ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Μαίρη Κουτσελίνη Πανεπιστήμιο Κύπρου

«Η Ευρώπη χρειάζεται να τονώσει την ικανότητά της για δημιουργικότητα και καινοτομία τόσο για κοινωνικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. […] Το Δεκέμβριο του 2006 επισήμανε ότι ΄η Ευρώπη χρειάζεται μια στρατηγική προσέγγιση για τη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς την καινοτομία, στο οποίο η γνώση να μετατρέπεται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες΄» ( Αιτιολογική Έκθεση της πρότασης για το Έτος Δημιουργικότητας και καινοτομίας (2009)- Βρυξέλλες, 28.3.2008, COM /0064/159)

Τι είναι η δημιουργικότητα; Η ικανότητα του ατόμου να βλέπει τα πράγματα με ένα νέο και ασυνήθιστο τρόπο, να διακρίνει την ύπαρξη προβλημάτων εκεί που οι άλλοι δεν μπορούν να τα επισημάνουν και να δίνει νέες, ασυνήθιστες και αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα

Τι είναι καινοτομία; Αυτό που ποτέ προηγουμένως κανείς δεν έκανε Το αποτέλεσμα- προϊόν της δημιουργικότητας

Η ΕΕ ορίζει τις δύο έννοιες: «Η δημιουργικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου που εκδηλώνεται σε πολλούς τομείς και συγκυρίες, από τα έργα τέχνης, το καλλιτεχνικό σχέδιο και τη βιοτεχνία μέχρι τις επιστημονικές ανακαλύψεις και την επιχειρηματικότητα, συμπεριλαμβανομένης και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. […]Η καινοτομία είναι η επιτυχής υλοποίηση νέων ιδεών. Η δημιουργικότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ για την καινοτομία. Νέα προϊόντα, υπηρεσίες, διαδικασίες, στρατηγικές και οργανώσεις απαιτούν ανθρώπους οι οποίοι γεννούν νέες ιδέες και συνδυασμούς ιδεών. Συνεπώς, ικανότητες όπως η δημιουργική σκέψη και η προηγμένη επίλυση προβλημάτων είναι εξίσου σημαντικές στον οικονομικό και τον κοινωνικό, όπως και στον καλλιτεχνικό τομέα.»

«Η εκπαίδευση σκοτώνει τη δημιουργικότητα» “Sir Ken Robinson” (2008)

« Η προσαρμογή στην ορθή απάντηση» (right answer fixation) Treffinger (1984) Ενώ μεταξύ των 4χρονων η δημιουργική παραγωγή των ιδεών βρίσκεται στο 50%, πέφτει στο 25% κατά τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και επανέρχεται στο 50% στα χρόνια της ανώτατης εκπαίδευσης Οι αμοιβές παρεμβαίνουν αρνητικά στη δημιουργική διαδικασία μειώνοντας την ευελιξία.

Αν ρωτήσετε ένα ενήλικα και ένα παιδί να απαντήσουν την ίδια απλή ερώτηση, θα πάρετε διαφορετικές απαντήσεις: του ενήλικα περιορισμένη από τη «γνώση» και την εμπειρία, του παιδιού πέρα από αυτά

Παράδειγμα Πέστε μου όσα περισσότερα αντικείμενα με κόκκινο χρώμα. Οι απαντήσεις των παιδιών που δεν περιλαμβάνονται κατά κανόνα σ΄ αυτές των ενηλίκων: μήλα, παγωμένα χέρια, το λειρί του κόκορα, η χαρά, τα νυσταγμένα μάτια

Δεξιότητες Στάσεις Μαθησιακό περιβάλλον Δραστηριότητες ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Εκπαιδευτικός

Η δημιουργική σκέψη ως δεξιότητα Ροή ιδεών: Ικανότητα για εύκολη και γρήγορη ανάκληση, παραγωγή και χρησιμοποίηση πληροφοριών, ιδεών, διαδικασιών Ευελιξία: Πνευματική ευλυγισία και Ικανότητα ανάπτυξης εναλλακτικών προτάσεων, λύσεων. Πρωτοτυπία: Ικανότητα ανάπτυξης μοναδικών και ασυνήθιστων ιδεών, λύσεων, σχέσεων, μοντέλων, θεωριών Ποικιλόμορφη επεξεργασία: Ικανότητα για εναλλακτικές μορφές προτάσεων και λύσεων- Χιούμορ Ικανότητα παραγωγής κριτηρίων για την αξιολόγηση της διαδικασίας και του αποτελέσματος Ικανότητα μετασχηματισμών

Ποιοι είναι δημιουργικοί και καινοτόμοι; Αυτοί που έχουν αυτοπεποίθηση, πρωτότυπη και αυθεντική σκέψη, στάση αμφισβήτησης αλλά και ελευθερία να δοκιμάσουν κάτι πέρα από αυτό που όλοι μπορούν να κάνουν.

Η δημιουργική σκέψη ως στάση Καταξίωση της καινοτομίας Περιέργεια Ερευνητική στάση Επιμονή και θετική στάση απέναντι στο νέο Προθυμία για δοκιμή επίλυσης μη δομημένων προβλημάτων Εσωτερικό κίνητρο

Μαθησιακό περιβάλλον Ποιο περιβάλλον περιορίζει τη δημιουργικότητα; Υπερφορτωμένο πρόγραμμα και καταπιεστική, « ακαδημαϊκή» κλειστού τύπου κατ΄ οίκον εργασία Πειθαρχία συμμόρφωσης σε κατευθυνόμενη εργασία Ψυχολογική ανασφάλεια Έπαινος μόνο στη συμμόρφωση

γνωστικών λειτουργιών Άνεση χρόνου Αποδοχή της διαφορετικότητας Ποιο περιβάλλον υποστηρίζει δημιουργικότητα; Προώθηση της παρατήρησης, της περιέργειας, των «εκτός μαθήματος» ερωτήσεων Επαγωγική – διερευνητική διδασκαλία Δραστηριοποίηση του συναισθήματος και των γνωστικών λειτουργιών Άνεση χρόνου Αποδοχή της διαφορετικότητας Ποικιλία ερεθισμάτων και κινήτρων

Ποιο περιβάλλον υποστηρίζει δημιουργικότητα; Χώρος και χρόνος για εξατομικευμένη αλλά και υποστηρικτική συνεργασία και αλληλεπίδραση Επιτρέπει τα «λάθη» και δουλεύει σ΄αυτά Χρησιμοποιεί προβλήματα από την πραγματική ζωή Δίνει έμφαση στη διαδικασία παρά στο αποτέλεσμα Δραστηριοποιείται τόσο η συγκλίνουσα όσο και η αποκλίνουσα σκέψη

Ποιος είναι ο ενθαρρυντικός δάσκαλος; Είναι ο ίδιος δημιουργικός Ανοίγει νέες οπτικές γωνίες στους μαθητές Αφήνει περιθώρια φαντασίας Καλλιεργεί την αποκλίνουσα σκέψη Διαθέτει ο ίδιος χιούμορ και ξέρει να χαμογελά με τις «εξυπνάδες» των μαθητών του Προτιμά να τον ερωτούν παρά να ερωτά Χρησιμοποιεί προβλήματα παρά εφαρμογές

Δραστηριότητες Η παραγωγή όσων το δυνατό περισσότερων ιδεών είναι ο καλύτερος τρόπος για ανάπτυξη της δημιουργικότητας στα μικρά παιδιά. Η αποδοχή τους έξω από ένα κλίμα αξιολόγησης οδηγεί σε περισσότερη παραγωγή αλλά και αυτοαξιολόγηση για περισσότερο αποδοτικές ιδέες και ποιοτικά αναβαθμισμένες Η ποσότητα και ποιότητα είναι θετικά συσχετισμένες

Εκφραστική- Λεκτική/ Γλωσσική/ Εικαστική/Μουσική Λεκτική: Συνώνυμα, Αντίθετα, Παιγνίδια με λέξεις, Άλλαξε σκηνικά, τέλος, χαρακτήρες, φτιάξε δική σου Ιστορία, Τι θα συνέβαινε ΑΝ, ή Τι θα συνέβαινε αν ΔΕΝ

ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ Φτιάχνω Ιστορίες μετατρέποντας μια λέξη σε ουσιαστικά, ρήματα, επίθετα, επιρρήματα: Τη θεία μου τη λένε Ευτυχία και φαίνεται πολύ ευτυχισμένη. Τι σύμπτωση! Πήρε άντρα τον Ευτύχιο και ζουν ευτυχισμένα. Έκαναν και ένα παιδάκι και γιόρτασαν το ευτυχές γεγονός πλέοντας σε πελάγη ευτυχίας. Το ευτύχημα είναι ότι ποτέ δεν γκρίνιασε ο ένας στον άλλο. Ευτυχώς στον κόσμο του παραμυθιού όλα συμβαίνουν! Τώρα η σειρά σου. Διαλέξτε μια από τις παρακάτω λέξεις και φτιάξε τη δική σου Ιστορία παίζοντας με τις λέξεις

Εικαστική Τι μπορεί να κάνεις με 4 γραμμές / / / / Τι μπορεί να κάνεις με 4 γραμμές / / / / Καλλιεργεί τη βασική Δημιουργική δεξιότητα της Επεξεργασίας και της Παραγωγής ιδεών

Εφευρετική (σύλληψη νέας ιδέας): Χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία Τι καινούριο θα μπορούσες να φτιάξεις/ βρεις αν γνωρίζεις ότι…. Στην Επιστήμη δεν εξηγούμε το Νόμο της βαρύτητας- Δημιουργούμε τις προϋποθέσεις και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ο εφευρέτης διατύπωσε το Νόμο και παρωθούμε τα παιδιά να παρατηρήσουν, να προβλέψουν και να ανακαλύψουν

Να μάθουν να παρατηρούν, να συμπεραίνουν και να βρίσκουν λύσεις, αλλά και να αναπτύσσουν τις θεωρίες π.χ. Το φως: αντικείμενα σε ένα τραπέζι με μια λάμπα που τα φωτίζει από πάνω: τι παρατηρούν- άλλα φωτίζονται περισσότερο, άλλα λιγότερο, γιατί, δοκιμάστε να μετακινήσετε τη λάμπα, τι γίνεται; Πώς δουλεύει ένα CD- πώς είναι δυνατό να περιέχει τόσα δεδομένα

Torrance Test of Creative Thinking Τα παιδιά να παρατηρούν εικόνες και να υποβάλλουν ερωτήσεις, να μαντεύουν πιθανές απαντήσεις, να υποθέτουν γεγονότα

Παραγωγική: Πρόβλεψη και πρόληψη, πρόταση εναλλακτικών και ανασταλτικών λύσεων Δεν έχει τόση σημασία ο μαθητής να γνωρίζει τα διάφορα Οικοσυστήματα ούτε τα χαρακτηριστικά τους (=Γνώση-πληροφορία, απομνημόνευση) ούτε ακόμη να τα συγκρίνει και να βγάζει απαραίτητα συμπεράσματα (= Δεξιότητα και Παραγωγή της Γνώσης)

Αυτό που έχει σημασία είναι να προβλέπει αν αλλάξουν διάφορες συνθήκες στα οικοσυστήματα, ποιες θα είναι οι αλυσιδωτές αλλαγές και πώς αυτές επηρεάζουν τη χλωρίδα, την πανίδα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου Πώς σταματούμε τις αλυσιδωτές επιπτώσεις

Ποια είναι η σχέση της δημιουργικότητας και της θεωρίας της πολλαπλής ευφυΐας του Gardner

Γλωσσική Νοημοσύνη Κατασκευή ιστοριών και ανεκδότων Αντιστροφή επιχειρημάτων και εύρεση καινοτόμων λύσεων Πρωτότυπα λευκώματα και αφιερώσεις Ποίηση, διηγηματογραφία Πρόβλεψη και επεξεργασία γεγονότων, Π.Χ Ιστορία: Το 1821 ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες μετά από 400 χρόνια σκλαβιά

Λογικομαθηματική Νοημοσύνη Δημιουργία ακολουθιών και σχέσεων, π.χ. 6, 15, 21 ; Ποιος πρέπει να είναι ο τέταρτος αριθμός στη σειρά και γιατί; Δημιουργία μοντέλων Χρησιμοποίηση συμβόλων

Δημιουργία εξισώσεων, αριθμητικών, σχηματικών και λεκτικών Μετασχηματισμοί από μια μορφή σε άλλη Λιώσιμο πάγων Εξαφάνιση πολικής αρκούδας Ανάπτυξη ανθρώπου

Κιναισθητική νοημοσύνη Παντομίμα Θεατρικός αυτοσχεδιασμός Εύρεση παλμών και τεχνικής σε αγωνίσματα

Μουσική νοημοσύνη Πρωτότυπη Σύνθεση Εφεύρεση οργάνων Αυτοσχέδια όργανα

Μπορούμε να είμαστε και Δημιουργικοί Μια πρώτη κριτική… Μπορούμε να είμαστε και Δημιουργικοί και να έχουμε εκπαίδευση «συγκρίσιμη» με βασικούς δείκτες σε δεξιότητες και μετρήσιμες ικανότητες;

Η δημιουργική σκέψη ΔΕΝ είναι αυθαίρετη, ακόμα και αν είναι ανατρεπτική. Πάντα τα δημιουργικά μυαλά βρίσκονται σε ένα συνεχή διάλογο με τους κανόνες, τις αρχές, τις βασικές γνώσεις, δεξιότητες και διαδικασίες Τις υπερβαίνουν και τις ανατρέπουν

Προγράμματα Odyssey of Mind CoRT Thinking Program ( de Bono) The “Ray of Light” Atelier ειδικά για Επιστήμη

Όμως, η δομή, το περιεχόμενο και ο χρόνος του σχολικού προγράμματος πρέπει να αναδομηθεί Η δημιουργικότητα μπορεί να καλλιεργηθεί και μέσα στην τάξη, όχι, όμως ΜΟΝΟ μέσα στην τάξη. Ο χρόνος για δημιουργικές δραστηριότητες ως ενδοσχολική και διασχολική πολιτική πρέπει να μελετηθεί

Θέλουμε να είστε πιο δημιουργικοί στη δουλειά σας, γι΄ αυτό θα σας δείξουμε πώς να το κάνετε!