ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Δρ Νικόλαος Λυμούρης ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Η συνθήκη του Μάαστριχτ όρισε ότι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός κράτους μέλους θεωρείται ως πολίτης της Ένωσης. Η καθιέρωση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας αποβλέπει στην ενίσχυση και στην προώθηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, με τη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία της κοινοτικής ολοκλήρωσης.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Χάρη στην ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς, οι πολίτες έχουν ορισμένα γενικά δικαιώματα σε διάφορους τομείς όπως η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών, η προστασία των καταναλωτών και της δημόσιας υγείας, η ισότητα των ευκαιριών και της μεταχείρισης, η πρόσβαση στην απασχόληση και στην κοινωνική προστασία.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Η ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει διατάξεις και ειδικά δικαιώματα που συγκεντρώνονται σε τέσσερις κατηγορίες: ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή στην επικράτεια της Ένωσης, δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις κοινοτικές και δημοτικές εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας, διπλωματική και προξενική προστασία κάθε κράτους μέλους στο έδαφος τρίτων χωρών στις οποίες δεν αντιπροσωπεύεται το κράτος μέλος του οποίου ο πολίτης είναι υπήκοος, δικαίωμα αναφοράς προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πρόσβασης στο διαμεσολαβητή.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Παρόλο που η άσκηση αυτών των δικαιωμάτων υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς που προβλέπονται στις συνθήκες ή στο παράγωγο δίκαιο όπως και στην κατοχή της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, το δικαίωμα πρόσβασης στο διαμεσολαβητή και αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ισχύει για όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που κατοικούν στο έδαφος των κρατών μελών της Ένωσης. Παρομοίως, τα ανθρώπινα δικαιώματαισχύουν για κάθε άτομο που κατοικεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συνθήκη του Άμστερνταμ συμπληρώνει τον κατάλογο των δικαιωμάτων του πολίτη της Ένωσης και διευκρινίζει τη σχέση μεταξύ εθνικής ιθαγένειας και ευρωπαϊκής ιθαγένειας.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Η συνθήκη του Άμστερνταμ διευκρινίζει τη σχέση μεταξύ της ευρωπαϊκής ιθαγένειας και της εθνικής. Αναφέρει με σαφήνεια ότι η "ιθαγένεια της Ένωσης συμπληρώνει και δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια". Δύο πρακτικά συμπεράσματα απορρέουν από την προσθήκη αυτή: είναι αναγκαίο για ένα πρόσωπο να έχει την υπηκοότητα ενός κράτους μέλους πριν αποκτήσει την ιθαγένεια της Ένωσης, η ευρωπαϊκή ιθαγένεια επιτρέπει την απόκτηση δικαιωμάτων τα οποία συμπληρώνουν και προστίθενται στην εθνική ιθαγένεια.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Η προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απαραίτητη προϋπόθεση της νομιμοποίησής της. Το άρθρο 6 της Συνθήκης ΕΕ δηλώνει ότι η Ένωση αναγνωρίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές που περιέχονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 7ης Δεκεμβρίου 2000, όπως προσαρμόσθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2007, στο Στρασβούργο, ο οποίος έχει το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Επιπλέον, όπως ορίζει το άρθρο 6 (ΣΕΕ) και το πρωτόκολλο Αριθ. 8 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η Ένωση προσχωρεί στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως κατοχυρώνονται από αυτήν τη Σύμβαση και όπως απορρέουν από τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών, αποτελούν μέρος των γενικών αρχών του δικαίου της Ένωσης (άρθρο 6 ΣΕΕ). Η Ένωση συγκροτεί χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, με σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των διαφορετικών νομικών συστημάτων και παραδόσεων των κρατών μελών (άρθρο 67 ΣΛΕΕ).

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως στόχο να παρέχει στα συναφή θεσμικά όργανα, φορείς, υπηρεσίες και οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της, όταν εφαρμόζουν το ευρωπαϊκό δίκαιο, συνδρομή και συμβουλές εμπειρογνωμόνων σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, ώστε να τα βοηθήσει να σέβονται πλήρως τα δικαιώματα κατά τη λήψη μέτρων ή τον καθορισμό δράσεων στους αντίστοιχους τομείς αρμοδιότητάς τους [Κανονισμός 168/2007].

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Το άρθρο 20 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ αναφέρει ενδεικτικά τα βασικά δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ: (α) το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών· (β) το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθώς και στις δημοτικές εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας τους, υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους·

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ (γ) το δικαίωμα να απολαύουν στο έδαφος τρίτης χώρας, στην οποία δεν αντιπροσωπεύεται το κράτος μέλος την υπηκοότητα του οποίου έχουν, της διπλωματικής και προξενικής προστασίας κάθε κράτους μέλους, υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και έναντι των υπηκόων του κράτους αυτού· και (δ) το δικαίωμα να αναφέρονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το δικαίωμα να προσφεύγουν στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή, καθώς και το δικαίωμα να απευθύνονται στα θεσμικά και στα συμβουλευτικά όργανα της Ένωσης σε μία από τις γλώσσες των Συνθηκών και να λαμβάνουν απάντηση στην ίδια γλώσσα.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Διαδικασία Συναπόφασης

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Δικαιοδοτικό Σύστημα Ε.Ε. Σε μια κοινότητα κρατών, οι κοινοί κανόνες που θεσπίζονται από τα κοινά όργανα θα κινδύνευαν να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται διαφορετικά σε κάθε κράτος, αν υπάγονταν μόνο στις εθνικές δικαιοδοσίες. Γι' αυτό στόχος αποτελεί η ομοιόμορφη τήρηση του κοινοτικού δικαίου, κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή της Συνθήκης και των νομικών πράξεων που θεσπίζονται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εδραιώνουν το κύρος του ευρωπαϊκού δικαίου, στο οποίο υπόκεινται οι κυβερνήσεις, τα εθνικά δικαστήρια, τα εθνικά κοινοβούλια και οι πολίτες των κρατών μελών. Το Δικαστήριο παίζει επομένως σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με το να διευκρινίζει ασαφείς νομικές διατάξεις, οι οποίες θεσπίζονται ενίοτε υπό την πίεση επίτευξης συμφωνίας μεταξύ νομοθετών διαφόρων αντιλήψεων προασπιζόντων διάφορα εθνικά συμφέροντα.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Το Δικαστήριο συστάθηκε δυνάμει της συνθήκης ΕΚΑΧ το 1952. Εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Έργο του Δικαστηρίου είναι να εξασφαλίζει ότι η νομοθεσία της Ένωσης ερμηνεύεται και εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες της Ένωσης, ούτως ώστε όλοι οι πολίτες της να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Για παράδειγμα, εξασφαλίζει ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν εκδίδουν διαφορετικές αποφάσεις για το ίδιο θέμα.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Το Δικαστήριο εξασφαλίζει επίσης ότι τα κρ-μ και τα θεσμικά όργανα της Ένωσης ενεργούν σύμφωνα με το νόμο. Το Δικαστήριο είναι αρμόδιο για την επίλυση νομικών διαφορών μεταξύ κρ-μ, θεσμικών οργάνων της Ένωσης, επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων. Το Δικαστήριο αποτελείται από ένα δικαστή ανά κρ-μ, ούτως ώστε να εκπροσωπούνται και τα 27 εθνικά νομικά συστήματα της Ένωσης. Ωστόσο, για λόγους αποτελεσματικότητας, το Δικαστήριο σπάνια συνεδριάζει σε ολομέλεια. Συνήθως συνέρχεται σε ‘τμήμα μείζονος σύνθεσης’ με 13 μόνο δικαστές ή σε τμήματα πέντε ή τριών δικαστών.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Το Δικαστήριο επικουρείται από 8 «γενικούς εισαγγελείς», έργο των οποίων είναι να διατυπώνουν αιτιολογημένες προτάσεις επί των υποθέσεων που κρίνονται από το Δικαστήριο δημόσια και αμερόληπτα. Οι δικαστές και οι γενικοί εισαγγελείς είναι άτομα των οποίων η αμεροληψία είναι πέραν κάθε αμφιβολίας. Διαθέτουν τα απαιτούμενα προσόντα ή την ικανότητα για να διορισθούν στις ανώτατες δικαστικές θέσεις στις χώρες καταγωγής τους. Διορίζονται στο Δικαστήριο κατόπιν κοινής συμφωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ένωσης. Η θητεία κάθε δικαστή είναι εξαετής και μπορεί να ανανεωθεί.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Τo «Πρωτοδικείο» συστήθηκε το 1988 για να συνδράμει το Δικαστήριο στη διεκπεραίωση των χιλιάδων υποθέσεων που φέρονται ενώπιόν του και να προσφέρει καλύτερη έννομη προστασία στους πολίτες. Το Πρωτοδικείο (το οποίο είναι προσαρτημένο στο Δικαστήριο) εκδικάζει ορισμένα είδη υποθέσεων, και ιδίως προσφυγές που ασκούνται από ιδιώτες, εταιρείες και ορισμένους οργανισμούς καθώς και υποθέσεις που σχετίζονται με το δίκαιο περί ανταγωνισμού. Αποτελείται και αυτό από ένα δικαστή για κάθε χώρα της ΕΕ.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης είναι αρμόδιο να εκδικάζει σε πρώτο βαθμό τις διαφορές μεταξύ των Κοινοτήτων και των υπαλλήλων τους. Οι διαφορές αυτές αφορούν όχι μόνο ζητήματα σχετικά με τις σχέσεις εργασίας αυτές καθαυτές (αμοιβές, εξέλιξη της σταδιοδρομίας, πρόσληψη, πειθαρχικά μέτρα, κ.λπ.), αλλά και το καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης (ασθένεια, γήρας, αναπηρία, εργατικό ατύχημα, οικογενειακά επιδόματα, κ.λπ.). Αποτελείται από επτά δικαστές και είναι προσαρτημένο στο Πρωτοδικείο.  

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Το Δικαστήριο, το Πρωτοδικείο και το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης έχουν από έναν πρόεδρο που επιλέγεται από τα μέλη του κάθε δικαστηρίου για τριετή θητεία με δυνατότητα ανανέωσης. Ο Βασίλειος Σκουρής εξελέγη Πρόεδρος του Δικαστηρίου το 2003. Ο Marc Jaeger είναι ο σημερινός Πρόεδρος του Πρωτοδικείου. Ο Paul J. Mahoney είναι Πρόεδρος του Δικαστηρίου Δημόσιας Διοίκησης από το 2005.

Δρ Ν. Λυμούρης - Δομή & Λειτουργία ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα περιλαμβάνει το Δικαστήριο, το Γενικό Δικαστήριο και ειδικευμένα δικαστήρια. Επομένως η ονομασία «Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» θα ορίζει και τους δύο βαθμούς της δικαστικής εξουσίας. Η ανώτατη αρχή θα ορίζεται με την ονομασία «Δικαστήριο» και το Πρωτοδικείο θα μετονομαστεί σε «Γενικό Δικαστήριο», αλλά η σύνθεση και οι αρμοδιότητές τους δεν θα αλλάξουν