Συνδιδασκαλία και Διαφοροποίηση στην τάξη Ελένη Τραγουλιά Μέλος ΕΔΙΠ ΠΤΔΕ Κρήτης e.tragoulia@edc.uoc.gr

ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Friend, M. , & Cook, L. , Hurley-Chamberlain. , D. & Shamberger, C Friend, M., & Cook, L., Hurley-Chamberlain., D. & Shamberger, C. (2010). Co- teaching:An illustration of the complexity of collaboration in special education, Journal of Educational and Psychological Consultation, 20(1),9-27.

Υποστηρικτική διδασκαλία: Ο ένας εκπαιδευτικός παρουσιάζει το αντικείμενο διδασκαλίας και ο άλλος βοηθά τους μαθητές που δυσκολεύονται. Οι μαθητές ενδέχεται να κάνουν κοινή η διαφοροποιημένη εργασία. 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Εναλλακτική- συμπληρωματική διδασκαλία: Ο ένας εκπαιδευτικός παρουσιάζει το μάθημα, ενώ ο άλλος βοηθά ένα παιδί που έχει δυσκολία στην κατανόηση η επεξεργασία η ολοκλήρωση κάποιας εργασίας. Το υλικό διδασκαλίας διαφοροποιείται μονο για το συγκεκριμένο μαθητή. 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Παράλληλη διδασκαλία: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες π. χ Παράλληλη διδασκαλία: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες π.χ. με βάση τη μαθησιακή ετοιμότητα. Κάθε εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ένα συγκεκριμένο αριθμό ομάδων. Οι εργασίες ενδέχεται να είναι διαφοροποιημένες με βάση τη μαθησιακή ετοιμότητα. 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Διδασκαλία σε σταθμούς : Διδασκαλία σε σταθμούς :. οι μαθητές χωρίζονται σε δυο η περισσότερες ομάδες και οι εκπαιδευτικοί ταυτόχρονα προσφέρουν ατομικη η ομαδική υποστήριξη στα παιδιά που ανήκουν στις διαφορετικές ομάδες. Σε αυτό το μοντέλο οι ρόλοι των εκπαιδευτικών είναι περισσότερο συμπληρωματικοί και προσφέρουν βοήθεια ατομικά στα παιδιά που χρήζουν υποστήριξης ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Ομαδική διδασκαλία: και οι δυο εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν, διδάσκουν, αξιολογούν κ.α. από κοινού 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Αποδοτικότητα συνδιδασκαλίας Συνδιδασκαλίας Μαθησιακή πρόοδο Κοινωνική συμμετοχή Βελτίωση συμπεριφοράς 1 Τραγουλιά Ε., Στρογγυλός Β., Βασιλειάδου Ε., και Παπαδημητρίου Α. (2013). Συνεργατική διδασκαλία: Προϋποθέσεις και προοπτικές. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ειδικής Εκπαίδευσης-«Διλήμματα και προοπτικές της ειδικής αγωγής», Αθήνα (πρακτικά σε CD).

Ερευνητικά δεδομένα Οι ποιοτικές έρευνες καταδεικνύουν πολλά οφέλη της συνδιδασκαλίας για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς (Scruggs et al, 2007) Οι ποσοτικές έρευνες καταδεικνύουν μέτρια αποτελέσματα (Murawski and Swanson, 2001. Cook et al, 2011)

Ερευνητικά αποτελέσματα στα ελληνικά σχολεία Σε δειγματοληπτική έρευνα (Ν=400) (Strogilos and Stefanidis, in press) οι εκπαιδευτικοί Συμφωνούν ότι η μαθησιακή πρόοδος των μαθητών με αναπηρίες βελτιώνεται στην τάξη συνδιδασκαλίας (Μ= 4.09, SD= .68) Το ίδιο υποστήριξαν για την κοινωνική τους συμμετοχή (Μ= 4.03, SD= .59) και τη βελτίωση της συμπεριφοράς τους (Μ= 3.97, SD= .69) H αποτελεσματικότητα της συνδιδασκαλίας συνδέθηκε με συγκεκριμένους παράγοντες όπως η ενεργός συμμετοχή του ΓΕ, η συμμετοχή του μαθητή σε ομάδες μικτής ικανότητας, αλλά όχι με τη διαφοροποίηση του ΑΠ

Διαφοροποίηση σε τάξεις συνδιδασκαλίας Σε ανασκόπηση ερευνών από τους Scruggs και συν (2007) βρέθηκε έλλειψη διαφοροποίησης σε τάξεις συνδιδασκαλίας Χρήση ίδιων υλικών για όλους τους μαθητές Όλοι οι μαθητές ακολουθούν την ίδια σειρά δραστηριοτήτων Πολύ μικρή εξατομίκευση της διδασκαλίας

Διαφοροποίηση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα σε τάξεις συνδιδασκαλίας Σε δειγματοληπτική έρευνα (Ν=400) οι εκπαιδευτικοί έδειξαν μέτρια προτίμηση ( MO= 3.44, TA=1.03) προς τη διαφοροποίηση του ΑΠ δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στη διαφοροποίηση του ΑΠ και τη μαθησιακή πρόοδο των μαθητών με αναπηρίες στις τάξεις με ΠΣ oι ΓΕ και ΕΕ διαφωνούσαν ως προς τις επιμέρους αρμόδιοτητές τους (Strogilos & Stefanidis, in press) Σε 7 τάξεις συνδιδασκαλίας βρέθηκε ότι η εκπαίδευση που λάμβαναν οι μαθητές με νοητική καθυστέρηση δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες τους εξαιτίας της έλλειψης κατάλληλων διδακτικών μέσων/υλικών και χαμηλής ποιότητας διδακτικών διαφοροποιήσεων (Strogilos, Tragoulia, & Kaila, 2013)

Διαφοροποίηση στην τάξη Ο/Η εκπαιδευτικός οφείλει να προσαρμόσει τη διδασκαλία του στις ανάγκες του κάθε μαθητή (επιτεύξιμο ή ουτοπικό;) Η διαφοροποίηση αποτελεί προσέγγιση που βοηθά τη διαμόρφωση καλών πρακτικών μάθησης Είναι μία εκπαιδευτική προσέγγιση που βασίζεται στην παραδοχή ότι «Τα παιδιά είναι ίσα αλλά όχι ίδια»

Οι μαθητές ενδέχεται να διαφέρουν σε: Γνώσεις και εμπειρίες Μαθησιακή ετοιμότητα και επίδοση Συναισθηματική και κοινωνική ωριμότητα Μαθησιακό προφίλ Ενδιαφέροντα Θρησκεία Εθνική ή τοπική προέλευσης Ειδικές ανάγκες …

Ορισμός 1 «Διαφοροποίηση σημαίνει να κάνεις διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους» Stradling and Saunders (1993) [ασαφής και παραπλανητικός]

Ορισμός 2 Σε μια τάξη που υπάρχει διαφοροποίηση της διδασκαλίας προσφέρονται διαφορετικοί τρόποι στην απόκτηση του περιεχομένου μάθησης, στη διαδικασία της διδασκαλίας και στο μαθησιακό αποτέλεσμα, έτσι ώστε ο μαθητής να μάθει πιο αποδοτικά Tomlinson (2001)

Γιατί διαφοροποίηση; Ένα σχολείο για όλους τους μαθητές The Salamanca Statement and Framework for Action (1994) «… τα σχολεία της γενικής εκπαίδευσης που έχουν τον προσανατολισμό του μη αποκλεισμού είναι τα πιο αποτελεσματικά μέσα αντιμετώπισης των συμπεριφορών διαχωρισμού, δημιουργώντας κοινότητες υποδοχής, χτίζοντας μία κοινωνία μη αποκλεισμού κανενός και επιτυγχάνοντας την Εκπαίδευση για Όλους» Every child matters (2004)UK No child left behind (2001) USA

Γιατί διαφοροποίηση; Σε ποιους μαθητές απευθύνεσαι όταν διδάσκεις; Η «κάλυψη της ύλης» δεν συνδέεται με την κατανόησή της Pray and Spay Ένα βιβλίο για όλους; Ίδια φωτοτυπία για όλα τα παιδιά της τάξης μου; Διαχειριστής προγράμματος ή δημιουργός; Για να ενισχύσεις καλές πρακτικές Η ίδια διδακτική προσέγγιση αποκλείει πολλούς μαθητές Ενεργός μάθηση- Καλύτερες μαθησιακές εμπειρίες Συνεργατική μάθηση Διδασκαλία συνομηλίκων Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky, )

Βασικές Αρχές Τα παιδιά είναι διαφορετικά, οπότε έχουν διαφορετικές ανάγκες και ικανότητες, ενδιαφέροντα και τρόπο απόκτησης της γνώσης Διαφοροποιείται/διαχωρίζεται το πρόγραμμα διδασκαλίας και όχι μόνο οι μαθητές Αποτελεί διαδικασία τόσο οργανωτική όσο και διδακτική Συνδέεται με την αποδοτική διδασκαλία και δίνει έμφαση στην πρόοδο «κάθε» μαθητή Είναι ένα κράμα διδασκαλίας σε ομάδες, εξατομικευμένης διδασκαλίας και διδασκαλίας όλης της τάξης Δημιουργεί ιδιαίτερη φιλοσοφία σε όλο το σχολείο

Τι ΔΕΝ είναι η διαφοροποίηση Ο αποκλειστικός διαχωρισμός των μαθητών σε επίπεδα ετοιμότητας (streaming) Οι «καλοί» μαθητές κάνουν πολλά και οι «κακοί» λίγα Οι εξατομικευμένες οδηγίες και η εξατομικευμένη διδασκαλία Μόνιμες ομοιογενείς ομάδες Χαοτική μη δομημένη διδασκαλία

Κριτήρια διαφοροποίησης Μπορώ να διαφοροποιήσω Σύμφωνα με αποτέλεσμα περιεχόμενο διαδικασία ετοιμότητα ενδιαφέρον Προφίλ μάθησης

Διαφοροποίηση Αναλυτικού Προγράμματος Γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις που θα αποκτήσουν οι μαθητές μέσα από διαφορετικό υλικό Διαφοροποίηση περιεχομένου Τρόπο απόκτησης γνώσης Δραστηριότητες, διδακτικά μέσα Διαφοροποίηση διαδικασίας Τι θα μάθει τελικά ο μαθητής, διαφοροποίηση των στόχων ανάλογα με τις ανάγκες Ο μαθητής δείχνει αυτό που έμαθε με διαφορετικό τρόπο Διαφοροποίηση αποτελέσματος

Διαφοροποίηση περιεχομένου Διαφοροποίηση του περιεχομένου σημαίνει πως μπορώ να χρησιμοποιήσω και άλλο περιεχόμενο εκτός από αυτό που έχω σχεδιάσει για όλη την τάξη. Στόχος είναι να φθάσουν τα παιδιά με ΕΕΑ στην κατάκτηση όμοιων στόχων αλλά από άλλο περιεχόμενο

Διαφοροποίηση περιεχομένου Π.χ Στόχος είναι να μάθουν τα παιδιά για την άνοιξη και να μιλήσουν μεταξύ τους για το τι τους αρέσει να κάνουν την άνοιξη. Για το παιδί με ΕΕΑ μπορώ να θέσω ως στόχο το να εκφράσει τι του αρέσει να κάνει μέσα στην ημέρα του και όχι συγκεκριμένα την άνοιξη. ΠΡΟΣΟΧΗ! Η διαφοροποίηση περιεχομένου πρέπει να γίνεται περιορισμένα για να μην αποκλειστεί το παιδί από τα δρώμενα

Διαφοροποίηση της διαδικασίας Διαφοροποίηση της διαδικασίας σημαίνει πως χρησιμοποιώ το ΙΔΙΟ υλικό και διαφοροποιώ τη διαδικασία, δηλαδή αλλάζω τον τρόπο επεξεργασίας διερεύνησης και μάθησης εκ μέρους των παιδιών ανάλογα με την ετοιμότητα, το ενδιαφέρον και το προφίλ μάθησης των μαθητών μου  

Διαφοροποίηση αποτελέσματος Διαφοροποιώ το αποτέλεσμα σημαίνει πως θέτω διαφορετικούς στόχους για το παιδί με ΕΕΑ μέσα από το ίδιο υλικό ανάλογα με τις ανάγκες του. Π.χ αν για όλα τα παιδιά έχω θέσει ως στόχο την κατανόηση της πληθυκότητας , μπορώ μέσα από την ίδια δραστηριότητα να θέσω την αναγνώριση συγκεκριμένων αριθμών

Διαφοροποίηση με βάση το μαθητή Διαχωρισμός σε ομάδες με βάση την ικανότητα Κάνω το μάθημα κατανοητό για όλους Ενισχύω το αίσθημα της επάρκειας Δίνω ευκαιρίες επιτυχίας σε όλους Μαθησιακή ετοιμότητα Ενδιαφέροντα σε σχέση με το περιεχόμενο Ενισχύω τα προσωπικά κίνητρα για μάθηση Εύρος και ποικιλία ερωτήσεων και υλικών Ενδιαφέρον Ολικός-αναλυτικός Οπτικός-ακουστικός-κιναισθητικός Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης Βοηθάω τους μαθητές να σκεφτούν τις προτιμήσεις τους Προσφέρω επιλογές με βάση αυτές Προφίλ μάθησης

Μαθησιακό περιβάλλον Το περιβάλλον πρέπει να παρέχει ευκαιρίες για μάθηση στην ολομέλεια συνεργατική μάθηση ατομική μάθηση μάθηση σε ζεύγη Εναλλακτικές προτάσεις/δραστηριότητες/δεξιότητες για γρήγορους μαθητές Διαμόρφωση περιβάλλοντος για παιδιά με ειδικές ανάγκες π.χ. σύμβολα για παιδιά με αυτισμό

Βασικά Χαρακτηριστικά Βασίζεται στην ποικιλία και την διαφορετικότητα του προγράμματος διδασκαλίας Είναι πολυδιάστατη και αποκαλυπτική διαδικασία, τόσο για το μαθητή όσο και για το δάσκαλο Αφορά όλους τους μαθητές Βοηθάει στη συνεχή αξιολόγηση του μαθητή (όχι μόνο τεστ στο τέλος τριμήνου, φύλλα εργασίας κλπ) Δημιουργεί νέες σχέσεις μέσα στην τάξη Οι ομάδες δεν είναι στατικές, αλλά αλλάζουν με βάση το κριτήριο της διαφοροποίησης Μπορεί να γίνει σε όλα τα μαθήματα από όλους τους εκπαιδευτικούς Ο προγραμματισμός της διδασκαλίας και η διδασκαλία γίνεται με διαφορετικούς τρόπους

Η οργάνωση της τάξης αφορά: Οργάνωση των μαθητών - Διδασκαλία τάξης Διδασκαλία σε ομάδες (ομάδες μικτής μαθησιακής ετοιμότητας, ομάδες ίδιας μαθησιακής ετοιμότητας, ομάδες με βάση το στυλ μάθησης κ.α.) Εξατομικευμένη διδασκαλία Οργάνωση χρόνου Οργάνωση υλικού - Βιβλία -Φωτοτυπίες -Εικόνες -Σύμβολα -Η/Υ -Video -Αντικείμενα -Παιχνίδια... Οργάνωση ανθρώπινου δυναμικού -Βοηθοί Εκπαιδευτικού -Συνεργασία με ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό -Παράλληλη στήριξη

Οργάνωση τάξης

Βασική βιβλιογραφία Heacox, D. (2009). Making differentiation a habit: How to ensure success in academically diverse classrooms. Free Spirit Publishing. Κουτσελίνη-Ιωαννίδου, Μ. (1998) Τα αναλυτικά προγράμματα σε μία μετανεοτερική εποχή. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 28, 21-35. Τomlinson, C. A. (2004) Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. Ανταπόκριση στις ανάγκες όλων των μαθητών. Αθήνα: Γρηγόρης Tomlinson, C.A. (2004). How to differentiate instruction in mixed ability classrooms. ASCD.