Κουλτούρα και πολιτισμική ενσωμάτωση ΠρόγραµµαComenius 134018-LLP-1-2007-1-CY-COMENIUS-CMP Ενδοϋπηρεσιακή Επιµόρφωση Εκπαιδευτικών για την Ένταξη των Τσιγγάνων 1.12.2007-30.11.2009 Κουλτούρα και πολιτισμική ενσωμάτωση Ελένη Θεοδώρου Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Ελένη Θεοδώρου

Τι υπάρχει σε ένα όνομα; Καταγράψτε σύντομα την ιστορία του ονόματός σας σε χαρτί. ποιος σας έδωσε το όνομά σας; Γιατί; ποια η εθνική καταγωγή του ονόματός σας; ποια παρατσούκλια έχετε (αν έχετε); πώς σας αρέσει να αποκαλείστε; Πώς θα ορίζαμε την πολιτισμική συνοχή και πολιτισμική αλλαγή; Ελένη Θεοδώρου

Πολιτισμική συνοχή και αλλαγή Πώς μαθαίνουν τα νεαρά μέλη μιας κουλτούρας αξίες, νόρμες, απόψεις, γνώσεις; Πολιτισμική μετάδοση και απόκτηση Η πολιτισμική ένταξη ως δια βίου διαδικασία Πώς τα νεαρά άτομα αλλάζουν την κουλτούρα; Πώς εσείς μάθατε αυτά που γνωρίζετε; Πώς διδαχθήκατε αυτά που ξέρετε; Ποιοι υπήρξαν σημαντικοί άλλοι (ενήλικες, συνομήλικοι κλτ) για σας; Πώς τα παιδιά που διδάσκετε βιώνουν την πολιτισμική μετάδοση και απόκτηση; Ελένη Θεοδώρου

Η έννοια του Πολιτισμού (Culture) Πολιτισμός/κουλτούρα είναι γενικά ο,τιδήποτε ενσταλάζεται σε ένα παιδί από τους ενήλικες και τους συνομήλικούς τους καθώς αυτό μεγαλώνει (Μetcalf, 2005). Αφηρημένες πτυχές: Το περιεχόμενο Αξίες/πιστεύω: ιδέες που θεωρούνται σημαντικές και επιθυμητές; καθοδηγούν το άτομο όταν αλληλεπιδρά μέσα στην κοινωνία Νόρμες/πρότυπα: κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά που αντικατοπτρίζει τις αξίες Γλώσσα: επηρεάζει τη συμπεριφορά και την ερμηνεία της κοινωνικής πραγματικότητας (υπόθεση Sapir/Whorf) Χειροπιαστές πτυχές: Η αναπαράσταση, απεικόνιση, η έκφραση αντικείμενα, τεχνολογία, φαγητό, μουσική Ελένη Θεοδώρου

Συνέχεια 1 Στοιχεία της κουλτούρας Υλικό (ντύσιμο, φαγητό) Κανονιστικό (κανόνες, νόρμες, ήθη, έθιμα) Γλωσσικό (γλώσσα) Συμβολικό (ιστορία, θρησκεία) Αισθητικό (τέχνη) Διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από κοινωνία σε κοινωνία, από τόπο σε τόπο, από εποχή σε εποχή Αλλάζουν σταδιακά (καινοτομία και διάχυση, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές) ή μετά από σκόπιμη απόφαση Ελένη Θεοδώρου

Συνέχεια 2 Χαρακτηριστικά κουλτούρας Εκμανθάνεται Μοιράζεται Μεταδίδεται Είναι συμβολική Συσσωρεύεται Αλλάζει Πολιτισμική ποικιλότητα (cultural diversity) Πολιτισμικός σχετικισμός (cultural relativism) vs εθνοκεντρισμός Ελένη Θεοδώρου

Τι εστί… Εθνικότητα; «μία ομαδική ταυτότητα που παρέχει στα άτομα ένα αίσθημα του ανήκειν και του [μέλους ενός] λαού (peoplehood) και του μοιράζεσθαι μια κοινή ιστορική καταγωγή και παράδοση» (Tomlinson-Clarke , 2001, p. 202). Φυλή (race); Την αποτελούν ομάδα ανθρώπων που μοιράζονται βιολογικά ή γενετικά χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από άλλες ομάδες. Η διαφοροποίηση εντός της φυλής είναι τόσο μεγάλη που καταδεικνύει ότι η έννοια της «φυλής» είναι κοινωνικό κατασκεύασμα. Μειονότητα; Κοινωνική ομάδα που διαφοροποιείται εθνικά, γλωσσικά, πολιτισμικά, φυλετικά, θρησκευτικά ή με άλλο τρόπο από το σύνολο σε σχέση με κάποιο/α από αυτά τα επίπεδα. Χαρακτηρίζεται συνήθως από κάποιας μορφής κοινωνική περιθωριοποίηση. Ελένη Θεοδώρου

Τι είναι τα στερεότυπα; Στερεότυπα= Υπεραπλουστευμένη γενίκευση απόψεων και πεποιθήσεων για τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες και τις συμπεριφορές ενός μέλους ή μελών διαφόρων ομάδων χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ατομικές διαφορές Τα χαρακτηριστικά, οι ιδιότητες και οι συμπεριφορές που στερεοποιούνται βασίζονται σε υποθέσεις για τη φυλή, θρησκεία, εθνότητα, ηλικία, φύλο, εθνική καταγωγή, κοινωνική θέση, σεξουαλική προτίμηση, κλπ. – χαρακτηριστικά που είναι εύκολα διακριτά και εμφανή. Αυτές οι κοινές απόψεις και πεποιθήσεις αντιπροσωπεύουν τη συναίνεση της ομάδας και αποτελούν μέρος της κουλτούρας. Αναπτύσσονται λόγων μη επαρκούς συγκέντρωσης πληροφοριών που είναι αναγκαίες για δίκαιες κρίσεις για τους άλλους ή για τις περιστάσεις αρνούνται τη σύνθετη και πολυδιάστατη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης. http://the_english_dept.tripod.com/stereo2.htm http://www.remember.org/guide/History.root.stereotypes.html Ελένη Θεοδώρου

Στερεότυπα συνέχεια Μπορούν να είναι θετικά ή αρνητικά. Παραδείγματα στερεοτύπων «Οι γυναίκες είναι κακές οδηγοί. Οι μετανάστες αυξάνουν το έγκλημα». Άλλα; Ποια στερεότυπα νομίζετε επικρατούν για το επάγγελμά σας; Πώς εσείς βιώνετε τις συνέπειες της στερεοτυποποίησης; Πώς νομίζετε καταρρίπτονται τα στερεότυπα; Ελένη Θεοδώρου

Προκατάληψη Μια άποψη ή κρίση που δημιουργείται χωρίς την οφειλόμενη εξέταση (προδικάζοντας). Μια μονόπλευρη κλίση σε ένα μέρος του θέματος υπό εξέταση, προερχόμενη από εκτιμήσεις διαφορετικές από αυτές που ανήκουν σ’ αυτό. Μια αδικαιολόγητη προτίμηση ή αντίθεση για οτιδήποτε, ιδιαίτερα για μια άποψη, ή μια αντίθετη κλίση για οτιδήποτε, χωρίς δίκαιη βάση ή επαρκή γνώση. http://www.webster-dictionary.org/definition/Prejudice Οι άνθρωποι που έχουν τις προκαταλήψεις βασίζουν τις απόψεις τους στις αυθαίρετες ιδιότητες, όπως η φυλή, η θρησκεία, το φύλο κ.λπ. και αντιστέκονται στα λογικά επιχειρήματα δηλ. διατηρούν τις προκαταλήψεις τους παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν καλύτερα. Η σκέψη του ατόμου που προδικάζει είναι συχνά βασισμένη στα στερεότυπα. Παραδείγματα; Ελένη Θεοδώρου

Διάκριση Μεταχείριση ή αντιμετώπιση, ή διαφοροποίηση υπέρ ή κατά ενός ατόμου ή πράγματος βασισμένη στην ομάδα, τάξη, ή κατηγορία στην οποία ανήκει αυτό το άτομο ή πράγμα παρά στην ατομική αξία http://dictionary.reference.com/browse/discrimination Παραδείγματα; Δραστηριότητα απομαγνητοφώνησης ραδιοφωνικής εκπομπής Ελένη Θεοδώρου

Διαπολιτισμική αγωγή ως απάντηση στην πολυπολιτισμικότητα Αρχές διαπολιτισμικής θεωρίας Ισοτιμία πολιτισμών Ισοτιμία διαφορετικών μορφωτικών κεφαλαίων των μαθητών Παροχή ίσων ευκαιριών ΔιαΠ αγωγή όχι μόνο στα μέλη μειονοτήτων αλλά σε όλα τα μέλη πολυπολιτισμικής κοινωνίας Ευαισθητοποίηση «ντόπιων» και «ξένων» ώστε να κυριαρχεί μεταξύ τους αμοιβαίος σεβασμός, αναγνώριση, και κατανόηση Απευθύνεται σε θεσμούς και κοινωνικές ομάδες όχι μόνο στο μεμονωμένο άτομο. (Δαμανάκης, 2004) Ελένη Θεοδώρου

Μοντέλα ένταξης διαφορετικότητας στην εκπαίδευση Μοντέλο αφομοίωσης Ένταξη εθνικών ή μεταναστευτικών ομάδων στο εθνικό σύνολο με σκοπό τη συνοχή κράτους. Μονογλωσσικό, μονοπολιτισμικό σχολείο, γρήγορη εκμάθηση επίσημης γλώσσας, η διατήρηση εθνικής γλώσσας/πολιτισμού υπόθεση των ενδιαφερομένων όχι του κράτους. Μοντέλο ενσωμάτωσης Ιδιαιτερότητες αποδεκτές στο βαθμό που δεν εμποδίζουν ένταξη στο κοινωνικό σύνολο και δεν προκαλούν φανερά τις κυρίαρχες πολιτισμικές παραδοχές Πολυπολιτισμικό μοντέλο Οι κοινωνίες δεν είναι πολιτικά και πολιτισμικά ομοιογενείς, ενθάρρυνση διατήρησης πολιτισμικής ταυτότητας, ενότητα στη διαφορετικότητα, κοινά αποδεκτές αξίες, πρακτικές και διαδικασίες σε κοινωνίας πλουραλισμού (Ζωγράφου, 2003) Ελένη Θεοδώρου

Τι γίνεται στην Κύπρο; Ποσοστό «αλλόγλωσσων» μαθητών στα κυπριακά δημόσια δημοτικά σχολεία (ΥΠΠ Ετήσια Έκθεση 2005; 2006; 2007) Ο αριθμός των μη-Κύπριων μαθητών στα κυπριακά δημοτικά σχολεία συνεχίζει να αυξάνεται Κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης Μεγαλύτερη ομάδα οι Ελληνοπόντιοι Δημοτική Εκπαίδευση 2004-2005 2005-2006 2006-2007 # μη ομιλητών Ελληνικής ως μητρικής 3505 3759 3951 Συνολικός μαθητικός πληθυσμός 57626 55868 53949 % μη ομιλητών της Ελληνικής ως μητρικής 6.1% 6.7% 7.3% Ελένη Θεοδώρου

Πολιτική διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στην Κύπρο Ρητορική ΥΠΠ: ομαλή ενσωμάτωση «αλλόγλωσσων» μαθητών, προστασία της ελευθερίας και των δικαιωμάτων τους, απόρριψη αφομοίωσης, ρατσισμού, και κοινωνικής περιθωριοποίησης (ΥΠΠ, 2006; 2007). Τι σημαίνει αλλόγλωσσοι μαθητές; Διδασκαλία στην τυπική τάξη με μαθητές των οποίων η ελληνική είναι μητρική Μη επίσημη αξιολόγηση γνώσεων ελληνικής γλώσσας Μη παροχή εξειδικευμένων εργαλείων μάθησης ή/και επιμόρφωσης εκπ/κών για την εκπαίδευση πολιτισμικά διαφορετικών παιδιών Ενισχυτική διδασκαλία στα ελληνικά με αφαίρεση μαθητών από την τάξη κάποιες ώρες την βδομάδα ΖΕΠ (παροχή διαφόρων επιπλέον υποστηριχτικών μέτρων) Η ευθύνη για ένταξη ουσιαστικά πρώτιστα στο/η δάσκαλο/α και στο σχολείο Αντίφαση; Ελένη Θεοδώρου

Για προβληματισμό… Τι σημαίνει τελικά για σας διαπολιτισμική εκπαίδευση; Πώς φαντάζεστε εσείς το διαπολιτισμικό σχολείο; Πώς μπορεί το σχολείο να προσεγγίσει τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές; Ποια η ευθύνη του σχολείου; Ποια η ευθύνη της πολιτισμικής ομάδας; Ελένη Θεοδώρου