ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΓΑΣΤΕΡΟΠΟΔΟΥ Chrysallida fischeri ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ Λουϊζίδου Π. 1, Θεσσαλού-Λεγάκη Μ. 1, Χατζηνικολάου Σ. 2 και Α. Ζενέτου 3 Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια, η εισβολή ξενικών-τροπικών ειδών στη Μεσόγειο έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα αφού αποτελεί πιθανή απειλή για τη βιοποικιλότητα της Μεσογείου. Η είσοδος ειδών γίνεται κυρίως μέσω της Διώρυγας του Σουέζ (Λεσσεψιανή μετανάστευση) και δευτερευόντως μέσω του Γιβραλτάρ ή των Δαρδανελίων. Επιπλέον, οι ολοένα αυξανόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως το εμπόριο, η ναυτιλία και ο τουρισμός δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την εισβολή ξενικών ειδών. Ο αριθμός των θαλάσσιων ξενικών ειδών που έχουν έως τώρα καταγραφεί στη Μεσόγειο υπολογίζεται σε 745 (Zenetos et al. 2005) και στην Ελλάδα 128 (Pancucci-Papadopoulou et al. 2005). Ευχαριστίες Ευχαριστούμε τον κ. Σάββα Χατζηνικολάου για τη συλλογή των δειγμάτων και την τεχνική υποστήριξη στο πεδίο. 1 Τομέας Ζωολογίας-Θαλάσσιας Βιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημούπολη, Αθήνα Τ.Κ Simi Fish Γεωργίου Σεφέρη 108, Ρόδος, Τ.Κ Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ανάβυσσος Αττικής Τ.Κ Συμπεράσματα Στην ευρύτερη περιοχή της Ρόδου παρατηρείται μεγάλος αριθμός Λεσσεψιανών μεταναστών που πιθανόν οφείλεται : α) στη γεωγραφική θέση του νησιού, β) στις περιβαλλοντικές συνθήκες (όπως μεγαλύτερη θερμοκρασία και αλατότητα) που είναι πιο ευνοϊκές για τα είδη αυτά (Ζενέτου κ.α. 2005) και γ) στην υδρογραφία της Ανατολικής Μεσογείου (Πούλος 1997). Η παρουσία του C. fischeri στη βραχονησίδα Μάκρη αποτελεί τη πρώτη καταγραφή του για στις ελληνικές θάλασσες, και το γεγονός ότι βρέθηκαν τόσο ζωντανά όσο και νεκρά άτομα δείχνει ότι το είδος είναι εγκατεστημένο στη περιοχή της Ρόδου και αυξάνει τον αριθμό των ξενικών ειδών Μαλακίων στα Ελληνικά νερά σε 29. aAaA Υλικά και Μέθοδοι Tον Ιούλιο και Αύγουστο του 2005 σε εννέα σταθμούς γύρω από τη βραχονησίδα Μάκρη (Δ της νήσου Ρόδου) (Εικ.1) πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες μακροβένθους στα πλαίσια διπλωματικής εργασίας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν με αυτόνομη κατάδυση σε βάθη 1, 10, 15 και 30 m σε εννέα σταθμούς (διατομές) γύρω από τη βραχονησίδα Μάκρη (σε κάθε βάθος συλλέχτηκαν 3 επαναληπτικά δείγματα). Στους σταθμούς 2 και 3 υπάρχουν εγκατεστημένοι επιπλέοντες ιχθυοκλωβοί. Για τη συλλογή των δειγμάτων χρησιμοποιήθηκε τετράγωνο πλαίσιο 15x15 cm με άνοιγμα ματιού διχτυού 0,5 mm (Εικ.2,3). Τα δείγματα αρχικά συντηρήθηκαν σε φορμόλη 4% με Rose Bengal και μετά τη διαλογή σε αλκοόλη Αποτελέσματα Συνολικά συλλέχτηκαν 481 άτομα Μαλακίων που ανήκουν σε 56 τάξα (Πίνακας 1). Ανάμεσα τους, εντοπίστηκαν 14 άτομα (3 ζωντανά, 11 όστρακα) του Γαστερόποδου της Ερυθράς Θάλασσας Chrysallida fischeri. Όλα τα άτομα βρέθηκαν σε αμμώδη πυθμένα σε βάθος m στους σταθμούς 1, 2, 4 και 8, με ή χωρίς φυτοκάλυψη από Posidonia oceanica και Cystoseira. Το μήκος του οστράκου ήταν περίπου 2,2 mm και το πλάτος του 0,4 mm. Το χρώμα του ήταν άσπρο ή υπόλευκο με κίτρινες ή καφέ γραμμές παράλληλες με τις σπείρες (Εικ.4). Η παρουσία του ξενικού αυτού είδους στη Μεσόγειο πιστοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Ισραήλ (Haifa Bay) το Μετέπειτα αναφορές υπάρχουν από τη Τουρκία (Iskenderum, 1992 και Tasucu, 1995) και πρόσφατα (2002) από τη Νότια Αδριατική. Η χρονική αλληλουχία εύρεσης δείχνει ότι το είδος επεκτείνεται προς τα Δυτικά (στους Louizidou et al. 2007). Κατάλογος Μαλακίων που αναγνωρίστηκαν στα δείγματα Γαστερόποδα Alvania sp.1 Alvaniidae (unidentified) Ascobulla fragilis Asimineidae (unidentified) Astraea rugosa Barleia unifasciata Bittium reticulatum Cerithiopsis sp. Cerithium sp. Cerithium vulgatum Chrysallida fischeri Chrysallida sp. Columbella rustica Conus mediterraneus Euspira montagui Gibberula oryza Gibbula sp. Granulina bucheti Granulina marginata Haminea navicula Homalopoma sanguineum Jujubinus sp.1 Jujubinus sp.2 Marshallora adversa Mitra cornicula Muricidae (unidentified) Natica alderi Nassarius cornicullus Nassarius pygmaeus Odostomia conoidea Odostomia sp. Oscinebra sp. Pollia sp. Rissoa sp. 1 Rissoa sp.2 Rissoa sp.3 Rissoidae (unidentified) Smaragdia viridis Strobiligera brychia Tricolia pulla Tricolia tenuis Turbonilla sp. Vexillum pussia hypatia Vexillum (pussia) tricolor Δίθυρα Barbatia barbata Ctena decusata Gouldia minima Lima marioni Musculus costulatus Nuculla juv. Nuculanna pella Psammobia costulata Solemya togata Striarca lactea Thyasira flexuosa Σκαφόποδα Dentalium sp. Εικ. 1 Αεροφωτογραφία της βραχονησίδας Μάκρη (σε κύκλο φαίνονται οι σταθμοί που βρέθηκε το Chrysallida fischeri) Εικ.4 Chrysalida fischeri (φωτογραφία από στερεοσκόπιο) Εικ.2,3 Σταθμοί δειγματοληψίας (υποβρύχιες φωτογραφίες) Βιβλιογραφία Louizidou, P., M. Thessalou-Legaki & A. Zenetos, First record of the Red Sea immigrant Chrysallida fischeri (Hornung and Mermod, 1925) (Gastropoda: Pyramidellidae) from Greek waters. Aquatic Invasions, 2 (in press). Pancucci-Papadopoulou MA, Zenetos A, Corsini-Foka M, Politou CH-Υ (2005) Update of marine aliens in Hellenic waters. Mediterranean Marine Science 6(2): Poulos SE, Drakopoulos PG, Collins MB (1997) Seasonal variability in sea surface oceanographic conditions in the Aegean Sea (eastern Mediterranean): an overview. Journal of Marine Systems 13: Zenetos A, Cinar ME, Pancucci-Papadopoulou MA, Harmelin JG, Furnari G, Andaloro F, Bellou N, Streftaris N, Zibrowius H (2005) Annotated list of marine alien species in the Mediterranean with records of the worst invasive species. Mediterranean Marine Science 6(2): ΣταθμόςΒάθος (m) ΒιότοποςΑριθμός ατόμων 130 Αμμώδης πυθμένας Φυτοκάλυψη Cystoceira 8 όστρακα 230 Αμμώδης πυθμένας, φυτοκάλυψη Posidonia oceanica Κάτω από τους ιχθυοκλωβούς 1 ζωντανό 410 Αμμώδης πυθμένας, φυτοκάλυψη Posidonia oceanica και Cystoceira. 1 ζωντανό 810Αμμώδης πυθμένας2 όστρακα 830Αμμώδης πυθμένας 1 ζωντανό 1 όστρακο Συμπεράσματα Στην ευρύτερη περιοχή της Ρόδου παρατηρείται μεγάλος αριθμός Λεσσεψιανών μεταναστών που πιθανόν οφείλεται : α) στη γεωγραφική θέση του νησιού, β) στις περιβαλλοντικές συνθήκες (όπως μεγαλύτερη θερμοκρασία και αλατότητα) που είναι πιο ευνοϊκές για τα είδη αυτά (Zenetos et al. 2005) και γ) στην υδρογραφία της Ανατολικής Μεσογείου (Poulos et al. 1997) Η παρουσία του C. fischeri στη βραχονησίδα Μάκρη αποτελεί τη πρώτη καταγραφή του για στις ελληνικές θάλασσες. To γεγονός ότι βρέθηκαν τόσο ζωντανά όσο και νεκρά άτομα δείχνει ότι το είδος είναι εγκατεστημένο στη περιοχή της Ρόδου. Με τη παρούσα αναφορά ο αριθμός των ξενικών ειδών Μαλακίων στα Ελληνικά νερά ανέρχεται σε 29. Πίνακας 1. Κατάλογος ειδών Πίνακας 2. Στοιχεία εύρεσης Chrysallida fischeri