ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του τμήματος Α1 ΕΠΑΛ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΒΙΤΡΟ-ΥΑΛΟΓΡΑΦΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του τμήματος Α1 ΕΠΑΛ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 2ο τετράμηνο 2011-2012

Τι είναι Βιτρό Βιτρό (vitraux) είναι ο πληθυντικός της λέξης vitrail. Ο ελληνικός όρος είναι Υαλογράφημα και πρόκειται για μια ημιδιαφανή σύνθεση από χρωματιστά συνήθως κομμάτια γυαλιού, που συγκρατούνται με μολύβδινες ταινίες .

Το βιτρό είναι μια πολύ παλιά τεχνική η οποία εξελισσόμενη στο χρόνο έφτασε ως τις μέρες μας για να μας χαρίσει - μέσα από πολλές πρακτικές εφαρμογές - καλαισθησία και λειτουργικότητα. Σαν πρώτη ύλη χρησιμοποιεί το χρωματιστό ή ανάγλυφο γυαλί και το μέταλλο. Αυτό που κάνει το βιτρό πραγματικά έργο τέχνης είναι ο σχεδιασμός του και η εκμετάλλευση της διάθλασης του φωτός χαρίζοντας μας μια χρωματική πανδαισία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Είναι σήμερα γνωστό ότι στην αρχαία Αίγυπτο δούλευαν το γυαλί με επιδεξιότητα και ότι οι Άραβες έφτιαχναν τζαμιλίκια, "κλώστρα" όπως αναφέρονται, συνδεδεμένα με γύψο ενισχυμένο με φυτικές ίνες.

Περίτεχνο βιτρό του 1755 στη Σιάτιστα Από τους Άραβες άλλωστε, λόγω των εμπορικών σχέσεων, εμπνεύστηκαν και οι μαστόροι στο Πήλιο, τη Σιάτιστα, την Καστοριά και άλλες πόλεις της Κεντρικής και Β. Ελλάδας κι έφτιαξαν σε αρχοντικά περίφημα "υαλοστάσια", με καθαρά Ελληνικό χαρακτήρα. Περίτεχνο βιτρό του 1755 στη Σιάτιστα

Οι Σταυροφόροι λοιπόν έφεραν στην Ευρώπη τα "υαλοστάσια", γύρω στον 10ο αιώνα, και αμέσως έφεραν μια επαναστατική καινοτομία ...το μολύβι!  Ο ενισχυμένος γύψος, ήταν πολύ ογκώδης σαν συνδετικό υλικό των χρωματιστών γυαλιών, αν και οι Άραβες έκαναν …αραβουργήματα μ' αυτόν για να του δώσουνε μια χάρη, μία αλαφράδα, παρ' όλα αυτά ήταν αλήθεια πολύ περιοριστικός στη δημιουργία κομψών παραστάσεων.

Ο λόγος για τον οποίο χρειάζεται κάποιο υλικό να συνδέει τα χρωματιστά ή και ζωγραφισμένα γυαλιά μεταξύ τους είναι ότι τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για να χρωματίσουν ή να ζωγραφίσουν το γυαλί ήταν οξείδια μετάλλων.  Αυτά είναι διαφορετικά για κάθε χρώμα και έπρεπε να ψηθούν σε διαφορετικές θερμοκρασίες.  Αναγκαστικά λοιπόν τα διάφορα χρώματα έπρεπε να ψηθούν ξεχωριστά. 

Τα κομμάτια τώρα αυτά έπρεπε να είναι κομμένα σύμφωνα με το σχέδιο, το οποίο με τη σειρά του έπρεπε να λαμβάνει ύπ’ όψιν την ιδιαιτερότητα του γυαλιού, το οποίο λόγω της μοριακής του δομής δεν κόβεται κατά βούληση, αλλά έχει ενδογενείς περιορισμούς.  Το μολύβι λοιπόν, διαμορφωμένο κατάλληλα, συνέδεε το πολύχρωμο Πάζλ των γυαλιών σε μία ενιαία σύνθεση.  Στη διάρκεια του Μεσαίωνα οι λεπτομέρειες αυτής της τέχνης ήταν επτασφράγιστο μυστικό, γνώστες του οποίου ήταν μόνο οι μυημένοι στις σχετικές συντεχνίες.

Στις αρχές του περασμένου αιώνα, πρωτοπόροι καλλιτέχνες σαν τον Louis Comfort Tiffany, τον John La Farge, τον William Morris και άλλους, απελευθέρωσαν την τέχνη αυτή . Τα υλικά, οι τεχνικές, η φιλοσοφία και γενικότερα καθετί που αποτελούσε μέρος της διαδικασίας, είχε δεσμευτεί με έναν φορμαλισμό που δεν άφηνε περιθώρια στην αυθεντική δημιουργία. Louis Confort Tiffany : vitrail, 1900

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τα μοντέρνα υλικά και η τεχνολογία εισέβαλαν ορμητικά στο χώρο της διάφανης δημιουργίας .   Ατσάλι, μπετόν, ξύλο, Plexiglass, fiberglass, οξέα και ψυχρά σμάλτα, ακόμα και ακτινογραφίες και φωτογραφικά φίλμς, ψηφιακά επεξεργασμένες διαφάνειες, αναγλυφοτυπίες, etching και αμμοβολές είναι μεταξύ άλλων τα υλικά τα μέσα και οι τεχνικές που υπηρετούν αυτή τη μαγική τέχνη.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΤΡΩ Μια από τις βασικότερες τεχνικές για βιτρό είναι αυτή που χρησιμοποιεί μολύβδινες ράβδους ως συνδετικό υλικό ανάμεσα στα κομμάτια γυαλιού. Οι Ράβδοι αυτοί στην συνέχεια θα κολληθούν με καλάϊ . Για να ενισχύσουμε την σταθερότητα του βιτρό βάζουμε ανάμεσα στις μολύβδινες ράβδους στόκο.

Τεχνική "Tiffany", Η τεχνική της χαλκοταινίας έχει το όνομα του Louis Comfort Tiffany, ο οποίος την εφεύρε και ήταν ο πρώτος που την χρησιμοποίησε σε διάφορα έργα του στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ν. Υόρκη. Η μέθοδος της χαλκοταινίας προσφέρεται για λεπτές κατασκευές, κυρίως με κυρτές ή καμπυλωτές επιφάνειες και μας επιτρέπει να ενώνουμε μικρά κομμάτια γυαλιού σε σχέδια που θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτύχουμε εάν χρησιμοποιούσαμε μολύβι.

Κατασκευή βιτρό Στις συναντήσεις που ακολούθησαν χρησιμοποιήσαμε την τεχνική "Tiffany", για να μάθουμε πώς να χαράζουμε και να κόβουμε σε μικρά κομμάτια φύλλα πολύχρωμου γυαλιού, να συνθέσουμε μοτίβα και διακοσμητικά στοιχεία και να συναρμολογήσουμε το πρώτα μας βιτρό.

Εργαλεία και υλικά που χρειαστήκαμε: Ειδικό ψαλίδι Κόφτες Πένσες Κοπίδι Εργαλείο για να ανοίγει τις μολύβδινες ράβδους (δεν το χρησιμοποιήσαμε)

χαλκοταινία Κολλητήρι Ατσαλόκαρφα (για την συγκράτηση των γυαλιών κατά την κατασκευή) Κόλληση Sn 60 Pb 40

Γυαλιά που χρησιμοποιήσαμε: Καθρέπτης Μπλε και κίτρινο cathedral

Πιο συγκεκριμένα ακολουθήσαμε τα εξής σταδία : 1ο Στάδιο: επιλογή σχεδίου. 2ο Στάδιο: αφού επιλέξαμε το σχέδιο στην συνέχεια το ζωγραφίσαμε στης επιθυμητές διαστάσεις σε χαρτί και το αντιγράψαμε ακριβώς το ίδιο σε χαρτόνι αριθμώντας τα κομμάτια .

3ο Στάδιο: Κόψαμε το σχέδιο που είχαμε ζωγραφίσει στο χαρτόνι με το ειδικό ψαλίδι και τοποθετήσαμε τα κομμάτια από το χαρτόνι πάνω στο χαρτί . 4ο Στάδιο: Με οδηγό το κάθε κομμάτι χαρτονιού κόψαμε το αντίστοιχο γυαλί με τον κόπτη.

5ο Στάδιο: Περάσαμε χαλκοταινία γύρω από κάθε κομμάτι γυαλιού.

6ο Στάδιο: Αφού σταθεροποιήσαμε όλα τα κομμάτια τα κολλήσαμε μεταξύ τους με ειδικό κολλητήρι λιώνοντας την κόλληση πάνω στη χαλκοταινία.

Τελικό Στάδιο Το τελευταίο στάδιο ήταν ο έλεγχος για ατέλειες στις κολλήσεις και ο καθαρισμός του.

Στην ερευνητική εργασία συμμετείχαν οι μαθητές/τριες: ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΣΑ ΛΑΟΥΡΕΝ ΒΙΣΒΑΡΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΒΥΘΟΥΛΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΑΤΡΑΣ – ΡΙΤΣΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΚΙΤΣΑΣ ΤΑΣΟΣ ΚΟΚΛΑ ΜΑΓΔΑ ΚΟΚΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΑ ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΥΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΑΡΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Οι καθηγήτριες ΜΑΡΟΥΔΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΕΛΕΓΡΑΤΗ ΜΑΡΙΑ