυσικοχημικών παραμέτρων (π.χ. νιτρικών, φωσφορικών, χλωριούχων, βορικών, ανθρακικών, μαγγα- νίου). β)βιολογική οξείδωση σιδήρου και μαγγανίου - μικροδιήθηση. Η μέθο- δος στηρίζεται στην οξείδωση του σιδήρου και του μαγγανίου σε σωληνοειδείς αντιδραστήρες και στη συνέχεια μικροδιήθηση μέσω μεμβράνης.Τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν ότι η μέθοδος είναι απο- τελεσματική για την απομάκρυνση και των δύο μορφών αρσενικού. Θα μπορούσε να εφαρμοσθεί σε μικρές εγκαταστάσεις επεξεργα- σίας υπόγειων νερών υπό την προϋπόθεση ότι νερό περιέχει αυξημένες συγκεντρώσεις διαλυμένου σιδήρου και μαγγανίου. γ)χημική ιζηματοποίηση με χρήση κροκιδωτικού. Μελετήθηκαν διά- φοροι παράμετροι που επηρεάζουν την απομάκρυνση του αρσενικού όπως: η συγκέντρωση του κροκιδωτικού, η επίδραση της θερμο- κρασίας, ο χρόνος ανάδευσης και η αρχική συγκέντρωση του αρσενικού στο νερό. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μελέτη της αποτελεσματικότητας διαφόρων μεθόδων στην απομάκρυνση αρσενικού από πόσιμα νερά. Μελέτη των παραμέτρων που επηρεάζουν την απο- μάκρυνση του αρσενικού. Εφαρμογή σε πραγματικά δείγματα. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το πρόβλημα του αρσενικού στο πόσιμο νερό. Τεχνο- λογίες απομάκρυνσης. Μ. Μπιτέρνα, Δ. Βουτσά. Πρακτικά 13ου Σεμιναρίου για την Προστασία του Περιβάλλοντος “Ολοκληρωμένη Διαχείριση Νερού – Υγιεινή Πόσιμου Νερού”, Θεσσαλονίκη, Noέμβριος 2005, σελ Arsenate and arsenite removal by zero valent iron: batch and column tests M. Biterna, E. Tsikouras, D. Voutsa International Conference “Protection and Restoration of the Environment VIII”,Chania, Crete, July 2006, Proceedings p Arsenic removal from waters by employing zero valent iron. M. Biterna, E. Tsikouras, D. Voutsa 1st European Chemistry Congress, August 2006, Budapest, Hungary, Proceedings pp 180. Απομάκρυνση αρσενικού από το πόσιμο νερό με χημική ιζηματοποίηση. Π. Παντελιάδης Διπλωματική εργασία, Τμ. Χημικών Μηχανικών, ΑΠΘ., Θεσσαλονίκη Απομάκρυνση αρσενικού με χρήση μεταλλικού σιδήρου. Λάζου Ευτυχία Διπλωματική εργασία (σε εξέλιξη), Τμήμα Χημείας, ΑΠΘ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ Εκτίμηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων με- θόδων στην απομάκρυνση του αρσενικού. Μελέτη της επίδρασης των φυσικοχημικών χαρα- κτηριστικών του νερού. Σύγκριση μεταξύ των μεθόδων. Αυξημένες συγκεντρώσεις αρσενικού στα υπόγεια νερά παρατηρούνται σε πολλές χώρες