ΣΥΓΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΥΓΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ορισμός μάθησης (κατά παλαιότερες αντιλήψεις) Η διαδικασία που οδηγεί σε διαρκή μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου και η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης Στην διαδικασία της μάθησης συμμετέχουν τρεις παράγοντες, το ερέθισμα (S=stimulus), το υποκείμενο ή ο οργανισμός (Ο) και η αντίδραση ή απάντηση (R = Reactio).

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της μάθησης: Α) Η μάθηση είναι μια διαδικασία η οποία οδηγεί στην μεταβολή της συμπεριφοράς του υποκειμένου. Υπονοεί μάλιστα έμμεσα ότι τα αποτελέσματα της μάθησης είναι παρατηρήσιμα

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της μάθησης Β) Η μεταβολή αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα της εμπειρίας και της άσκησης και αντιδιαστέλλεται με τη μεταβολή, η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα ενστικτωδών αντιδράσεων, βιολογικής ωρίμανσης, κόπωσης, ασθένειας ή τραυματισμού, μέθης, χρήσης φαρμάκων και ναρκωτικών κ.λ.π.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της μάθησης Γ) Η μεταβολή της συμπεριφοράς, η οποία προκύπτει από την μάθηση, είναι όχι μόνο διαρκής αλλά και σχετικά μόνιμη, σε αντίθεση προς την παροδικότητα των μορφών συμπεριφοράς, οι οποίες οφείλονται σε ένα ή μερικά από τα παραπάνω αίτια

ΣΥΓΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Διευρυμένος ορισμός μάθησης Μάθηση είναι η σχετικώς διαρκής μεταβολή της κατανόησης, των στάσεων, των γνώσεων, των πληροφοριών, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων μέσω των εμπειριών του υποκειμένου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εντάσσονται στις διαδικασίες της μάθησης και μεταβολές, οι οποίες αναφέρονται στις γνώσεις, στις δεξιότητες, στις συνήθειες και γίνεται έτσι και μια αναφορά και σε εσωτερικές διεργασίες του ατόμου μη παρατηρήσιμες

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Δεν υφίσταται ένας μόνο ορισμός μάθησης που να είναι αποδεκτός Στο επίκεντρο σύγχρονων αντιλήψεων για τη μάθηση βρίσκεται η απόκτηση γνώσεων και η μεταβολή των γνωστικών δομών και όχι πλέον μόνο η παρατηρήσιμη συμπεριφορά και μόνον

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η μάθηση δεν είναι αποτέλεσμα μόνον του ερεθίσματος Χρειάζεται να ενεργοποιηθεί το υποκείμενο με τις ψυχοφυσιολογικές του λειτουργίες, να επεξεργασθεί τα δεδομένα του ερεθίσματος και να αντιδράσει ανάλογα. Δεν είναι και μόνον του υποκειμένου αποτέλεσμα, το υποκείμενο έχει ανάγκη από ερεθίσματα, για να δραστηριοποιηθεί. Η αντίδραση τέλος ασκεί επανατροφοδοτική επίδραση στην όλη διαδικασία της μάθησης Δίνει νέες δυνατότητες στο υποκείμενο να επιζητεί και να επιλέγει τα ερεθίσματα και να αντιλαμβάνεται, να τα αναλύει και να τα ανασυνθέτει κατά πληρέστερο τρόπο.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η διαδικασία δηλ. της μάθησης δεν είναι ευθύγραμμη διευθέτηση του τύπου S-Ο-R Λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο όπως το κλειστό κύκλωμα, το οποίο αρχίζει με το ερέθισμα, συνεχίζεται με τις ενδιάμεσες διαδικασίες και ακολουθείται από την αντίδραση, η οποία με την σειρά της μεταβάλλεται σε ερέθισμα, οπότε ξαναρχίζει η ίδια διαδικασία.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ορισμός συμβατός με σύγχρονες αντιλήψεις Μάθηση είναι η απόκτηση και η μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων, στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διάφορων μορφών συμπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το γνωστικό δυναμικό του υποκειμένου ως αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις οποίες αποζητεί και επεξεργάζεται.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Βασικά ρεύματα και θεωρίες Η μάθηση θεωρείται ως μια διαδικασία πρόσκτησης της γνώσης (συμπεριφορισμός) Η μάθηση θεωρείται ως διαδικασία δημιουργίας της γνώσης (κονστρουκτιβισμός) Η μάθηση θεωρείται αποτέλεσμα της συμμετοχής σε κοινωνικές ομάδες (κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες)

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Σκοπός και αντικείμενο της Ψυχολογίας είναι η διερεύνηση των συνδέσεων ανάμεσα σε εξωτερικά ερεθίσματα (δηλ. προϋποθέσεις του περιβάλλοντος) και παρατηρήσιμες μορφές συμπεριφοράς του οργανισμού. Φαινόμενα όπως συνείδηση, συναίσθημα, ενόραση, βίωμα κ.λ.π. δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας, αφού δεν αποτελούν εκδηλώσεις της εξωτερικής συμπεριφοράς των οργανισμών, την οποία μπορούμε να συλλάβουμε και να μελετήσουμε με πειραματικές μεθόδους.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Στηρίζονται οι επιστήμονές της κυρίως στα πορίσματα της πειραματικής έρευνας της μάθησης με ζώα. Άλλες θεωρίες αντίθετα, και ιδιαίτερα εκείνες οι οποίες ασχολούνται κυρίως με την μάθηση στον άνθρωπο, τονίζουν τον βασικό ρόλο της συνείδησης (του οργανισμού) στην διαδικασία της μάθησης (S-Ο-R). Την μεταφορά των πορισμάτων των πειραματικών ερευνών με ζώα στην ερμηνεία της μάθησης του ανθρώπου την θεωρούν εντελώς αυθαίρετη, επειδή παραγνωρίζει το γεγονός ότι ο κριτικός ορθολογισμός και η ικανότητα αυτοελέγχου χαρακτηρίζουν μόνον τον άνθρωπο και κανένα άλλο ζώο.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Ερμηνεύεται η διαδικασία της μάθησης μόνον ως σύνδεση ερεθίσματος και αντίδρασης (S-R), αποκλείονται δηλ. από την μελέτη οι ενδιάμεσες διαδικασίες. Εκπρόσωποι:Παυλώφ, Γουάτσον (την κλασική εξάρτηση, σύμφωνα με την οποία ο οργανισμός μαθαίνει να συνδέει δύο ερεθίσματα του περιβάλλοντος) Θόρνταϊκ (Μάθηση με δοκιμή και λάθος – ρόλος κινήτρων) Σκίννερ (λειτουργική εξάρτηση, κατά την οποίαν ο οργανισμός μαθαίνει να συνδέει συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς με συγκεκριμένες συνέπειές τους – πρόγραμμα ενισχύσεων)

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού: Βασικές θέσεις: Λαμβάνεται υπόψη μόνο η παρατηρήσιμη συμπεριφορά του ανθρώπου Μελετώνται μόνο οι εξωτερικές αντιδράσεις των ατόμων Απορρίπτονται υποθέσεις ή ερμηνείες που στηρίζονται στις εσωτερικές νοητικές διεργασίες των ανθρώπων

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Ενδιαφέρει το εξωτερικό ερέθισμα από το περιβάλλον και η ανταπόκριση του ατόμου σ’ αυτό Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο ως tabula rasa (άγραφος πίνακας, άγραφο χαρτί), πάνω στο οποίο εγγράφονται οι νέες εμπειρίες του Θεωρείται ο αναπτυσσόμενος άνθρωπος ως ένα παθητικό ον, το οποίο απλώς «αντιδρά» (με την ψυχολογική έννοια του όρου, δηλ. απαντά) στο περιβάλλον. Κατά συνέπεια οι παιδαγωγοί και οι δάσκαλοι μπορούν με την κατάλληλη διευθέτηση ή την χειραγώγηση των συνεπειών της συμπεριφοράς (θετική ή αρνητική ενίσχυση) να ενισχύσουν την επιθυμητή συμπεριφορά και να εξασθενίσουν την ανεπιθύμητη.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Μάθηση: Σύνδεση ερεθισμάτων-ανταπόκρισης Ενίσχυση των συνδέσεων (μάθησης) με την επανάληψη Ανάλυση κάθε μάθησης σε στοιχειωδέστερα τμήματα Αποσυναρμολόγηση της γνώσης σε απλά τμήματα – Δυνατότητα μετάδοσής της

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Το μείζον πρόβλημα της διδασκαλίας είναι να συλλέξει ο δάσκαλος και να παρουσιάσει στους μαθητές τα σωστά ερεθίσματα, στα οποία θα επικεντρώσει την προσοχή και την προσπάθεια, ώστε να αποχτήσουν οι μαθητές επιθυμητές ικανότητες και δεξιότητες, συσχετίζοντας τις νέες πληροφορίες με ό,τι ήδη ξέρουν. Για να γίνει αυτό με επιτυχία, πρέπει να δεχθούμε ως βασική αρχή της διδασκαλίας τον τεμαχισμό του μαθήματος σε μικρές ενότητες ή ακόμη και στοιχεία. Ο τεμαχισμός αυτός επιτρέπει στον μαθητή να επιδείξει και στον δάσκαλο να επικεντρωθεί σε παρατηρήσιμη συμπεριφορά

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού: Διδασκαλία Ανάλυση ύλης σε επιμέρους τμήματα Βαθμιαία διδασκαλία τους από τα απλά στα σύνθετα Ανατροφοδότηση στις απαντήσεις των μαθητών Θετική ενίσχυση σε προσδοκώμενη συμπεριφορά Επανατροφοδότηση για διόρθωση

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Αποδοχή τριών βασικών αρχών και πεποιθήσεων: α. Η μελέτη της μάθησης πρέπει να επικεντρώνεται στην παρατηρήσιμη συμπεριφορά και όχι σε εσωτερικά πνευματικά φαινόμενα και γεγονότα ή σε γλωσσικές αναπαραστάσεις γεγονότων.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Αποδοχή τριών βασικών αρχών και πεποιθήσεων β. Η μελέτη της συμπεριφοράς πρέπει να αρχίζει με τα πιο απλά στοιχεία της, δηλ. με ειδικά ερεθίσματα και ειδικές αντιδράσεις. γ. Η διαδικασία της μάθησης οδηγεί σε μεταβολή της συμπεριφοράς

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Μοντέλα διδασκαλίας Προγραμματισμένη διδασκαλία -Διδακτικός Σχεδιασμός Δυο βασικές αρχές, α) της προοδευτικής προσέγγισης του στόχου β) της σχεδιασμένης ενίσχυσης.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες συμπεριφορισμού Κανόνες τους οποίους πρέπει να ακολουθεί η προγραμματισμένη διδασκαλία: Ο μαθητής πρέπει να συμμετέχει ενεργητικά στα βήματα της μάθησης. 2. Ο μαθητής πρέπει να πληροφορείται αμέσως τα αποτελέσματα των προσπαθειών του. 3. Ο μαθητής πρέπει να διορθώνει αμέσως τα λάθη τα οποία κάνει. 4. Ο μαθητής πρέπει να παίρνει το μέγιστον των ενισχύσεων.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Διδακτικός Σχεδιασμός: Πέντε στάδια προετοιμασίας προγραμμάτων και μαθημάτων κατάρτισης Ανάλυση στοχευόμενου κοινού και αναγκών του Σχεδίαση μαθημάτων Ανάπτυξη διδακτικού υλικού Εφαρμογή Αξιολόγηση και επιστροφή στο πρώτο στάδιο

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Διδακτικός Σχεδιασμός Χρησιμοποίησή του για ανάπτυξη λογισμικού καθοδήγησης, διδασκαλίας (tutorial) και πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice) Τα Λογισμικά αυτά κατάλληλα για εξάσκηση δεξιοτήτων χαμηλού επιπέδου, αξιολόγηση μαθητών, εποπτική διδασκαλία.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ο συμπεριφορισμός επέδρασε στη σχεδίαση και χρήση των εφαρμογών των ΤΠΕ Εμφαση στη διαρκή και ενεργό συμμετοχή του μαθητή, στην ενθάρρυνσή του, εξάσκηση, στο ρόλο της ταχείας ανάδρασης Αποτελεσματική χρησιμοποίηση στην ταχύρρυθμη εκπαίδευση ή επιμόρφωση

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Δεκαετία ΄60 η «γνωστική επανάσταση» Η περιγραφή της μάθησης ως εξάρτησης συνδέσεων και αντιδράσεων με την βοήθεια των ενισχύσεων (συμπεριφορισμός) έδωσε την θέση της σε νεότερες απόψεις, οι οποίες περιγράφουν την μάθηση ως απόκτηση ή αναδιοργάνωση γνωστικών δομών με τις οποίες επεξεργαζόμαστε, αποθηκεύουμε και ανακαλούμε πληροφορίες.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Με την μάθηση το άτομο προχωρεί σε έναν διαρκώς αυξανόμενο έλεγχο του περιβάλλοντος, ο οποίος επιτυγχάνεται με την μεσολάβηση σχηματιζόμενων εσωτερικών αναπαραστάσεων του εξωτερικού κόσμου. Το άτομο με βάση τις νέες εμπειρίες αναπροσαρμόζει και βελτιώνει τις εσωτερικές αναπαραστάσεις του για τον κόσμο, παράγοντας έτσι ένα πληρέστερο και πιο αποτελεσματικό εσωτερικό μοντέλο, το οποίο οδηγεί σε ευρύτερο και πιο εύκαμπτο έλεγχο του περιβάλλοντος.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Οι γνωστικοί επιστήμονες έπαψαν να πειραματίζονται πλέον με ζώα και άρχισαν να επικεντρώνουν την προσοχή τους στην ανθρώπινη μάθηση και ιδιαίτερα στην μάθηση πληροφοριών και νοητικών δεξιοτήτων, η οποία γίνεται στο σχολείο και μεταβιβάζεται μέσω της γλώσσας οι γνωστικές θεωρίες ερμηνεύουν την μάθηση, επικεντρώνοντας την προσοχή στις αλλαγές οι οποίες επισυμβαίνουν στις νοητικές διαδικασίες τις οποίες χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τον κόσμο

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Οι γνωστικοί επιστήμονες δέχονται ότι α. η πρόσληψη πληροφοριών από το περιβάλλον είναι ενεργητική και εμπρόθετη και όχι παθητική και ελεγχόμενη από τα ερεθίσματα β. η μάθηση είναι μια γνωστική διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών και όχι απλή σύνδεση ερεθίσματος-αντίδρασης και γ. τα στοιχεία της γνώσης που αποκτούμε με την μάθηση «κατηγοριοποιούνται», «ταξινομούνται» και «καταλογοποιούνται» ποικιλοτρόπως και δεν αποθηκεύονται εική και ως έτυχε. Σιγά-σιγά οι μαθητές αναπτύσσουν την κατανόηση των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία των γνώσεών τους και οικοδομούν γνωστικές δομές για την συγκράτηση των γνώσεων αυτών κατά έναν οργανωμένο τρόπο.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ οι γνωστικές θεωρίες ερμηνεύουν την μάθηση, επικεντρώνοντας την προσοχή στις αλλαγές οι οποίες επισυμβαίνουν στις νοητικές διαδικασίες τις οποίες χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τον κόσμο. Με άλλα λόγια από την σκοπιά των γνωστικών θεωριών μάθηση είναι μια αλλαγή στις γνωστικές δομές, η οποία δίνει την δυνατότητα στο άτομο να χρησιμοποιεί διάφορες μορφές συμπεριφοράς, κατάλληλες κάθε φορά για την εκάστοτε περίσταση. Οι νοητικές αυτές δομές περιλαμβάνουν «σχήματα», πεποιθήσεις, σκοπούς, προσδοκίες και άλλα στοιχεία, τα οποία βρίσκονται και λειτουργούν μέσα στο κεφάλι του ατόμου.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ οι γνωστικές θεωρίες συμβαδίζουν με δομιστικές (κονστρουκτιβιστικές) απόψεις της μάθησης. Σε αντίθεση προς μοντέλα μεταβίβασης της γνώσης από τον δάσκαλο στον μαθητή, τα δομιστικά μοντέλα μάθησης δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη νέας γνώσης από τον μαθητή μέσω της ενεργητικής οικοδόμησης διαδικασιών, οι οποίες συνδέουν την νέα γνώση με την προηγούμενη

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός Η μάθηση μια διαδικασία προσωπικής κατασκευής της γνώσης, η οποία εδράζεται σε προγενέστερες γνώσεις. Απαιτείται η αναδιάταξη και αναδόμηση των νοητικών δομών του ατόμου για προσαρμογή τους στη νέα γνώση και προσαρμογή της στις υφιστάμενες νοητικές δομές.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – εποικοδομισμός J. Piaget: H ανάπτυξη της λογικής και επιστημονικής σκέψης είναι εξελικτική διαδικασία με διάφορα στάδια Ο μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων» Απαραίτητο το πλούσιο σε εξωτερικά ερεθίσματα περιβάλλον για να δίνεται δυνατότητα αλληλεπίδρασης με το μαθητή

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Ο οικοδομισμός του J. Piaget Ο Piaget περιγράφει την ανάπτυξη της λογικής σκέψης του παιδιού ως μια εξελικτική διαδικασία που διαμορφώνεται μέσα από διαφορετικά στάδια. Τα στάδια αυτά προσδιορίζονται χρονολογικά : Μέχρι 2 ετών το αισθησιοκινητικό στάδιο. Από 2 έως 7 ετών το στάδιο της προλογικής σκέψης. Από 7 έως 12 ετών το στάδιο των συγκεκριμένων πράξεων και Από 12 ετών το στάδιο των λογικών τυπικών πράξεων.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ: Ο οικοδομισμός του J. Piaget Βασικές έννοιες στη θεωρία του Piaget: αφομοίωση, η συμμόρφωση, η προσαρμογή, σχήμα. Η αφομοίωση είναι η ενέργεια του οργανισμού να ενσωματώσει μια νέα κατάσταση σε αυτά που ήδη γνωρίζει. Η συμμόρφωση είναι η ενέργεια του οργανισμού για την επίτευξη ενός σκοπού σύμφωνα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Η προσαρμογή είναι βιολογική αρχή και είναι η συνισταμένη της αφομοίωσης συμμόρφωσης. Το σχήμα αποτελεί την μονάδα μάθησης: η προσαρμογή με τη χρησιμοποίηση της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης ύστερα από μια σειρά δραστηριοτήτων.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Ο οικοδομισμός του J. Piaget Η παιδαγωγική θεωρία της LOGO (S. Papert) Πάνω στις απόψεις του Piaget αναπτύχθηκε η παιδαγωγική θεωρία της LOGO. Η γλώσσα προγραμματισμού LOGO σχεδιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄60, για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς, στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.), από ομάδα ερευνητών στην Τεχνητή Νοημοσύνη με επικεφαλής τον Seymour Papert. Το όνομά της οφείλεται στην Ελληνική λέξη «λόγος» (λογικό). Βασίζεται σε δύο κύρια επιχειρήματα του εμπνευστή της: Η εμπειρία με την LOGO οδηγεί στην απόκτηση γνωστικών δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, δεξιότητες που μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλα μαθήματα. Η LOGO συνιστά έναν ιδανικό χώρο για τη μάθηση μαθηματικών εννοιών όπως μεταβλητή, αναδρομικότητα κ.λπ.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Bruner – ανακαλυπτική μάθηση Οι μαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες – πείραμα, δοκιμή, επαλήθευση ή διάψευση Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δομών, αρχών και νόμων που διέπουν ένα φαινόμενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόησή του από το μαθητή

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Bruner – ανακαλυπτική μάθηση Την σταδιακή ανακάλυψη της γνώσης βοηθά ή και καθοδηγεί ο εκπαιδευτικός σε ρόλο εμψυχωτή, καθοδηγητή Ο μαθητής έρχεται αντιμέτωπος με προβλήματα που καλείται να επιλύσει και ο εκπαιδευτικός τον υποστηρίζει στην προσπάθειά του που την πραγματοποιεί με το δικό του ρυθμό κα με βάση τις δικές του αποφάσεις και επιλογές

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Bruner – ανακαλυπτική μάθηση Ο Bruner συνιστά στους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν δραστηριότητες προσομοίωσης στην τάξη, προκειμένου να προωθούν την μάθηση με ανακάλυψη. Μία μορφή προσομοίωσης αποτελεί το παιχνίδι ρόλων, με βάση το οποίο μπορούν οι μαθητές να επεξεργασθούν επίκαιρα γεγονότα Σύμφωνα με τον Bruner ο μαθητής έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις, οι γνώσεις οργανώνονται σύμφωνα με το σπειροειδές πρόγραμμα και ο δάσκαλος πρέπει να έχει ρόλο εμψυχωτή και συντονιστή στην διαδικασία της μάθησης.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Bruner – ανακαλυπτική μάθηση Με νεώτερες θεωρίες του έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον κοινωνιοπολιτισμικό παράγοντα, πλησιάζοντας τη σχολή των κοινωνιοπολιτισμικών θεωριών μάθησης

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Bruner – ανακαλυπτική μάθηση: Δύο από τις βασικές ιδέες του Bruner α. Η δομή κάθε επιστήμης περιλαμβάνει βασικές αρχές, οι οποίες άπαξ και γίνουν κτήμα του μαθητή, μπορούν να τον εισαγάγουν στην κατανόηση του σχετικού επιστημονικού πεδίου ως συνόλου. β. Οι αρχές αυτές μπορούν να διδαχθούν και να γίνουν κτήμα των παιδιών σε οποιαδήποτε φάση της ανάπτυξής τους

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Ο μαθητής εποικοδομεί ενεργητικά τις νέες γνώσεις στην υφιστάμενη γνωστική δομή του Ο δάσκαλος διευκολύνει τη μάθηση, ενσωματώνοντας τη δραστηριότητα του μαθητή στη διαδικασία διεξαγωγής της διδασκαλίας

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Ο δάσκαλος επίκεντρο της διδακτικής διαδικασίας, Είναι αναμεταδότης της γνώσης Προετοιμασία της διδασκαλίας σαν σύνολο καλά καθορισμένων βημάτων όπου κάθε φορά προσαρμόζεται η νέα γνώση Η γνώση θεωρείται απόλυτη, αντικειμενική ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Κεντρική θέση ο μαθητής Ο δάσκαλος δεν αρκεί να διδάσκει απλώς τη νέα γνώση αλλά μαθαίνει το μαθητή πώς να μαθαίνει. Αξιοποίηση των αντιλήψεων των μαθητών Αποενοχοποίηση του λάθους, θεωρώντας το ως εναλλακτική μορφή γνώσης

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Ο οικοδομισμός συνιστά σήμερα ένα από τα κυρίαρχα μοντέλα στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού. Στόχος του είναι να παρέχει μαθησιακές δραστηριότητες ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων ώστε να γεφυρώνεται το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο σχολείο και στις δραστηριότητες έξω από το σχολείο.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή, σύμφωνα με τον οικοδομισμό, είναι : Παροχή εμπειριών που αφορούν στην διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης. Παροχή εμπειριών πολλαπλών προοπτικών.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή, σύμφωνα με τον οικοδομισμό, είναι Ενσωμάτωση της μάθησης σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα που σχετίζονται με τον πραγματικό κόσμο. Εμπέδωση της μάθησης μέσω κοινωνικής εμπειρίας. Ενθάρρυνση της χρήσης πολλαπλών μορφών αναπαράστασης. Ενθάρρυνση της αυτοσυναίσθησης στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα που λαμβάνουν υπόψη αυτές τις θεωρίες έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Να υποστηρίζεται η ιδέα οικοδόμησης της γνώσης από το μαθητή σ’ αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, συμμαθητές και εκπαιδευτικό

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα που λαμβάνουν υπόψη αυτές τις θεωρίες έχουν τα εξής χαρακτηριστικά Το εκπαιδευτικό περιβάλλον να ενθαρρύνει την προσωπική έκφραση και να υποστηρίζει το μαθητή που διερευνά, ανακαλύπτει σταδιακά και επαληθεύει ή διαψεύδει τις υποθέσεις που κάνει Ενθαρρύνεται η προσωπική έκφραση των μαθητών και η προσωπική εμπλοκή τους

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα που λαμβάνουν υπόψη αυτές τις θεωρίες έχουν τα εξής χαρακτηριστικά Να παρέχονται πολλαπλές αναπαραστάσεις εννοιών, σχέσεων και οντοτήτων. Να μην υποδεικνύονται οι ορθές διαδικασίες στο μαθητή. Να υποστηρίζεται η διαδικασία κοινωνιογνωστικής σύγκρουσης.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Συμβολή εποικοδομισμού στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με ΤΠΕ Βασική αρχή:η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο. Κυρίαρχο μοντέλο στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού. Βασικός στόχος: να παρέχει αυθεντικές μαθησιακές δραστηριότητες (ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων) να ενθαρρύνει την έκφραση και την προσωπική εμπλοκή

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κονστρουκτιβισμός – οικοδομισμός Παραδείγματα εκπαιδευτικών λογισμικών Ανοιχτοί μικρόκοσμοι Οικογένεια περιβαλλόντων Logo (S. Papert)

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Στις θεωρίες μάθησης επικρατεί όλο και περισσότερο η γενική ιδέα ότι ο κοινωνιοπολιτισμικός παράγοντας παίζει έναν ουσιώδη ρόλο στη μάθηση Το μανθάνον υποκείμενο δεν κατασκευάζει την προσωπική του γνώση μέσα σε ένα πολιτισμικό και επικοινωνιακό «κενό», αλλά πάντοτε μέσα σε ευρύτερα πλαίσια, μέσα στα οποία η γνώση δημιουργείται και σηματοδοτείται

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές Η μάθηση συντελείται σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) Δημιουργείται από την αλληλεπίδραση ατόμου με άλλα σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων Προσδίδεται σημαντικός ρόλος στην κοινωνική αλληλεπίδραση

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Εκπρόσωποι: Vygotsky, Doise Mugny (κοινωνιογνωστικές θεωρίες)E.Wegner (θεωρητικός των κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης)

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Σοβιετική σχολή Ψυχολογίας, Vygotsky : Αποδίδεται σημασία στη γλώσσα ως παράγοντα για τη μάθηση και στηρίζεται στην υπόθεση της «ζώνης εγγύτερης ( η επικείμενης) ανάπτυξης»

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες θεωρία του Vygotsky Η ανάπτυξη της νόησης είναι διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην οποία κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί στην διαδικασία αυτή δεν είναι παθητικός δέκτης αλλά δρών υποκείμενο που διαμορφώνει με τις πράξεις του τη γνωστική του πραγματικότητα.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες: Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης: αποτελεί την ανεξερεύνητη περιοχή του εσωτερικού δυναμικού του μαθητή που βρίσκεται σε μία εν δυνάμει λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης. Η ζώνη αυτή αποτελεί ένα σύνολο γνώσεων που ο μαθητής δημιουργεί με τη βοήθεια του περιβάλλοντος αλλά όχι ακόμα μόνος.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες: Ζώνη επικείμενης ανάπτυξη: Κάθε άτομο έχει ένα πυρήνα γνώσεων που χρησιμοποιείται για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων. Γύρω από αυτό τον πυρήνα τοποθετείται η ΖΕΑ η οποία μπορεί να πραγματοποιήσει δραστηριότητες μόνο όταν συνεπικουρείται από άλλους. Εδώ φαίνεται η σημασία της διαμεσολάβησης του ενηλίκου (δάσκαλο, γονέα) και ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος στην γνωστική ανάπτυξη του μαθητή

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Θεωρίες δραστηριότητας Θεωρίες εγκαθιδρυμένης μάθησης Θεωρίες κατανεμημένης νόησης Υποστηρίζεται η συνεργατική μάθηση – το μάθημα προσεκτικά σχεδιασμένο για να ενθαρρύνεται η συνεργασία μεταξύ των μαθητών, η κοινωνική αλληλεπίδραση

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες: H θεωρία της δραστηριότητας Η βασική αρχή της θεωρίας αυτής είναι ότι η ανθρώπινη δράση διαμεσολαβείται από πολιτισμικά σύμβολα (cultural signs) λέξεις και εργαλεία τα οποία επιδρούν στη δραστηριότητα του ατόμου και συνεπώς στις νοητικές του διεργασίες.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες: H θεωρία της δραστηριότητας Η βασική μονάδα ανάλυσης είναι η δραστηριότητα η οποία αποτελείται από το υποκείμενο(άτομο ή ομάδα), το αντικείμενο(στόχος), τους κανόνες και τις λειτουργίες. Η δραστηριότητα γίνεται με τη διαμεσολάβηση εργαλείων(όργανα, σήματα, γλώσσες) τα οποία δημιουργούνται από τα άτομα για να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες εγκαθιδρυμένης μάθησης Η μάθηση δεν αποτελεί μια ατομική λειτουργία της ανθρώπινης νόησης αλλά μια κοινωνικοπολιτισμική λειτουργία που λαμβάνει χώρα μέσω της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους. Έτσι η γνώση δεν είναι θεωρητικά ανεξάρτητη από τις καταστάσεις μέσα στις οποίες λαμβάνει χώρα και χρησιμοποιείται.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρίες εγκαθιδρυμένης μάθησης Η γενική ιδέα είναι ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν μια ποικιλία πραγμάτων σε μη θεσμοθετημένα – εξωσχολικά – περιβάλλοντα στα οποία κυριαρχεί το κοινωνικό πλαίσιο (context). Από αυτήν τη σκοπιά , οι πολιτισμικές πρακτικές που υιοθετούνται από κοινωνικά σύνολα, είναι διδαγμένα συστήματα δραστηριοτήτων. Σε αυτά  η γνώση συνίσταται σε ισχύοντες εδραιωμένους κανόνες σκέψης και δράσης  κατάλληλους για κάθε μεμονωμένη ιδιαίτερη κατάσταση, που είναι ενσωματωμένοι στη  συνεργασία των μελών μιας συγκεκριμένης κουλτούρας.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Θεωρία κατανεμημένης γνώσης Υποστηρίζεται ότι η νόηση δεν βρίσκεται μόνο στο εσωτερικό νου των ατόμων, αλλά είναι κατανεμημένη σε κοινωνικές πρακτικές, πολιτισμικά εργαλεία και συμβολικά συστήματα. Δίνεται έμφαση στην κατανεμημένη φύση της γνώσης ανάμεσα σε υποκείμενα, τεχνουργήματα, εσωτερικές και εξωτερικές αναπαραστάσεις. Όπως υποστηρίζει ο Salomon (1993) τα άτομα σκέφτονται σε συνεργασία με άλλα άτομα με τη βοήθεια πολιτιστικών μέσων.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Λίγα αυτόνομα λογισμικά σχεδιάστηκαν με βάση αυτές τις θεωρίες Όλα όμως περιλαμβάνουν υπηρεσίες επικοινωνίας και συνεργασίας Επηρέασαν τον τρόπο ένταξης των λογισμικών στη διδασκαλία –συνεργασία μαθητών με τη βοήθεια των ΤΠΕ

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Σύνοψη Συμπεριφορισμός: Υποχώρηση της επιρροής του. Δραστηριότητες όπως εξάσκηση βασίζονται σ’ αυτόν Γνωστικές και κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες: Γενικά αποδεκτές. Συμβατές μεταξύ τους και η λειτουργία τους συμπληρωματική.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Γνωστικές και Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες: Παρέχεται ενιαίο πλαίσιο για τη σχεδίαση και τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών λογισμικών και για τον τρόπο χρήσης τους Ο μαθητής μαθαίνει αναπροσαρμόζοντας τις νοητικές του δομές ανάλογα με την αλληλεπίδραση που έχει με το περιβάλλον

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η γνώση δεν μεταβιβάζεται αλλά δημιουργείται από το μαθητή σε συγκεκριμένο κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια Το περιβάλλον περιλαμβάνει και υλικοτεχνική υποδομή αλλά και υπόλοιπους μαθητές και εκπαιδευτικούς αλλά και τον τρόπο που είναι όλα αυτά οργανωμένα