Εξιστορώντας για την εκπαίδευση … Από: Ιστορία της Τεχνικής και της Τεχνολογίας: Εισαγωγή του Στ. Γ. Φραγκόπουλου http://sfr.ee.teiath.gr/historia/historia/

Αρχαία Ελλάδα (1/3) Τον τέταρτο αιώνα π.Χ. λειτούργησαν στην Αθήνα διάφορες (ιδιωτικές) φιλοσοφικές σχολές, οι οποίες για εκείνη την εποχή αντιστοιχούσαν σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα Πανεπιστήμιο. Η λειτουργία αυτών των σχολών ήταν βέβαια άτυπη και η διδασκαλία εξελισσόταν όπως σε ένα ιδιωτικό φροντιστήριο, με ακροατήριο κυρίως εύπορους μαθητές. Η πρώτη σχολή τέτοιου είδους ιδρύθηκε από τον Πλάτωνα (~428- ~348 π.Χ.) το έτος 387 σε ένα προάστιο δυτικά της Αθήνας, σε κτήμα που ανήκε στο μυθικό Έλληνα Ακάδημο και γι' αυτό ονομάστηκε Ακαδημία (Ακαδήμεια). Αυτή η σχολή είχε ως στόχο να εκπαιδεύσει «φιλοσόφους πολιτικούς», οι οποίοι θα είχαν τα κατάλληλα εφόδια να κυβερνήσουν, σύμφωνα με την πολιτική θεωρία του Πλάτωνα. Η Ακαδημία Πλάτωνος λειτούργησε για περισσότερα από 900 χρόνια, μέχρι που καταργήθηκε επί Ιουστινιανού το 529, επειδή ο τότε ανερχόμενος νεοπλατωνισμός απειλούσε φιλοσοφικά τη χριστιανική διδασκαλία!

Αρχαία Ελλάδα (2/3) Διασημότερος μαθητής και στη συνέχεια συνεργάτης του Πλάτωνα ήταν ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), ο οποίος απεχώρησε από την Ακαδημία, όταν πέθανε ο Πλάτων και πέρασε η διοίκηση της Ακαδημίας στον ανηψιό του ιδρυτή της, Σπεύσιππο. Ο Αριστοτέλης δούλεψε ως δάσκαλος σε διάφορα μέρη και στη συνέχεια προσελήφθη στην Αυλή του Φιλίππου της Μακεδονίας, όπου δίδαξε το διάδοχο του θρόνου Αλέξανδρο. Το 335 επανήλθε ο Αριστοτέλης στην Αθήνα και ίδρυσε το λεγόμενο Λύκειο, του οποίου τα ερείπια ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στο κέντρο της Αθήνας. Οι διαλέξεις του Αριστοτέλη καταγράφηκαν σε 150 τόμους (βιβλία), τα οποία περιείχαν αφενός τις πρωτότυπες σκέψεις του Μακεδόνα φιλόσοφου και αφετέρου σχεδόν το σύνολο των γνώσεων εκείνης της εποχής. Πολλοί από αυτούς τους τόμους πουλήθηκαν από τους μαθητές του Αριστοτέλη, άλλοι λεηλατήθηκαν από τους Ρωμαίους και τα περισσότερα αντίγραφά τους καταστράφηκαν στις συστηματικές πυρπολήσεις των βιβλιοθηκών από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και ύστερα. Ό,τι διασώθηκε δε από αυτές τις πυρπολήσεις, καταστράφηκε κατά την κατάληψη και λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204

Αρχαία Ελλάδα (3/3) 'Αλλη Σχολή στην Αθήνα ήταν αυτή του Επίκουρου (341-270 π.Χ.), η οποία ονομαζόταν Κήπος, λόγω της επιθυμίας του ιδρυτή της να διδάσκει στη φύση. Στην επικούρεια διδασκαλία διαιρείται η φιλοσοφία, η οποία θεωρείται φάρμακο της ψυχής, σε τρεις τομείς, τη φυσική, τη λογική και την ηθική. Η φυσική φιλοσοφία του Επίκουρου επηρεάστηκε από τη διδασκαλία του Δημόκριτου (~470/460 - 360) Η τέταρτη σημαντική σχολή της αρχαίας Αθήνας ήταν η λεγόμενη Στοά, από το γεγονός ότι συγκροτήθηκε και λειτουργούσε στην Ποικίλη Στοά της πόλης. Ιδρυτής της ήταν ο Ζήνων (~335-...), από το Κίτιον της Κύπρου, μάλλον φοινικικής καταγωγής, όπως αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος στην «Ιστορία της Φιλοσοφίας» που συνέγραψε. Κύρια διδασκαλία του στωικισμού ήταν ο ασκητικός τρόπος ζωής, τον οποίο υλοποιούσε παραδειγματικά ο ιδρυτής της. Ο στωικός άνθρωπος έπρεπε να αποφεύγει τις υπερβολές που οδηγούν στην ταραχή και στην ανησυχία και να εναρμονίζει τη ζωή του με τη λογική. Ο Ζήνων έδινε σημασία στις έννοιες της ηθικής, του καθήκοντος και της δικαιοσύνης.

Το έργο του Ραφαήλ Σάντσιο βρίσκεται στη Stanza della Segnatura του Βατικανού και παριστάνει τους διανοητές της αρχαιότητας από διάφορες εποχές, με τη σημασία που τους έδιναν κατά την εποχή της Αναγέννησης

Μεσαίωνας (1/5)

Μεσαίωνας (2/5) Γλώσσα διδασκαλίας σε όλα τα πανεπιστήμια είναι τα λατινικά, η lingua franca της επιστήμης εκείνη την εποχή, από τη Λισσαβόνα και τη Σαλαμάνκα δυτικά, μέχρι τη Βούδα και την Κρακοβία ανατολικά, από το Σαλέρνο νότια μέχρι την Ουψάλα στα βόρεια. Τρόπος διδασκαλίας ήταν η ανάγνωση από το σύγγραμμα. Ο καθηγητής διάβαζε και οι φοιτητές κρατούσαν σημειώσεις. Ο κανονισμός του πανεπιστημίου απαγόρευε αυστηρά να διαβάζουν οι καθηγητές ταχύτερα από όσο μπορούσαν να γράψουν οι φοιτητές. Η αγορά (χειρόγραφων) βιβλίων δεν υπήρχε ούτε ως σκέψη, ακόμα και για τους πάμπλουτους. Ακόμα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα οι «σημειώσεις» των φοιτητών ήταν ο κανόνας, παρ' ότι υπήρχαν ήδη βιβλιοθήκες με πολλά συγγράμματα!

Μεσαίωνας (3/5) Σύμφωνα με τη Σχολή των Ελεύθερων Τεχνών (Artes Liberales)οι επτά (7) ελεύθερες τέχνες παρείχαν τις λεγόμενες αξιοπρεπείς γνώσεις για έναν άντρα, σε αντιδιαστολή με τις χειρονακτικές τέχνες των κοινών ανθρώπων. Από την εποχή του Ισοκράτη αυτές οι τέχνες αποτελούν το προστάδιο της φιλοσοφίας και περιλαμβάνουν τα μαθήματα: Trivium (τρίπτυχο): Γραμματική (=λατινική) Διαλεκτική (=λογική) Ρητορική (=τέχνη της ομιλίας και της επιστολογραφίας) Quadrivium (τετράπτυχο) Αριθμητική (τα μεγέθη αφ' εαυτών) Γεωμετρία (τα ακίνητα μεγέθη) Αστρονομία (τα κινητά μεγέθη) Μουσική (σχέσεις μεταξύ των μεγεθών)

Μεσαίωνας (4/5) Περίπου το ένα τέταρτο των φοιτητών τελείωνε το Πανεπιστήμιο με τον τίτλο Baccalaeus, μόλις το 20% έπαιρνε τον τίτλο Magister και οι υπόλοιποι εγκατέλειπαν και έμεναν (αιώνιοι) scholares (σπουδαστές). Αρχικά, ανώτερος τίτλος αποφοιτήσεως ήταν το Magister Artium Liberalium (= Δικαίωμα διδασκαλίας της σχολής των τεχνών). Από αυτό τον τίτλο προέκυψε οι αγγλικοί τίτλοι Master of Arts (M.A.) και Master of Science (M.S.) για τις Σχολές Θεολογίας, Ιατρικής και Νομικής, o τίτλος αποφοιτήσεως ήταν αφενός ο Doctor, όπως Dr. theol (=theologiae), iur (=iuris). med (=medicinae) και αφετέρου ο Licentiatus (Lic. theol, Lic. iur. κτλ.) Αρχικά δεν είχαν όλα τα Πανεπιστήμια Θεολογική σχολή, όπως η Μπολόνια, η Βιέννη, η Κρακοβία κ.ά. Στη Μπολόνια η Ιατρική ανήκε στις ελεύθερες τέχνες! Στο πανεπιστήμιο του Παρισιού δεν διδασκόταν το Αστικό Δίκαιο από το 1215, μετά από απαγόρευση του πάπα Honorius III.

Μεσαίωνας: Πώς γινόταν η διδασκαλία Η διάρκεια σπουδών ήταν μεγάλη: κάθε διδακτικό έτος άρχιζε τον Οκτώβριο και τελείωνε το Σεπτέμβριο του επόμενου έτους. Χρονική μονάδα διδασκαλίας (σήμερα τρία τέταρτα) ήταν εκείνη την εποχή οι τρεις ώρες και προερχόταν από τις συνήθειες στα μοναστήρια. Τα μαθήματα άρχιζαν στις 6 το πρωί και ακολουθεί το το εξής πρόγραμμα διδασκαλίας: 6-12 h: Lectio (διδασκαλία) συγκεκριμένου κειμένου και σχολίων 6-9 h: Κύρια διδασκαλία, 9-12 h: Συμπληρωματική διδασκαλία. 15-18 h: Repetitiones, disputationes (σεμινάρια, ασκήσεις) Επανάληψη της διδαχθείσας ύλης υπο την καθοδήγηση ενός βοηθού (Tutor) Εξάσκηση με παραδείγματα της διδαχθείσας ύλης. Μεταξύ 12-15 ήταν το μεσημβρινό διάλειμμα (Siesta), κυρίως στις νότιες χώρες, στις βόρειες κάπως μικρότερο. 18-21 h ήταν ο εσπερινός (Vespera, υποχρεωτική συμμετοχή) και στη συνέχεια προβλεπόταν μελέτη. Μέχρι το 17ο αιώνα όλα αυτά γίνονταν στα λατινικά, έκτοτε και σταδιακά άρχισαν να εισέρχονται στη διδασκαλία και οι τοπικές γλώσσες

Μετά το διαφωτισμό, οι επιστήμες …