ΑγγειοΓΕΝΕΣΗ Άγγελος Β. Βασιλειάδης Φοιτητής Ιατρικής, Α.Π.Θ.

ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ Η ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ είναι η φυσιολογική διαδικασία που περιλαμβάνει την ανάπτυξη νέων αγγείων από τα είδη υπάρχοντα αγγεία. Η ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ είναι μίας ζωτικής σημασίας διαδικασία αύξησης και ανάπτυξης, η οποία συμμετέχει και στην επούλωση τραυμάτων. Η ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ είναι ένα βασικό βήμα στην μετάβαση των όγκων από μία λανθάνουσα κατάσταση σε μία κακοήθη. 1 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

Μηχανισμός με Εκβλάστηση Μηχανισμό του Εγκολεασμού ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗΣ Μηχανισμός με Εκβλάστηση Σχηματισμός νέου τριχοειδούς με εκβλάστηση ενδοθηλιακών κυττάρων (ενεργοποίηση ΕΚ και επέκταση νέου κλάδου στην περιβάλλουσα ουσία). Μηχανισμό του Εγκολεασμού Ένα τριχοειδές διαιρείται στη μέση σε δύο τριχοειδή αγγεία (δημιουργία ενός επιμήκη διαχωρισμού από την πλευρά του αυλού). 2 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΒΗΜΑΤΑ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗΣ 3 (Clapp et al., 2009) Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ Αγγειοποίηση (Vasculogenesis) η δημιουργία αγγειακών δομών από αγγγειοβλάστες, τα οποία πολλαπλασιάζονται de novo σε ενδοθηλιακά κύτταρα (εμβρυϊκή ανάπτυξη) Αγγειογένεση (Angiogenesis) η δημιουργία μιας λεπτής ενδοθηλιακής δομής με λεία μυϊκά κύτταρα και περικύτταρα (σχηματισμός κατά την ενήλικη ζωή). Ρόλο ως «μηχανισμός επιδιόρθωσης» αγγείων. Αρτηριογενεση (Arteriogenesis) η δημιουργία ενός μεσαίου μεγέθους αιμοφόρου αγγείου. 4 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΣΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Αρκετές ασθένειες, όπως οι χρόνιες ισχαιμικές βλάβες: αποτέλεσμα αποτυχίας ή ανεπάρκειας δημιουργίας αιμοφόρων αγγείων. 2. Ηλιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας: σχετίζεται με τοπική διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων – συγκρούεται με αγγειογένεσης 5 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗΣ ΑΝΤΙ-ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Μάχη του καρκίνου και των κακοηθειών. ΠΡΟ-ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Θεραπεία καρδιαγγειακών ασθενειών Γονιδιακή θεραπεία Στόχευση γονιδίων (ενίσχυση ή αναστολή) Πρωτεϊνική θεραπεία 6 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ Δεν έχει χαρακτηριστεί ακόμα καλά. Πληροφορίες αμφισβητούνται. ΑΣΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΟ ΑΓΓΕΙΟ ΓΕΝΕΣΗ 7 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΧΗΜΙΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ Διεγέρτης Μηχανισμός 8 FGF Πολλαπλασιασμό και την διαφοροποίηση των EK VEGF Επηρεάζει την διαπερατότητα VEGFR and NRP-1 Προάγουν την ολοκλήρωση σημάτων επιβίωσης Ang1 and Ang2 Σταθεροποιούν τα αγγεία TGF-β ↑ την παραγωγή της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας Ephrin Καθορίζουν τον σχηματισμό αρτηριών και φλεβών Plasminogen activators Μετασχηματίζουν την εξωκυττάρια θεμέλια ουσία, εκκρίνουν και ενεργοποιούν αυξητικούς παράγοντες AC133 Ρυθμίζει την διαφοροποίηση των αγγειοβλαστών Id1/Id3 Ρυθμίζουν την ενδοθηλιακή διαφοροποίηση 8 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΧΗΜΙΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ FGF VEGF MMPs Dll4 Angiopoietins 9 Προάγει τον πολλαπλασιασμό και την διαφοροποίηση των ενδοθηλιακών κυττάρων, των λείων μυϊκών κυττάρων και των ινοβλαστών. VEGF Ο κύριος αυξητικός παράγοντας, ο οποίος παίζει τον κύριο ρόλο στη ρύθμιση της αγγειογένεσης, αυξάνοντας τον αριθμό των τριχοειδών. Angiopoietins Απαιτούνται για τον σχηματισμό ώριμων αγγείων και βοηθούν στη σταθεροποίηση αυτών. MMPs Βοηθούν στην υποβάθμιση των πρωτεϊνών που συγκρατούν τα τοιχώματα των αγγείων σταθερά (πρωτεόλυση). Dll4 Σημαντικό αρνητικό ρόλο στη ρύθμιση της αγγειογένεσης. 9 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ ΟΓΚΩΝ Τα καρκινικά κύτταρα χάνουν την ικανότητα να διαιρούνται με ελεγχόμενο τρόπο. Τα καρκινικά κύτταρα εμφανίζονται σαν ένας όγκος ο οποίος διαιρείται και αναπτύσσεται ταχέως. Όγκοι δεν μπορούν να αυξηθούν πέρα από ένα ορισμένο μέγεθος λόγω έλλειψης οξυγόνου. Όγκοι επάγουν την ανάπτυξη αιμοφόρων αγγείων (αγγειογένεση). Αγγειογένεση απαιτείται για την εξάπλωση ενός όγκου ή για μετάσταση. 10 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ ΣΕ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Εξαιρετικό μέσο για την θεραπεία των καρδιαγγειακών ασθενειών (αντιμετώπιση της ισχαιμίας). Παραμένει ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο θέμα. ΕΡΕΥΝΕΣ Προκλινικές έρευνες έχουν δείξει ότι αγγειογενετικές κυτταροκίνες, όπως VEGF και FGF, τονώνουν τον ασφαλή σχηματισμό αιμοφόρων αγγείων στην ισχαιμική καρδιά και τα ισχαιμικά άκρα (θεραπευτική αγγειογένεση). (Simons and Ware, 2003) Έρευνες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι ο VEGF και άλλοι αυξητικοί παράγοντες προάγουν την αθηροσκλήρωση και δυνητικά αποσταθεροποιούν τις αθηρωματικές πλάκες. (Celletti et al., 2001; Heeschen et al., 2001) 11 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΑΣΚΗΣΗ … αποτελεί έναν ισχυρό διεγέρτη της αγγειακής αναδόμησης: Αυξάνει τον αριθμό των τριχοειδών ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ 2. … ενισχύει την αιματική ροή: Μεγεθύνει τον αυλό των αγγείων ΑΡΤΗΡΙΟΓΕΝΕΣΗ (Ping Leung et al., 2008; Prior et al., 2003) 12 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ Υπερέκφραση του VEGF 1. Αύξηση της διαπερατότητας των αγγείων 2. Πολλαπλασιασμο τριχοειδών στον αμφιβληστροειδή (αγγειογένεση) Αύξηση της αγγειογένεσης Οίδημα (αίμα και υγρά διαρρέουν στον αμφιβληστροειδή) ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΡΑΣΗΣ Χρήση ενός VEGF αναστολέα siRNA για να σταματήσει τον καταρράκτη σηματοδότησης της αγγειογένεσης. ΘΕΡΑΠΕΙΑ 13 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Clapp C, Thebault S, Jeziorski MC, Martinez de la Escalera G. Peptide hormone regulation of angiogenesis. Physiol Rev. 2009;89:1177-1215. Simons M, Ware JA. Therapeutic angiogenesis in cardiovascular disease. Nat Rev Drug Discov. 2003;2:863-871. Celletti FL, Waugh JM, Amabile PG, Brendolan A, Hilfiker PR, Dake MD. Vascular endothelial growth factor enhances atherosclerotic plaque progression. Nat Med. 2001;7:425-429. Heeschen C, Jang JJ, Weis M, Pathak A, Kaji S, Hu RS, Tsao PS, Johnson FL, Cooke JP. Nicotine stimulates angiogenesis and promotes tumor growth and atherosclerosis. Nat Med. 2001;7:833-839. Prior BM, Lloyd PG, Yang HT, Terjung RL. Exercise-induced vascular remodeling. Exerc Sport Sci Rev. 2003;31:26-33. Ping Leung F, Ming Yang L, Laher I, Yao X, Chen ZY, Huang Y. Exercise, vascular wall and cardiovascular diseases. Sports Med 2008;38:1009-1024. 14 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

TEST 15 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ TEST 1. Τι διαδικασίες συμβαίνουν κατά τη φυσιολογική διαδικασία της αγγειογένεσης Α. ανάπτυξη λεμφαγγείων με την άμεση δράση των λεμφαδένων Β. ανάπτυξη νέων αγγείων από τα είδη υπάρχοντα αγγεία Γ. ανάπτυξη νέων αγγείων που βοηθούν την ανάπτυξη του όγκου Δ. ανάπτυξη νέων αγγείων προσωρινής ύπαρξης 2. Είναι σωστό για την αγγειογένεση ότι: Α. Ζωτικής σημασίας, επούλωση τραυμάτων, σμίκρυνση τριχοειδικού δικτύου B. Ζωτικής σημασίας, ανάπτυξη νέων αγγείων, ανάπτυξη όγκων Γ. Ανάπτυξη νέων αγγείων, ανάπτυξη όγκων, ανάπτυξη λεμφαγγείων Δ. Ανάπτυξη όγκων, ανάπτυξη λεμφαγγείων, επούλωση τραυμάτων 3. Είναι σωστό ότι η αγγειογένεση πραγματοποιείται με: Α. το μηχανισμό της εκβλάστησης Β. το μηχανισμό δράσης της IL-6 Γ. το μηχανισμό του εγκολεασμού Δ. το μηχανισμό των αντικυθήρων 16 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

TEST 17 4. Ποια είναι τα τέσσερα βασικά βήματα της αγγειογένεσης Α. αποσταθεροποίηση, εκβλάστηση, σταθεροποίηση, αναστολή Β. αποσταθεροποίηση, εκβλάστηση, επιμήκυνση, αναστολή Γ. αποσταθεροποίηση, εκβλάστηση, διακλάδωση, σταθεροποίηση Δ. αποσταθεροποίηση, σταθεροποίηση, επιμήκυνση, αναγνώριση 5. Η δημιουργία νέων αγγειακών δομών με τη βοήθεια των αγγειοβλαστών κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ονομάζεται: Α. Αγγειακή αναδόμηση Β. Αρτηριογένεση Γ. Αγγειογένεση Δ. Αγγειοποίηση 6. Η διαδικασία της αγγειογένεσης έχει σαν θεραπευτικό στόχο: Α. Χρόνιες ισχαιμικές βλάβες Β. Επούλωση καταγμάτων Γ. Ηπατίτιδες Δ. Νευροεκφιλιστικές ασθένειες 17 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

TEST 7. Δεν είναι σωστό ότι στις κλινικές εφαρμογές της αγγειογένεσης ανήκουν: Α. οι αντι-αγγειογενετικές θεραπείες Β. γονιδιακή θεραπεία Γ. οι προ-αγγειογενετικές θεραπείες Δ. θεραπεία πολυκυστικών ωοθηκών   8. Η σωστή σειρά είναι: Α. Άσκηση – αύξηση παραγωγής Fe – αγγειοποίηση B. Άσκηση – αύξηση παραγωγής MMPs – αύξησης VEGF Γ. Άσκηση – αύξηση παραγωγής ΝΟ – αγγειογένεση Δ. Άσκηση – αύξησης παραγωγής TNF-a – αγγειογένεση 9. Ποιοι θεωρούνται οι βασικότεροι παράγοντες της αγγειογένεσης: Α. VEGF – FGF – TGF-β – Dll4 B. VEGF – Ang1 – Dll4 – Id1 Γ. FGF – Ang1 – VEGF – MMP Δ. FGF – Dll4 – Id3 – TGF 18 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

TEST 10. Ποια είναι η βασική δράση του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών(FGF): Α. πολλαπλασιασμός και διαφοροποίηση ενδοθηλιακών κυττάρων Β. ενεργοποίηση άλλων αυξητικών παραγόντων Γ. σταθεροποίηση των τοιχωμάτων των αγγείων Δ. ενδοθηλιακή διαφοροποίηση 11. Είναι σωστό ότι η άσκηση προάγει: Α. αύξηση του VEGF Β. αγγειογένεση και αγγειοποίηση Γ. αγγειογένεση και αρτηριογένεση Δ. αγγειακή διαπερατότητα 12. Θεραπεία για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας που έχει αποτέλεσμα την απώλεια της όρασης Α. Χορήγηση VEGF και FGF κατά η γονιδιακή θεραπεία Β. Χρήση VEGF αναστολέα siRNA Γ. Χρήση VEGF αναστολέα mRNA Δ. Χρήση VEGF αναστολέα tRNA 19 Εισαγωγή Ανασκόπηση Βιβλιογραφία Test vasiliadisvangelo@hotmail.com

ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η παρουσίαση αφορά φοιτητές της Ιατρικής σχολής και συναφών σχολών (Βιολογία, Οδοντιατρική). Πιθανότατα η παρουσίαση να αποτελούσε μέρος σε στρογγυλή τράπεζα σε κάποιο συνέδριο. Σκοπός της παρουσίασης είναι να διασαφήσει βασικές έννοιες σχετικά με την διαδικασία της αγγειογένεσης και να περιγράψει τα βασικά σημεία της φυσιολογικής και παθολογικής διαδικασίας. Διαδικασία παρουσίασης: Παρουσίαση του θέματος «Αγγειογένεση». Μόλις τελειώσει η παρουσίαση θα τους μοιραστεί ερωτηματολόγιο 12 ερωτήσεων (όπως φαίνεται στη διαφάνεια με αριθμό 15) προκειμένου να αξιολογηθεί: - Η προσοχή που επέδειξαν κατά τη διάρκεια της παρουσίασης - Οι γνώσεις που αποκόμισαν - Η κριτική τους ικανότητα - Η ικανότητα μάθησης 3. Αφού το συμπληρώσουν θα αλλάξουν ερωτηματολόγια με τους διπλανούς συμφοιτητές τους και θα τα διορθώσουν με τη βοήθεια του διδάσκοντα (ακολουθούν η διαφάνειες με αριθμό από 16-19). 4. Τους επισημάνουμε ότι η όλη διαδικασία είναι ανώνυμη και ότι δεν έχει σκοπό να τους βαθμολογήσει.

Φοιτητής: Άγγελος Β. Βασιλειάδης ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Επιλεγόμενο Μάθημα «Ιατρική Εκπαίδευση» Ακαδ. Έτος 2011-2012 Χειμερινό Εξάμηνο Συντονιστής: Π. Μπαμίδης, Επίκ. Καθηγητής ΕΡΓΑΣΙΑ 3η «Αναπροσαρμογή και επαναστόχευση ιατρικού εκπαιδευτικού υλικού» Φοιτητής: Άγγελος Β. Βασιλειάδης Α.Ε.Μ.: 30349 Έτος Σπουδών: 3ο