ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ACCOLAGOONS “Δράσεις για τη διατήρηση παράκτιων οικοτόπων και σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας των περιοχών του Δικτύου NATURA 2000: Λιμνοθάλασσα Επανομής, Λιμνοθάλασσα Αγγελοχωρίου” “Actions for the Conservation of COastal habitats and significant avifauna species in NATURA 2000 network sites of Epanomi and Aggelochori LAGOONS, Greece”

ACCOLAGOONS σημαίνει Συμβολή στην αειφορική διαχείριση και προστασία δύο πολύτιμων και σημαντικών οικολογικά περιοχών, των Λιμνοθαλασσών Επανομής και Αγγελοχωρίου. Ανατολική παράκτια ζώνη του Θερμαϊκού Κόλπου με τύπους οικοτόπων προτεραιότητας σύμφωνα με το Δίκτυο NATURA 2000 (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) όπου ενδημούν προστατευόμενα είδη χλωρίδας και ορνιθοπανίδας.

Χάρτης περιοχών

Πώς ορίζεται μια προστατευόμενη περιοχή; «Μια χερσαία ή/και θαλάσσια έκταση αφιερωμένη στην προστασία και διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών και συναφών πολιτιστικών πόρων, η οποία υπόκειται σε διαχείριση με νομικά μέσα ή άλλους αποτελεσματικούς τρόπους» (Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης-IUCN) Προστασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο: Οδηγίες για τους Οικοτόπους (92/43) & για τα Πουλιά (79/409). Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο NATURA 2000

Λιμνοθάλασσες Επανομής και Αγγελοχωρίου και ευρύτερη θαλάσσια περιοχή Αποτελούν τμήμα του Δικτύου Natura 2000 και έχουν χαρακτη- ριστεί «Ζώνες Ειδικής Προστασίας για την Ορνιθοπανίδα» (Οδηγία 2009/147/ΕΚ), Έχουν χαρακτηριστεί ως «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης», σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ και το Ν. 3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» Οι πιο σημαντικοί οικότοποι προτεραιότητας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ): 1120* : Εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Posidonia (Posidonion oceanicae) 1150* : Λιμνοθάλασσες

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia Oceanica) παρέχουν υπόστρωμα εγκατάστασης για πολλούς φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, παρέχουν άφθονες και ποικίλες πηγές τροφής, αποτελούν χώρο ωοτοκίας και γενικά απόθεσης γόνου, για αλιεύματα με μεγάλη οικονομική αξία, αποτελούν καταφύγιο για πολλούς οργανισμούς, αποτελούν φυσικό «φράγμα» στη δράση του κυματισμού και παγιδεύουν το ίζημα μειώνοντας τη διάβρωση του πυθμένα, διατηρώντας τις αμμουδερές παραλίες.

Λιμνοθάλασσες σχετικά κλειστά συστήματα με μικρό βάθος, συνήθως σε επικοινωνία με τη θάλασσα, με εισροή γλυκών υδάτων και είναι ευαίσθητα σε επεμβάσεις μικρού ή μεγάλου βαθμού Από τα πλέον παραγωγικά συστήματα με μεγάλη οικολογική αξία αλλά και σημασία για τον άνθρωπο: αλιευτική, κτηνοτροφική, επιστημονική, πολιτιστική, αναψυχική, εκπαιδευτική, αρδευτική, αλατοληπτική, αντιπλημμυρική, βελτιωτική ποιότητας νερού και βιολογική

Απειλές των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών ορνιθοπανίδας και βλάστησης Λύματα - Απορρίμματα Κατασκευή ποικίλων λιμενικών και άλλων έργων Τουριστικές / αναψυχικές δραστηριότητες Έντονη αστικοποίηση Μη συνετές δραστηριότητες αλιείας και ιχθυοκαλλιέργειας Παράνομες κυνηγετικές δραστηριότητες Μη ορθή χρήση λιπασμάτων - φυτοφαρμάκων Επιπτώσεις Υποβάθμιση θαλάσσιου οικοτόπου Ποσειδωνίας Υποβάθμιση των λειτουργιών των λιμνοθαλασσών Ρύπανση επιφανειακών υδάτων Όχληση ειδών ορνιθοπανίδας Εξαφάνιση ειδών βλάστησης Διάβρωση

To ACCOLAGOONS αναλαμβάνει δράση για: Αποκατάσταση και προστασία των υποβαθμισμένων στοιχείων των δύο περιοχών, με έμφαση σε είδη ορνιθοπανίδας και των ενδιαιτημάτων τους, καθώς και σε οικοτόπους κοινοτικής σημασίας - υψηλής προτεραιότητας. Την αποστολή αυτή ανέλαβε, τον Οκτώβριο 2010, το τριετές έργο ACCOLAGOONS. Συγχρηματοδοτείται κατά 75% από το LIFE+ Nature and Biodiversity 2009 και κατά 25% από ιδία συμμετοχή των ακολούθων εταίρων: Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡ.ΘΕ.) Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος (Δ.Κ.Π.) Εταιρεία ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ.

Επιμέρους στόχοι του ACCOLAGOONS Ενίσχυση του καθεστώτος διατήρησης οικοτόπων προτεραιότητας στη Λιμνοθάλασσα Αγγελοχωρίου (1150* Παράκτιες Λιμνοθάλασσες) και στη Λιμνοθάλασσα Επανομής (1120* Λιβάδια Ποσειδωνίας – Posidonion oceanicae, 1150* Παράκτιες Λιμνοθάλασσες) καθώς και ειδών ορνιθοπανίδας προτεραιότητας. Αποκατάσταση υδρολογικού και οικολογικού καθεστώτος της Λιμνοθάλασσας Επανομής. Δημιουργία, βάσει φυσιογνωμίας και τοπογραφίας των περιοχών μελέτης, νέων ενδιαιτημάτων για την υποστήριξη ειδών χλωρίδας και πανίδας. Επίτευξη αποτελεσματικής διαχείρισης των επισκεπτών. Ενίσχυση της συμμετοχής των εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση και στη λήψη αποφάσεων μέσα από δράσεις ευαισθητοποίησης. Αύξηση της περιβαλλοντικής συνείδησης και της συμμετοχής των χρηστών μέσω υλοποίησης έργων περιβαλλοντικής ερμηνείας και ενημέρωσης.

4 άξονες παρεμβάσεων, 19 συνολικά δράσεις Α. Προπαρασκευαστικές ενέργειες, επεξεργασία των σχεδίων διαχείρισης ή/και των προγραμμάτων δράσης C. Υλοποίηση τεχνικών έργων και υποδομών D. Προβολή και δημοσιοποίηση των έργων του προγράμματος, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού Ε. Ενίσχυση και παρακολούθηση της λειτουργίας του Έργου Σύγχρονα εργαλεία και μέθοδοι Εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Νερά και συντονισμός με άλλα προγράμματα LIFE στη Μεσόγειο. Έμφαση στις συμμετοχικές διαδικασίες διαβούλευσης και διαχείρισης. Ολιστική προσέγγιση αποκατάστασης και διατήρησης, λαμβάνοντας υπόψη και τον ανθρώπινο παράγοντα. Παρακολούθηση των επεμβάσεων καθ όλη τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση του Έργου. Παραγωγή νέων δεδομένων βάσει των οποίων βελτιστοποιείται η διαχείριση των παράκτιων περιοχών Επανομής και Αγγελοχωρίου, σήμερα και στο μέλλον.

Α. Προπαρασκευαστικές ενέργειες, επεξεργασία των σχεδίων διαχείρισης ή/και των προγραμμάτων δράσης 1. Ενημέρωση ιδιοκτητών γης και συναίνεσή τους για συμμετοχή ΠΚΜ Υπογραφή «Πρωτοκόλλου Συνεργασίας» με τους ιδιοκτήτες γης 2. Χαρτογράφηση θαλάσσιων οικοτόπων και εκτίμηση πιέσεων ΟΜΙΚΡΟΝ Σχέδιο διαχείρισης του οικότοπου προτεραιότητας 1120* «Λιβάδια Ποσειδωνίας» και άλλων θαλάσσιων τύπων οικοτόπων 3. Ανάλυση πιέσεων στη Λ/Θ Επανομής, συλλογή αβιοτικών/βιοτικών & δορυφορικών/τηλεμετρικών δεδομένων, προσδιορισμός επιθυμητών υδροπεριόδων, προτεινόμενα μέτρα αποκατάστασης, σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών Σχέδιο αποκατάστασης των λειτουργιών της λιμνοθάλασσας Επανομής (οικότοπος προτεραιότητας *1150) και τεχνικές προδιαγραφές ΔΚΠ 4. Εγκατάσταση 4 σταθμών τηλεμετρίας (1 πλωτός στη θαλάσσια περιοχή Αγγελοχωρίου-3 στις Λ/Θ), ενός σταθμού αναφοράς & δημιουργία κέντρου συλλογής δεδομένων για την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων ΠΚΜ Ανάπτυξη και χρήση ψηφιακών υποδομών για τη συλλογή, την επεξεργασία και τη διάχυση των δεδομένων ρύπανσης

Α. Προπαρασκευαστικές ενέργειες, επεξεργασία των σχεδίων διαχείρισης ή/και των προγραμμάτων δράσης 5. Αναγνώριση θέσεων αναπαραγωγής και φωλεοποίησης σημαντικών ειδών πουλιών, καταγραφή σύνθεσης και αφθονίας ειδών, σχεδιασμός νησίδων φωλεοποίησης, προδιαγραφές τεχνικών έργων και σχεδίου παρακολούθησης Σχέδιο διαχείρισης των θέσεων αναπαραγωγής και φωλεοποίησης σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας και στις δύο περιοχές ΟΜΙΚΡΟΝ 6. Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης τουριστικής/αναψυχικής κατάστασης και της σχετικής φέρουσας ικανότητας, χάραξη κατευθυντηρίων γραμμών διακίνησης επισκεπτών/κωδίκων ορθής τουριστικής συμπεριφοράς, σύνταξη προγράμματος παρακολούθησης για την ελαχιστοποίηση των πιέσεων που ασκούνται ΟΜΙΚΡΟΝ Σχέδιο διαχείρισης επισκεπτών 7. Εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων κυρίως από την υλοποίηση των τεχνικών έργων, διαδικασίες διαβούλευσης ΟΜΙΚΡΟΝ Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση

C. Υλοποίηση τεχνικών έργων και υποδομών Τεχνική υποστήριξη και εφαρμογή του σχεδίου διαχείρισης για την προστασία των λιβαδιών Ποσειδωνίας (Α.2.) Προμήθεια και εγκατάσταση 8 ελικοειδών αγκυροβολιών, σύνταξη προμελέτης για την επιλογή των κατάλληλων θαλάσσιων περιοχών (3 Αγγελοχώρι-5 Επανομή) Εγκατάσταση φιλικών προς το περιβάλλον αγκυροβολιών στην παράκτια ζώνη της περιοχής μελέτης ΠΚΜ 2. Τεχνική υποστήριξη και εφαρμογή του σχεδίου αποκατάστασης των λειτουργιών της Λ/Θ Επανομής (Α.3.) Εγκατάσταση 4 υδατοφραχτών στα στραγγιστικά κανάλια, σταθεροποίηση των κλίσεων στη δυτική πλευρά του υγροτόπου Επανομής, δημιουργία δύο μικρών υδατοσυλλογών στο βόρειο και βορειοανατολικό μέρος της Λ/Θ, κατασκευή τριών περιοχών φωλεοποίησης μέσα στο μόνιμα κατακλυσμένο μέρος της, αποκατάσταση 4 τάφρων για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού (συνολικό μήκος 2,5 χλμ) ΠΚΜ Αποκατάσταση των λειτουργιών της Λ/Θ Επανομής

C. Υλοποίηση τεχνικών έργων και υποδομών 3. Αισθητική αναβάθμιση του φυσικού τοπίου, βελτίωση της ποιότητας των υδάτων, προστασία βλάστησης και πανίδας με: απομάκρυνση απορριμμάτων από τάφρους και κανάλια στη Λ/Θ Επανομής, μεταφορά των απορριμμάτων με χρήση ειδικών μηχανημάτων και οχημάτων, εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας για την απομάκρυνση των διασκορπισμένων απορριμμάτων. ΠΚΜ Απομάκρυνση απορριμμάτων από τη Λ/Θ Επανομής 4. Τεχνική υποστήριξη και εφαρμογή του σχεδίου διαχείρισης επισκεπτών (Α.6.): τοποθέτηση φραχτών για την απαγόρευση διέλευσης οχημάτων σε αμμόλοφους ή μέσω αλυκών, αποκλεισμός των δρόμων που καταλήγουν στην παραλία μέσω του υγροτόπου, χάραξη νέας διαδρομής γύρω από τον υγρότοπο, κατασκευή εκπαιδευτικών/αναψυχικών υποδομών, δημιουργία ξύλινων περιπτέρων πληροφόρησης, κατασκευή ενημερωτικών πινακίδων και επίγειων παρατηρητηρίων ΠΚΜ Τεχνικά έργα ερμηνείας περιβάλλοντος

D. Προβολή και δημοσιοποίηση των έργων του προγράμματος, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού Ενέργειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και προβολή του Έργου μέσω υλικών και μη υλικών μέσων ΟΡ.ΘΕ. Δημοσιότητα, πληροφοριακό υλικό και ενέργειες διάδοσης 2. Προσδιορισμός των σταδίων αλληλεπίδρασης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, λειτουργικές απαιτήσεις και τεχνικές ηλεκτρονικής συμμετοχής, καθορισμός διαγράμματος εργασιών, καθορισμός τεχνολογικού πλαισίου και περιεχομένου, διαχείριση συστήματος. Καθιέρωση ηλεκτρονικού εργαλείου συμμετοχής και διαβούλευσης των εμπλεκόμενων ομάδων ΔΚΠ

Ε. Ενίσχυση και παρακολούθηση της λειτουργίας του Έργου Καθορισμός διοικητικής και επιστημονικής επιτροπής/εκπροσώπων, συναντήσεις, συνεχής παρακολούθηση του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου, εντοπισμός ενδεχόμενων προβλημάτων και ενέργειες επίλυσής τους. ΠΚΜ Οργάνωση και διαχείριση Έργου 2. Δειγματοληψίες και αναγνώριση ειδών στο εργαστήριο, μετρήσεις/υπολογισμοί πεδίου, σήμανση ορίων των λιβαδιών Ποσειδωνίας, τηλεπισκόπηση ΔΚΠ Εγκαθίδρυση συστήματος παρακολούθησης των τύπων θαλάσσιων οικοτόπων (βάσει της Α.2. & της Α.4.) 3. Προσδιορισμός των σημείων δειγματοληψίας. Παρακολούθηση υδρομορφολογικών, βιολογικών και φυσικοχημικών ποιοτικών παραμέτρων ΔΚΠ Παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων στις δύο περιοχές (βάσει των δράσεων του 1ου άξονα.)

Ε. Ενίσχυση και παρακολούθηση της λειτουργίας του Έργου 4. Παρακολούθηση πτηνών, βλάστησης και οικοτόπων πριν και μετά την ολοκλήρωση των τεχνικών έργων και λήψη δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν ως πεδίο αναφοράς για την αξιολόγηση των ενεργειών του Έργου για τα επόμενα έτη. ΠΚΜ Παρακολούθηση των ειδών πτηνών και αμφιβίων και των οικοτόπων (βάσει των Α.5. και C.2.) 5. Κατάρτιση λίστας επαφών επικοινωνίας, δημιουργία/διανομή ενημερωτικών δελτίων, σύσταση επιτροπής δικτύου και συναντήσεις, τελική έκθεση προόδου δράσης. ΔΚΠ Δικτύωση με άλλα έργα-προγράμματα Life 6. Διασφάλιση της συνέχειας της διαχειριστικής προσπάθειας και διαφύλαξη υποδομών αποκατάστασης και περιβαλλοντικής ερμηνείας. ΟΡ.ΘΕ. Πλάνο αειφορικής διαχείρισης

Βασικές επισημάνσεις για την επιτυχία του Έργου Απαραίτητη προϋπόθεση η ολοκληρωμένη ενημέρωση των ομάδων-στόχων για το έργο, την αξία της περιοχής και τα οφέλη που απορρέουν για τους ίδιους. Αναγκαία η συναίνεση και συμμετοχή των ομάδων-στόχων σε κάθε διαχειριστική προσπάθεια. Αλλαγή νοοτροπίας, υιοθέτηση μιας πιο φιλικής περιβαλλοντικά συμπεριφοράς και κατανόηση του όρου «προστατευόμενη περιοχή». Δηλαδή: Προστατευόμενη περιοχή δεν συνεπάγεται αναγκαστικά αποκλεισμό ανθρώπινων δραστηριοτήτων-απεναντίας, ο ουσιαστικός στόχος της διαχείρισης μιας προστατευόμενης περιοχής επιτυγχάνεται μέσα από τη σωστή ρύθμιση των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, Απώτερος στόχος: Προώθηση νέων προτύπων ανάπτυξης που θα διαρκέσουν σε βάθος χρόνου και θα στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ντόπιου πληθυσμού, σε συνδυασμό με τη διατήρηση ή αποκατάσταση των ειδικών οικολογικών αξιών των περιοχών αυτών.