Τρόικα

Η χρεοκοπία της Ελλάδας και η ήττα στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897

Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στην Ελλάδα Ο Δ.Ο.Ε. διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αλλά από τις αρχές του '30 είχε όλο και περισσότερο μειωμένη επίδραση στις αποφάσεις της χώρας, μέχρι τον οριστικό τερματισμό του το Αρχικά έδρα του ήταν το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, που είχε αναγερθεί για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου

Ηθικός αυτουργός της πρώτης τρόικας ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης, ενώ της δεύτερης ο ορμώμενος εκ της Χαριλάου Τρικούπη -και εσχάτως, Ιπποκράτους- Γιώργος Παπανδρέου. Η τρόικα μας επισκέφθηκε για πρώτη φορά το 1898 και η επίσκεψή της αυτή ήταν “αρμένικη βίζιτα” αφού κράτησε 80 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το Και το όνομα αυτής ήταν Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, τη δε παρουσία της τη βάφτισαν απλώς “Έλεγχο”. Στις θέσεις των σημερινών Σερβάας Ντερούζ, Πόουλ Τόμσεν και Κλάους Μαζούχ ήταν οι αείμνηστοι Τέστα (Γερμανός), Λετάν (Γάλλος) και Λόου (Άγγλος). Μόνο που οι κυβερνώντες εκείνης της περιόδου είχαν φανεί πιο χουβαρντάδες και για να μην ταλαιπωρούν τους υψηλούς επισκέπτες μας φρόντισαν να τους κτίσουν και ένα ξεχωριστό Μέγαρο. Διάλεξαν δε μία από τις καλύτερες τοποθεσίες, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, που δεν ήταν άλλο από το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

Πρόκειται για το ακίνητο που σήμερα καταγράφεται στο Κτηματολόγιο της Προεδρίας της Δημοκρατίας και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου και ανεγέρθηκε για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής! Μάλιστα, η ανέγερσή του βάφτηκε με αίμα, αφού κατά την ανατίναξη φουρνέλου (1901) τραυματίστηκε ένας σαραντάχρονος εργάτης, δίνοντας αφορμή για συζητήσεις. Το 1978, όταν καταργήθηκε η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, στεγαζόταν στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, ενώ μία καλαίσθητη μεταλλική πινακίδα κοσμούσε την είσοδο του κτιρίου.

Το 1893, ο Χαρίλαος Τρικούπης κηρύσσει την περίφημη πτώχευση και τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1897, η Ελλάδα βγαίνει ηττημένη από τις εχθροπραξίες με την Τουρκία. Η γερμανική αυτοκρατορία, με σιδερένιο πείσμα και ακλόνητη βούληση, επιβάλλει στην Ελλάδα το διεθνή έλεγχο, ως όρο για την εξασφάλιση της ειρήνης. Η ελληνική Βουλή σπεύδει να υπερψηφίσει τον νόμο ΒΦΙΘ/ και τον Απρίλιο του 1898 εγκαθίσταται και επισήμως στην Αθήνα η τρόικα της εποχής. Και από εκείνη τη χρονιά αρχίζει να γράφει με χρυσά γράμματα τη λαμπρή ιστορία της. Το 1922, η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του στρατού που μαχόταν στη Μικρά Ασία, εξέδωσε 550 εκατομμύρια σε χαρτονομίσματα, χωρίς να ρωτήσει τους τροϊκανούς. (σ.σ. Η Μεγάλη Ελλάδα των τριών ηπείρων και των πέντε θαλασσών και οι συνεχόμενες πολεμικές επιχειρήσεις -από τους Βαλκανικούς πολέμους ακόμα- απαιτούσαν τεράστιους οικονομικούς κρουνούς, τους οποίους σε καμία περίπτωση δε διέθετε η χώρα). Η κίνηση του Γούναρη εξόργισε την τρόικα, που απαίτησε «ζεστό» χρήμα από τον αρμόδιο υπουργό Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη. Ο τελευταίος δεν πρόλαβε να αντιδράσει, αφού μαζί με τον πρωθυπουργό και τέσσερις ακόμη συναδέλφους του εκτελέστηκαν στο Γουδή. Και μπορεί οι τότε πολιτικοί άνδρες να “δυσαρέστησαν” τους ελεγκτές, προθυμοποιήθηκαν όμως κάποιοι άλλοι να τους εξυπηρετήσουν.

Την 1η Μαΐου1932, ο Ελευθέριος Βενιζέλος κηρύσσει στάση πληρωμών, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης του προηγούμενου χρόνου. Οι τροϊκανοί της εποχής επαναστατούν και πάλι και μαζί τους σχεδόν όλη η Ευρώπη αλλά και η Αμερική! Χαρακτηριστική είναι έκθεση που απέστειλε ο πρεσβευτής της Ελλάδος στο Λονδίνο (1935),γράφοντας: «Η συζήτησίς μου με τους εμπειρογνώμονας υπήρξεν εξόχως διαφωτιστική. Το Foreign Office πνέει μένεα εναντίον μας»! Όπως αποκάλυψε ο Αλέξανδρος Σβώλος, το 1942, μεσούσης της Κατοχής, η βρετανική κυβέρνηση είχε δηλώσει εγγράφως προς τον πρόεδρο της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Εμμ. Τσουδερό ότι ήταν σύμφωνη με την κατάργηση του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Όταν η ελληνική «Κυβέρνησις Εθνικής Ενότητος» βρισκόταν στην Ιταλία (Νοέμβριος1944) απέρριψε την άφιξη στην υπό απελευθέρωση Ελλάδα του Huge Jones, που ήταν ο τελευταίος προπολεμικός αντιπρόσωπος της Αγγλίας στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο των Αθηνών. Αποφασίστηκε να έρθει μόνο για την τακτοποίηση υπηρεσιακών θεμάτων, άποψη που ασπάστηκε και η βρετανική κυβέρνηση.

Στο μεταξύ, ο «Ελεγχος» εγκατέλειπε το ακίνητο της οδού Στησιχόρου και «βολευόταν» με την υπηρεσία του σε μικρότερες –αλλά εξίσου πολυτελείς– εγκαταστάσεις. Μετά την απελευθέρωση ήρθε στην Αθήνα ο Huge Jones και περιορίστηκε στην παράκληση να μην απολυθεί το προσωπικό και να μεταταχθεί σε δημόσιες υπηρεσίες. Έγιναν και οι συνεννοήσεις με τις υπηρεσίες για να παραληφθούν τα υπάρχοντα στις αποθήκες προϊόντα. Αλλά, ως εκ θαύματος, ο Έλληνας αντιπρόσωπος που παραβρέθηκε στη Διάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων (1946) συνηγόρησε υπέρ της παραμονής του«Ελέγχου», με αποκλεισμό μόνον της Ιταλίας. Έτσι, μας ξέμεινε πάλι Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στην Αθήνα!

Αλλά η μακρά σειρά των διατυπώσεων που ζητούσε ο «Έλεγχος» προβλημάτιζε τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις. Υπουργεία και υπηρεσίες διαμαρτύρονταν διαρκώς για τις δυσχέρειες που παρουσιάζονταν στη διοίκηση με τα περίφημα «ένσημα» του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Μέχρι που ο Σοφοκλής Βενιζέλος, το 1951, από το βήμα της Βουλής δήλωνε πως ο «Έλεγχος» «θεωρείτο ουσιαστικώς κατηργημένος». Αλλά μόνον κατηργημένος δεν ήταν, αφού ταλάνισε την ελληνική οικονομία και πραγματικότητα για 27 ολόκληρα χρόνια ακόμη. Το τέλος εκείνης της ογδοηκονταετούς περιπέτειας δόθηκε με νόμο που εξέδωσε ο αείμνηστος Θανάσης Κανελλόπουλος το Επιστρατεύοντας τη «σπιρτάδα» και το χιούμορ του στο έγγραφο που απέστειλε στη Βουλή έγραφε ότι με το νομοσχέδιο για τη διάλυση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής όχι μόνον δεν προκαλείτο δαπάνη εις βάρος του Προϋπολογισμού, αλλά πραγματοποιούνταν οικονομίες περίπου τετρακοσίων χιλιάδων δραχμών που αντιστοιχούσαν στα έξοδα λειτουργίας της (ενοίκιο, κοινόχρηστα, φωτισμός, τηλέφωνα κ.ά.)

THE END