Η λειτουργία της Αγοράς Ηλεκτρισμού στην Κύπρο Ανδρέας Λ. Θεοφάνους Σύμβουλος Ενέργειας 3o Ενεργειακό Συμπόσιο – Λευκωσία, 27-28 Μαρτίου 2014

Αντικειμενικοί Στόχοι της ΡΑΕΚ Οι κύριοι αντικειμενικοί στόχοι της ΡΑΕΚ είναι να παρακολουθεί και να ρυθμίζει τις Αγορές Ηλεκτρισμού της Δημοκρατίας ώστε, Να παρέχονται ικανοποιητικές και ποιοτικές υπηρεσίες, Να διασφαλίζει τη λειτουργία των Αγορών Ενέργειας στη βάση υγιούς ανταγωνισμού Να διασφαλίζει ότι οι διάφοροι συμμετέχοντες ενεργούν σε συνθήκες πλήρους διαφάνειας Να προστατεύει τα συμφέροντα των καταναλωτών Να προωθεί την ένταξη και παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αλλά με τρόπο ομαλό και ελεγχόμενο ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής και στο σύνολο της οικονομικότερη λειτουργία του συστήματος

Η αγορά ηλεκτρισμού Με τις νομοθεσίες 122(I), 2003, 239(I), 2004, 143(I) του 2005, 173(I) του 2006, 92(I) του 2008, 211(I) του 2012 καθορίστηκε η εγκαθίδρυση και λειτουργία της Αγοράς Ηλεκτρισμού στην Κύπρο εναρμονίζοντας τις νομοθεσίες με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και τις Οδηγίες του «τρίτου ενεργειακού πακέτου» περιλαμβάνοντας την Οδηγία 2009/72/EC. Με βάση το νόμο του 2003, ανατέθηκε στο Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς να προτείνει τους Κανόνες Αγοράς με βάση τους οποίους καθορίστηκε το Μοντέλο που θεωρήθηκε ως το καταλληλότερο για την Κύπρο, σύμφωνα με τις συνθήκες που τότε επικρατούσαν και όπως το εισηγήθηκαν οι Σύμβουλοι ECA του Γενικού Λογιστηρίου και της Κυβέρνησης Η Μελέτες ανέδειξαν ως καταλληλότερο το Μοντέλο «Διμερών Συμβολαίων» από το 2003, ειδικά διαμορφωμένο, και ετοιμάστηκαν οι Κανόνες Αγοράς Ο ΔΣΜ, με εντολή της ΡΑΕΚ, σε μια προσπάθεια επανεξέτασης ή απλοποίησης του μοντέλου για διευκόλυνση στην ένταξη ανταγωνισμού, ανέθεσε σε ειδικούς Συμβούλους το 2005 τη μελέτη και προώθηση της απαραίτητης απλοποίησης των Κανόνων προ της υποβολής τους στον Υπουργό για έγκριση.

Η αγορά ηλεκτρισμού Η Μελέτη, τον Απρίλιο 2007, προχώρησε σε περαιτέρω απλοποιήσεις του Μοντέλου «Διμερών Συμβολαίων». Με βάση τις εισηγήσεις της μελέτης διαμορφώθηκαν οι Κανόνες Αγοράς Με πρόταση του Διαχειριστή και έγκριση της ΡΑΕΚ, οι Κανόνες Αγοράς εγκρίθηκαν από τον Υπουργό Εμπορίου Βιομηχανίας και Τουρισμού και τέθηκαν σε ισχύ τον Ιανουάριο 2009. Για να τεθεί σε πλήρη λειτουργία παρέμενε η αποπεράτωση του σχεδιασμού της αγοράς επικουρικών υπηρεσιών, η αγορά κατάλληλου λογισμικού για να εγκατασταθεί στο Εθνικό Κέντρο Ελέγχου και η τοποθέτηση και εκπαίδευση του προσωπικού

Το Λογισμικό για τη λειτουργία της Αγοράς Προϋπόθεση για τη λειτουργία οποιασδήποτε αγοράς είναι η εξασφάλιση κατάλληλου λογισμικού με το οποίο για κάθε μισή ώρα να καθορίζει τις τιμές αγοράς και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας και να επιλαμβάνεται με ασφαλή τρόπο την τήρηση των λογιστικών διακανονισμών για όλους τους συμμετέχοντες Το κόστος του λογισμικού για τη συνολική λειτουργία της αγοράς, τόσο με τα δεδομένα του 2008, όσο και με τα σημερινά ξεπερνά τα € 3 εκατομμύρια Η ΡΑΕΚ με εισήγηση του ΔΣΜ, θεώρησε ότι κάτω από τις συνθήκες του 2008, ήταν καλύτερα να μην προχωρήσει άμεσα η αγορά του λογισμικού, διότι τότε, οι, υπό πιθανή ένταξη, μονάδες παραγωγής στην ανταγωνιστική αγορά απαιτούσαν σημαντικό χρόνο μέχρι την πρώτη λειτουργία τους, κατά τη διάρκεια του οποίου θα λειτουργούσε και το λογισμικό. Η καθυστέρηση θα παρείχε σημαντικό όφελος για την εξασφάλιση και ενός λογισμικού το οποίο θα ήταν στη βάση της τελευταίας και πλέον δοκιμασμένης τεχνολογίας.

Μοντέλο Διμερών Συμβολαίων Με βάση το Μοντέλο Διμερών Συμβολαίων οι παραγωγοί και προμηθευτές συνδέονται με Διμερή Συμβόλαια σύμφωνα με τα οποία παρέχονται και παραλαμβάνονται οι φυσικές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας: Οι παραγωγοί παράγουν για ικανοποίηση των συμβολαίων τους με τους προμηθευτές τους χωρίς να δέχονται άμεσες εντολές από το ΔΣΜ. Θα πρέπει όμως να υποβάλλουν ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΜΕΡΑ τις ποσότητες των Συμβολαίων παραγωγής τους στο ΔΣΜ. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά όλων των μονάδων παραγωγής είναι υποχρεωτικά διαθέσιμα στο ΔΣΜ Οι παραγωγοί υποβάλλουν στο ΔΣΜ την απαίτηση τους για μεταβολή της θέσης του Συμβολαίου τους με 2 τιμές για την κάθε μονάδα, μία για αύξηση και άλλη για μείωση. Με βάση τις τιμές αυτές και τις διευθετήσεις για εφεδρεία ο ΔΣΜ προβαίνει στις ενέργειες που απαιτούνται για εξισορρόπηση της παραγωγής με τη ζήτηση, αγοράζοντας ή πωλώντας ενέργεια από τους παραγωγούς.

Μοντέλο Διμερών Συμβολαίων Οι παραγωγοί, με εξαίρεση του μικρότερους, θα πρέπει να διατηρούν την παραγωγής τους στα συμβόλαια με τους συζευγμένους προμηθευτές τους, στα πλαίσια μιας ζώνης ±10%, μετρούμενης στο τέλος της μηνιαίας περιόδου. Κατά την καταμέτρηση στην περίοδο ημιώρου, όσες ποσότητες είναι εκτός των δηλωμένων συμβολαίων τους, διατίθενται προς αγορά ή πώληση σύμφωνα με την τιμή διακανονισμού του ισοζυγισμού για τη δεδομένη περίοδο. Η ΑΗΚ (ή άλλοι παραγωγοί με Δεσπόζουσα θέση) υποχρεούται να υποβάλλει προσφορές για αύξηση ή μείωση της παραγωγής της με έμμεσα ρυθμιζόμενες από τη ΡΑΕΚ τιμές Τίθεται όριο στο 10% πάνω από τη ρυθμιζόμενη τιμή ανά ημίωρο για όλους τους παραγωγούς που συμμετέχουν στη αγορά ισοζυγίου, περιορίζοντας το ύψος της προσφοράς Η προσφορά επικουρικών υπηρεσιών είναι υποχρεωτική για όλους τους παραγωγούς που είναι αδειοδοτημένοι με ισχύ μεγαλύτερη του ορισμού του «μικρού παραγωγού» Η εφεδρεία συνήθως ενεργοποιείται με βάση τις ίδιες τιμές που δόθηκαν για σκοπούς ισοζυγισμού Δεν έχουν ακόμη τεθεί σε ενεργό λειτουργία οι Κανόνες Αγοράς

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΔΙΜΕΡΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ – δεν φαίνεται ο Ιδιοκτήτης Δικτύων (ΑΗΚ)

Υποχρεώσεις του Συμμετέχοντα στην Αγορά με δεσπόζουσα θέση Δηλώνει (έμμεσα) ρυθμιζόμενες τιμές προσφοράς για μεταβολή της παραγωγής από τη δηλωμένη θέση Είναι ο προμηθευτής τελευταίου καταφυγίου για πελάτες που δεν έχουν εξασφαλίσει Προμηθευτή Αναλαμβάνει το μερίδιο εφεδρειών των «μικρών παραγωγών» Οφείλει να παρέχει εφεδρική κάλυψη στις περιπτώσεις που οι ανεξάρτητοι παραγωγοί αδυνατούν να το πράξουν Η ΑΗΚ υποχρεούται να αγοράζει την ενέργεια που παράγεται από τις ΑΠΕ που είναι ενταγμένες στα Σχέδια Χορηγιών με τιμή που καθορίζεται από το μεσο- σταθμισμένο κόστος αγοράς της το οποία καλύπτει ουσιαστικά τα μεταβλητά της έξοδα, π.χ. κόστος καυσίμου

Διαφοροποίηση Συνθηκών στην Αγορά Ηλεκτρισμού Με την τροποποίηση της νομοθεσίας ο Προμηθευτής δεν είναι υποχρεωμένος να έχει στη δική του ιδιοκτησία αντίστοιχη παραγωγική ικανότητα Ο κάθε πελάτης θα μπορεί να προμηθεύεται την ενέργεια του από περισσότερους του ενός Προμηθευτές Το Μοντέλο Διμερών Συμβολαίων στηρίζεται στην εξισορροπημένη Παραγωγή και Ζήτηση μεταξύ Συμβαλλομένων Παραγωγών και Προμηθευτών με απαραίτητο στοιχείο το χαμηλό επίπεδο για ισοζυγισμό από το ΔΣΜ, το οποίο διασαλύεται με ψηλή διείσδυση ΑΠΕ

Διαφοροποίηση Συνθηκών στην Αγορά Ηλεκτρισμού Το μεγάλο ποσοστό ανάπτυξης των ΑΠΕ με το απρόβλεπτο της παραγωγής των κατά τη διάρκεια της ημέρας δυσκολεύει την εφαρμογή της αγοράς ισοζυγίου όπως καθορίστηκε στους υφιστάμενους Κανόνες Πρόσθετα, η νομοθεσία και οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες επιβάλλουν την ένταξη των ΑΠΕ με προτεραιότητα. Ένταξη των ΑΠΕ που θα λειτουργούν στα πλαίσια της Αγοράς θα είναι δυνατή με τους υφιστάμενους Κανόνες μόνο μέσω Προμηθευτών, οι οποίοι αναλαμβάνουν και την ευθύνη ισοζυγισμού και τα πιθανά συνεπαγόμενα κόστη.

Διαφοροποίηση Συνθηκών στην Αγορά Ηλεκτρισμού Ο Προμηθευτής ο οποίος θα συμβληθεί με τον Παραγωγό ΑΠΕ θα είναι υποχρεωμένος να παρουσιάζει στο ΔΣΜ ισοζυγισμένα Συμβόλαια την προηγούμενη μέρα και οι μεγάλες ανισορροπίες που θα παρατηρούνται θα εκκαθαρίζονται με την τιμή ισοζυγίου Πρόσθετα, κατά τη μηνιαία εκκαθάριση, η διαφορά αυτή δεν πρέπει να ξεπερνά το ±10%. Ως εκ των πιο πάνω οι Παραγωγοί ΑΠΕ που θα συμμετέχουν στην Αγορά θα πρέπει και να χρεώνονται με κάποιο τρόπο με το κόστος ανισοζυγίου που προκαλούν αλλά από την άλλη πλευρά θα μπορούν να προσφέρουν στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους σε επικουρικές υπηρεσίες και να αμοίβονται για αυτό

Διαφοροποίηση Συνθηκών στην Αγορά Ηλεκτρισμού Η αποφυγή εγκατάστασης λογισμικού και η ανάλογη εκπαίδευση του υπεύθυνου προσωπικού μέχρι τώρα δεν έχει δημιουργήσει κανένα πρόβλημα λόγω της απουσίας ανταγωνισμού με ανάγκη άμεσης λειτουργίας της αγοράς Όμως, η διαφοροποίηση των συνθηκών με το πολύ σύντομο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την εγκατάσταση και λειτουργία φωτοβολταϊκών πάρκων και συμβατικών σταθμών με συμβατικά καύσιμα τεχνολογίας Εσωτερικής Καύσης, επέβαλε την άμεση λήψη μέτρων από τη ΡΑΕΚ με την πρόσληψη ειδικών Συμβούλων για να προτείνουν λύσεις. Για αυτούς τους λόγους η ΡΑΕΚ ανέθεσε το Μάρτιο 2013 κατόπιν διαγωνισμού στους συνεργαζόμενους Οίκους Συμβούλων LDK και E-Bridge την ολοκληρωμένη εξέταση των Συνθηκών και την υποβολή προτάσεων

Μελέτη Συμβούλων Οι Σύμβουλοι διερεύνησαν τα ακόλουθα Εκτίμησαν τις δυνατότητες και την καταλληλότητα του υφιστάμενου μοντέλου αγοράς να υποστηρίξει το κυπριακό σύστημα και να ανταποκριθεί στη διαφοροποιημένη αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο Έχουν προβεί σε σύγκριση, με βάση τις τοπικές συνθήκες, του υφιστάμενου μοντέλου με άλλα προσφερόμενα μοντέλα Έχουν προβεί σε εισηγήσεις για βελτιώσεις του υφιστάμενου μοντέλου αλλά και σε εξέταση και προτάσεις για την καθιέρωση ενός νέου μοντέλου Έχουν διαμορφώσει πρόγραμμα υλοποίησης των απαιτουμένων διαφοροποιήσεων στο υφιστάμενο ή για την επιλογή ενός διαφορετικού Το πρώτο Προσχέδιο της Έκθεσης των Συμβούλων υποβλήθηκε τέλος Δεκεμβρίου 2013 και έκτοτε διεξάγονται διαβουλεύσεις μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων (ΡΑΕΚ, ΔΣΜ και κυβέρνησης) με απώτερο στόχο της βέλτιστης εφαρμογής που θα καταλήξει στη συντομότερη, οικονομικότερη και πλέον αποτελεσματική υλοποίηση των μέτρων που για την αρμονικότερη φιλελευθεροποιημένη αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ NET POOL [δεν φαίνεται ο Ιδιοκτήτης Δικτύων (ΑΗΚ)] Σε σύγκριση με την Αγορά Διμερών Συμβολαίων, έχει προστεθεί η δημιουργία Δεξαμενής Υπολοίπων ώστε να μην είναι υποχρεωμένοι όλοι οι Παραγωγοί να προσφέρουν την παραγωγή τους μέσω διμερών συμβολαίων αλλά η περίσσεια που προκύπτει ανά ημίωρο να διατίθεται σε ανταγωνιστική δεξαμενή – έτσι ώστε να μειώνονται οι κίνδυνοι για τους Προμηθευτές.

Εν κατακλείδι, Με την υποβολή της τελικής Προκαταρκτικής Έκθεσης των Συμβούλων, μετά τη διαμόρφωση των παραμέτρων Αγοράς και την Αγορά κατάλληλου Λογισμικού, υπάρχουν όλα τα στοιχεία ώστε να λειτουργήσει η Αγορά σε χρόνο που να επιτρέπει την ομαλή σε πρώτο στάδιο λειτουργία της στο συντομότερο πρακτικά χρονικό διάστημα.