Εισαγωγή στη Θεωρία της Νοσηλευτικής, Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Μάρθα Ν. Κελέση-Σταυροπούλου, Καθηγήτρια

Επιστήμη Το σύνολο συστηματικών και επαληθεύσιμων γνώσεων, καθώς και η έρευνα αυστηρώς καθορισμένων πεδίων του επιστητού με συγκεκριμένες και ορθολογικές μεθόδους όπως είναι η παρατήρηση, το πείραμα, η υπόθεση, η επαγωγή. Μπαμπινιώτης 1998

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Καθοδηγούν την κριτική σκέψη και τις νοσηλευτικές ενέργειες που είναι αναγκαία στη νοσηλευτική πρακτική Βοηθούν το νοσηλευτή να εστιάσει στον ασθενή Παρέχουν το πλαίσιο για ταξινόμηση των συλλεγέντων δεδομένων

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Νοσηλευτικά Μοντέλα και Θεωρίες είναι οι όροι που δίδονται στο σώμα γνώσεων που χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει τη νοσηλευτική πρακτική Είναι ο μηχανισμός διαμέσου του οποίου το σώμα γνώσεων της νοσηλευτικής μπορεί να ορισθεί και να ενισχυθεί η θέση της ως επάγγελμα

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Συνώνυμοι όροι: Εννοιολογικό Πλαίσιο Εννοιολογικό Σύστημα Εννοιολογικό Πρότυπο Θεωρητικό Μοντέλο Θεωρητικό Πλαίσιο Aναφέρονται σε σφαιρικές ιδέες σχετικά με τα άτομα, ομάδες, καταστάσεις και γεγονότα που ενδιαφέρουν έναν επιστημονικό κλάδο

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Ορισμός «Μια ομάδα συνδεόμενων προτάσεων (έννοιες, ορισμοί, και υποθέσεις) που παρουσιάζουν κάποια συστηματική άποψη σχετικά με ένα φαινόμενο και η οποία είναι χρήσιμη για την περιγραφή, εξήγηση, πρόβλεψη και έλεγχο του φαινομένου» (Bodie & Chitty 1993)

Διάκριση Μοντέλου και θεωρίας Διαφορά Μοντέλο Θεωρία Επίπεδο Αφαίρεσης Αφηρημένο και γενικό σύστημα εννοιών και υποθέσεων Ασχολείται με μία ή περισσότερες σχετικά συγκεκριμένες έννοιες ή υποθέσεις Παρέχει γενικές κατευθύνσεις, οι οποίες πριν από την εφαρμογή στην πράξη πρέπει να γίνουν πιο συγκεκριμένες με ανάλογες θεωρίες Παρέχει συγκεκριμένες κατευθύνσεις και περιορισμένες σε λίγα φαινόμενα. Πχ. εάν περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή της συμπεριφοράς ή πώς συγκεκριμένοι παράγοντες επιδρούν σε συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι θεωρία Εάν ο σκοπός είναι να εκφραστεί ένα σώμα διακριτικής γνώσης για τον κλάδο της νοσηλευτικής τότε μάλλον πρόκειται για εννοιολογικό μοντέλο Εάν ο σκοπός είναι η περιγραφή, η εξήγηση ή η πρόβλεψη συγκεκριμένων φαινομένων πιθανότατα είναι θεωρία

Νοσηλευτικές Θεωρίες 1. Χρησιμοποιούνται για την: ανάπτυξη, περιγραφή, διάδοση, χρησιμοποίηση και τεκμηρίωση της υπάρχουσας νοσηλευτικής γνώσης Την καθοδήγηση της νοσηλευτικής έρευνας την επιλογή ερευνητικών ερωτήσεων, τη διατύπωση νοσηλευτικών διαγνώσεων και επιλογή νοσηλευτικών παρεμβάσεων, πρόβλεψη των εκβάσεων των ασθενών 2. Παρέχουν το πλαίσιο για τη συστηματοποίηση των νοσηλευτικών ενέργειες: Τι να ρωτήσουν Τι να παρατηρήσουν Που να εστιάσουν Τι να σκεφθούν

Εννοιολογικά Μοντέλα τι να παρατηρήσει όταν αλληλεπιδρά με τους ασθενείς και πώς να ερμηνεύσει αυτές τις παρατηρήσεις πώς να σχεδιάσει τις παρεμβάσεις με γενικό τρόπο και παρέχει τα αρχικά κριτήρια για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων Καθοδηγούν όλα τα θέματα της κλινικής πρακτικής. Το μοντέλο λέει στον κλινικό: 1

Εννοιολογικά Μοντέλα Ένα μοντέλο μπορεί να εστιάζει σε παρεμβάσεις σχεδιασμένες να βοηθήσουν το άτομο να προσαρμοστεί σε στρεσσογόνους παράγοντες, και ένα άλλο να δίνει έμφαση στην ικανότητα του ατόμου για αυτοφροντίδα Εστιάζουν σε ορισμένα θέματα που θεωρούνται σχετικά και βγάζουν έξω άλλα λόγω της μικρότερης σπουδαιότητας 2

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες: Σκοπός Λειτουργία ως οδηγός αξιολόγησης, παρέμβασης και εκτίμησης της νοσηλευτικής φροντίδας Παροχή αιτιολόγησης για τη συλλογή έγκυρων και αξιόπιστων δεδομένων σχετικών με την κατάσταση υγείας των ασθενών, που είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και εφαρμογή Παροχή βοήθειας για την ανάπτυξη κριτηρίων για τη μέτρηση της ποιότητας της νοσηλευτικής φροντίδας Παροχή βοήθειας στην οικοδόμηση κοινής νοσηλευτικής ορολογίας για χρήση στην επικοινωνία με άλλους επαγγελματίες υγείας, στην ανάπτυξη ιδεών και στον ορισμό λέξεων Αύξηση της αυτονομίας της νοσηλευτικής με τον ορισμό των ανεξάρτητων λειτουργιών της

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Η γνώση που παράγεται από τα εννοιολογικά μοντέλα και τις θεωρίες συνεισφέρει στην ανάπτυξη επαγγελματικής αυτονομίας, συνοχής σκοπών, και επαγγελματικής επικοινωνίας (Chinn & Jacobs 1987)

Περίληψη Νοσηλευτικών Θεωριών Θεωρητικοί Σκοπός της Νοσηλευτικής Πλαίσιο για την Πρακτική Hildegard Peplau (1952) Η ανάπτυξη διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ ασθενούς και νοσηλευτή Διαπροσωπικό θεωρητικό μοντέλο που δίνει έμφαση στη σχέση μεταξύ ασθενούς και νοσηλευτή Faye Abdellah (1960) Η παροχή νοσηλευτικής φροντίδας στο όλο άτομο Επίλυση προβλήματος με βάση 21 νοσηλευτικά προβλήματα Virginia Henderson (1964) Η βοήθεια του ασθενούς να αποκτήσει ανεξαρτησία το συντομότερο δυνατό 14 βασικές ανάγκες της Henderson Joyce Travelbee (1966) Η βοήθεια του ασθενούς και της οικογένειας να αντιμετωπίσει και να βρει νόημα στην εμπειρία της αρρώστιας Διαπροσωπική θεωρία που δίνει έμφαση στη σχέση νοσηλευτή-ασθενούς

Περίληψη Νοσηλευτικών Θεωριών Θεωρητικοί Σκοπός της Νοσηλευτικής Πλαίσιο για την Πρακτική Dorothy Johnson (1968) Η μείωση του stressώστε ο ασθενής να αναρρώσει το συντομότερο δυνατό Μοντέλο προσαρμογής που βασίζεται σε επτά συμπεριφοριστικά υπο-συστήματα Martha Rogers (1970) Η βοήθεια του ασθενούς να επιτύχει το μέγιστο επίπεδο ευεξίας “Ο Μοναδιαίος Άνθρωπος” που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής Imogene King (1971) Η χρήση της επικοινωνίας για τη βοήθεια του ασθενούς να επιτύχει θετική προσαρμογή στο περιβάλλον Η Νοσηλευτική διεργασία ως δυναμική διαπροσωπική κατάσταση ανάμεσα στο νοσηλευτή και τον ασθενή Dorothea Orem (1971) Η φροντίδα για και η βοήθεια να επιτύχει ο ασθενής αυτοφροντίδα Θεωρία του ελλείμματος αυτοφροντίδας

Περίληψη Νοσηλευτικών Θεωριών Θεωρητικοί Σκοπός της Νοσηλευτικής Πλαίσιο για την Πρακτική Betty Neuman (1972) Η βοήθεια ατόμων, οικογενειών και ομάδων να επιτύχουν και να διατηρήσουν μέγιστο επίπεδο πλήρους ευεξίας με σκόπιμες παρεμβάσεις Μοντέλο Συστημάτων της νοσηλευτικής πρακτικής με σκοπό τη μείωση του stress. Νοσηλευτικές ενέργειες σε ένα από τα τρία επίπεδα: Πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο ή τριτοβάθμιο Myra Levine (1973) Η χρήση ενεργειών συντήρησης με σκοπό τη βέλτιστη χρήση των πόρων του ασθενούς Μοντέλο προσαρμογής του ανθρώπου ως όλο με βάση «τέσσερις αρχές διατήρησης της ενέργειας» Sister Callista Roy (1976) Η αναγνώριση των τύπων των απαιτήσεων από τους ασθενείς και η προσαρμογή τους σε αυτές Μοντέλο προσαρμογής με βάση τέσσερις προσαρμοστικούς τρόπους: βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνιολογικό και ανεξαρτησίας Jean Watson (1979) Η αποκατάσταση και προαγωγή της υγείας του ασθενούς και η πρόληψη της αρρώστιας (Marriner-Tomey, 1989) Φιλοσοφία και επιστήμη της φροντίδας: η φροντίδα είναι μια διαπροσωπική διεργασία που περιλαμβάνει παρεμβάσεις που οδηγούν στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών (Torres, 1986)

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Όλα τα Εννοιολογικά Μοντέλα και οι Θεωρίες της Νοσηλευτικής βασίζονται στην επιστήμη της Νοσηλευτικής, η οποία εστιάζει σε 4 κεντρικά πιστεύω: Άτομο Περιβάλλον Υγεία Νοσηλευτική

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Το Άτομο (πρόσωπο, οικογένεια, κοινότητα, κοινωνία ή άλλη οντότητα) συνήθως αναγνωρίζεται ως μια ολοκληρωμένη βιο-ψυχο-κοινωνική οντότητα. Οι σχετικές αναφορές περιγράφουν: τη φύση του ατόμου που δέχεται τη νοσηλευτική φροντίδα τον αποδέκτη της φροντίδας το σύστημα του ασθενούς (ως προσαρμοστικό σύστημα, συμπεριφοριστικό σύστημα, παράγοντας αυτοφροντίδας ή πεδίο ενέργειας)

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Το Περιβάλλον συνήθως αναγνωρίζεται ως Εσωτερικές Δομές και Εξωτερικές Επιδράσεις. Στο περιβάλλον περιλαμβάνονται: Έμψυχος και Άψυχος Περίγυρος Μέλη οικογένειας Κοινότητα Κοινωνία Φυσικός περίγυρος Το περιβάλλον, σε μερικά μοντέλα, θεωρείται ως πηγή στρεσσογόνων παραγόντων ενώ σε άλλα ως πηγή πόρων

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Η Υγεία και Προαγωγή της Υγείας είναι ο σκοπός της νοσηλευτικής, το αποτέλεσμα και ο στόχος της νοσηλευτικής φροντίδας. Παρουσιάζεται με ποικίλους τρόπους, ως ένα συνεχές: Υγεία - Ασθένεια Προσαρμογή - κακή (μη)προσαρμογή Σταθερότητα (στη συμπεριφορά) - Αστάθεια ή ως: Μια αξία που αναγνωρίζεται από κάθε πολιτιστική ομάδα Η υγεία μπορεί να αναφέρεται σε αιτίες προβλημάτων που πιθανόν χρειάζονται νοσηλευτικές παρεμβάσεις

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Συνήθως ορίζεται η Νοσηλευτική και συγκεκριμενοποιούνται σκοποί των νοσηλευτικών ενεργειών και η νοσηλευτική διεργασία. Παρουσιάζονται οι διαδικασίες και οι ενέργειες: της νοσηλευτικής αξιολόγησης του σχεδιασμού της φροντίδας της διατύπωσης σκοπών της εφαρμογής της φροντίδας της εκτίμησης της ποιότητας και των αποτελεσμάτων της νοσηλευτικής φροντίδας Οι Σκοποί των νοσηλευτικών ενεργειών συχνά εξάγονται απ' ευθείας από τον ορισμό της Υγείας που δίνεται από το μοντέλο

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Χρησιμότητα Παρέχουν μια συστηματική δομή και αιτιολογία για τις διάφορες ενέργειες Βοηθούν στην Παρατήρηση και Ερμηνεία των παρατηρούμενων φαινομένων Οργανώνουν τη σκέψη Δίνουν κατευθύνσεις για την έρευνα ερωτήσεων σχετικών με τα φαινόμενα Επισημαίνουν λύσεις σε πρακτικά προβλήματα

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Χρησιμότητα Παρέχουν γενικά κριτήρια για την επιβεβαίωση της λύσης ενός προβλήματος Παρέχουν σαφείς προσανατολισμούς όχι μόνο στους νοσηλευτές αλλά και στο γενικό πληθυσμό Παρέχουν πλαίσια για αντικειμενικές καταγραφές των αποτελεσμάτων της νοσηλευτικής Προσδιορίζουν το σκοπό και το κύρος της νοσηλευτικής

Εννοιολογικά Μοντέλα και Θεωρίες Παράδειγμα Ας υποθέσουμε ότι ένα μοντέλο εστιάζει στην προσαρμογή του ατόμου σε εξωτερικούς στρεσσογόνους παράγοντες και προτείνει ότι ο κατάλληλος χειρισμός του πιο εμφανούς στρεσσογόνου παράγοντα οδηγεί στην προσαρμογή. Μια σχετική ερώτηση μπορεί να είναι: «Ποιός είναι ο πιο εμφανής στρεσσογόνος παράγοντας σε μια δεδομένη περίσταση;» Ενέργεια: Εστίαση στους ποικίλους τρόπους χειρισμού των στρεσσογόνων παραγόντων. Εφαρμογή: Χειρισμός του πιο εμφανούς στεσσογόνου παράγοντα. Εκτίμηση Αποτελέσματος: Παρατήρηση για εκδηλώσεις προσαρμογής (λύση του προβλήματος).