ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ Μητράκας Π. Λάμπρος MD, MSc, PhD Ουρολόγος, FEBU Ακαδ. Υπότροφος Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ Θεσσαλίας Ακαδ. Έτος 2018-2019, Χειμερινό Εξάμηνο

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αποτελείται από τα εγκεφαλονωτιαία ν. και τα εγκεφαλονωτιαία γάγγλια. Τα εγκεφαλον. γάγγλια είναι μικρά, γκριζοκόκκινα και συμπαγή σωμάτια, που συνάπτονται με τις οπίσθιες ρίζες των νωτιαίων ν. (νωτιαία γάγγλια) ή με τις αισθητικές ρίζες μερικών εγκεφαλικών ν. (εγκεφαλικά γάγγλια) πχ. τρίδυμου ν. Το κύριο συστατικό είναι τα νευρικά κύτταρα (70% ψευδομονόπολα). Τα ψευδομονόπολα κύτταρα έχουν μία αποφυάδα, που γρήγορα αποσχίζεται σαν Τ ή V σε περιφερικό κλάδο (πιο παχύς, φέρεται στην περιφέρεια, δέχεται διεγέρσεις) και κεντρικό κλάδο (εισδύει στον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό, μεταβιβάζοντας διεγέρσεις σε τελικούς πυρήνες). Διακρίνονται, ανάλογα με την πορεία και απόληξη του περιφερικού κλάδου, σε σωματοαισθητικά (ο περ. κλάδος φέρεται με τα νεύρα και απολήγει σαν αισθητική ίνα σε κάποιο περιφερικό όργανο του σώματος πχ. δέρμα) και σπλαχνοαισθητικά (ο κλάδος φέρεται με το συμπαθητικό και απολήγει σαν αισθητική ίνα στα όργανα της φυτικής ζωής (πχ. σπλάχνα) από τα οποία δέχεται τις διεγέρσεις.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα εγκεφαλονωτιαία ν. συνδέουν το ΚΝΣ με τα διάφορα όργανα του σώματος. Χρησιμεύουν για την αγωγή διεγέρσεων από τα νευρικά κέντρα στην περιφέρεια και αντίστροφα. Αποτελούνται κυρίως από εμμύελες νευρικές ίνες στις οποίες οφείλεται και το λευκό χρώμα τους. Ανάλογα της λειτουργίας οι ίνες διακρίνονται σε κινητικές, που νευρώνουν τους σκελετικούς μυς και σε αισθητικές. Το ερειστικό υπόστρωμα των νεύρων αποτελείται από συνδετικό ιστό που αρχικά σχηματίζει ένα έλυτρο το επινεύριο, που καλύπτει όλο το νεύρο. Από την έσω επιφάνεια αυτού εκπορεύονται συνδετικά πετάλια, που χωρίζουν το νεύρο σε δευτερογενείς δεσμίδες, τις οποίες επίσης περιβάλλουν σαν έλυτρα (περινεύριο). Από την έσω επιφάνεια του περινευρίου φέρονται νέες προσεκβολές , που χωρίζουν τις δευτερογενείς δεσμίδες σε λεπτότερες, τις πρωτογενείς και τέλος εισχωρούν στις πρωτογενείς και σχηματίζουν έλυτρο γύρω από κάθε νευρική ίνα, το περιινίδιο. Το σύνολο των προσεκβολών του περινευρίου μέσα στο νεύρο λέγεται λέγεται ενδονεύριο. Τα νεύρα διαθέτουν αγγεία (στο ερειστικό υπόστρωμα) και νεύρα.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα νεύρα ανάλογα με την φορά που άγουν τις διεγέρσεις διακρίνονται σε κινητικά/φυγόκεντρα, αισθητικά/κεντρομό-λα και σε μικτά, που αποτελούνται από αισθητική και κινητική μοίρα. Τα κινητικά ν. και η κινητική μοίρα των μικτών άγουν διεγέρσεις από τον εγκέφαλο και τον ΝΜ προς τους γραμμωτούς μυς. Κάθε κινητικό ν. εκφύεται από ομάδα νευρικών κυττάρων του ΚΝΣ = κινητικός εκφυτικός πυρήνας. Αυτοί οι πυρήνες βρίσκονται για τα εγκεφαλικά ν. στο στέλεχος του εγκεφάλου και για τα νωτιαία ν. στα πρόσθια κέρατα της φαιάς ουσίας του ΝΜ. Μετά την έκφυση από τον κινητικό πυρήνα, το κινητικό ν. αναδύεται από την εξωτερική επιφάνεια του εγκεφάλου ή του ΝΜ, εξέρχεται από το κρανίο ή τον σπονδυλικό σωλήνα και πορεύεται προς τους μυς που νευρώνει.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα αισθητικά ν. και η αισθητική μοίρα των μικτών ν. μεταφέρουν διεγέρσεις από τα διάφορα όργανα του σώματος προς το ΚΝΣ. Κάθε αισθητικό ν. ή αισθητική μοίρα των μικτών ν. εκφύεται από ένα εγκεφαλονωτιαίο γάγγλιο που παρεμβάλλεται στην διαδρομή του. Βάσει του ότι τα γάγγλια αποτελούνται κυρίως από ψευδομονόπολα κύτταρα, τα εγκεφαλονωτιαία γάγγλια αποτελούν τους αισθητικούς εκφυτικούς πυρήνες των αισθητικών ν. Οι κεντρικές αποφυάδες των κυττάρων των γαγγλίων αυτών σχηματίζουν τις αισθητικές ρίζες των νεύρων, που εισδύουν στο εγκεφαλικό στέλεχος ή τον ΝΜ, όπου απολήγουν γύρω από ομάδες νευρικών κυττάρων, τους αισθητικούς τελικούς πυρήνες. Απ’ αυτούς αρχίζουν νέοι νευρίτες, που φέρουν τις διεγέρσεις στον εγκεφαλικό φλοιό, όπου παράγονται τα αισθήματα. Τα μικτά αποτελούνται από κινητικές και αισθητικές ίνες, επομένως εμφανίζουν μία κινητική μοίρα, που εκφύεται από κάποιον κινητικό πυρήνα, και μία αισθητική μοίρα, που εκφύεται από κάποιον αισθητικό πυρήνα (γάγγλιο). Μικτά είναι όλα τα νωτιαία ν. και μερικά από τα εγκεφαλικά ν.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα κινητικά ν. απολήγουν στις γραμμωτές μυϊκές ίνες με τις κινητικές τελικές πλάκες. Οι αισθητικές απολήξεις υποδέχονται εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα και εξυπηρετούν τις αισθήσεις. Εμφανίζουν ποικιλομορφία. Άλλοτε οι αισθητικές νευρικές ίνες απολήγουν ελεύθερες στα όργανα, αλλά τις περισσότερες φορές στο πέρας των ινών αυτών βρίσκονται ειδικά τελικά νευρικά όργανα, τα υποδεκτικά όργανα. Σχετικά με τις αισθήσεις που εξυπηρετούν οι ελεύθερες νευρικές απολήξεις και τα υποδεκτικά όργανα βλέπετε παρουσίαση ΄΄ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ΄΄.

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Τα εγκεφαλικά νεύρα είναι 12 ζεύγη (συζυγίες). Άλλα είναι αισθητικά, άλλα κινητικά και άλλα μικτά. Είναι τα ακόλουθα: Οσφρητικό ν. (I) Εξυπηρετεί την όσφρηση Οπτικό ν. (II) Εξυπηρετεί την όραση Κοινό κινητικό ν. (III) Νευρώνει: i) όλους τους μυς του οφθαλμικού βολβού εκτός του άνω λοξού και του έξω ορθού, ii) τον ανελκτήρα μυ του άνω βλεφάρου, iii) τον σφιγκτήρα της κόρης και τον ακτινωτό μυ. Σε παράλυση παρατηρείται πτώση άνω βλεφάρου, αποκλίνων στραβισμός, μυδρίαση, έλλειψη προσαρμοστικότητας στο φως και έλλειψη του αντανακλαστικού του φωτός. Τροχιλιακό ν. (IV) Νευρώνει τον άνω λοξό μυ του οφθαλμικού βολβού. Είναι το λεπτότερο όλων και το μόνο που αναδύεται από την ραχιαία επιφάνεια του εγκεφαλικού στελέχους.

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Τρίδυμο ν. (V) Είναι το μεγαλύτερο εγκεφαλικό ν. Είναι μικτό. Εμφανίζει: 2 ρίζες (κινητική-αισθητική), 1 αισθητικό γάγγλιο (μηνοειδές ή του Gasser), 3 κλάδους (οφθαλμικό, άνω γναθικό, κάτω γναθικό) και παρασυμπαθητικά γάγγλια, που συνδέονται με τους κλάδους του. Το οφθαλμικό ν. Είναι αισθητικό (βολβός οφθαλμού, επιπεφυκότας, δακρυϊκός αδένας, μοίρα ρινικού βλεννογόνου, δέρμα ρινός-βλεφάρων-μετώπου-βρέγματος). Αποσχίζεται σε 3 κλάδους: δακρυϊκό ν., μετωπιαίο ν. και οφθαλμορρινικό ν. Το άνω γναθικό ν. Είναι αισθητικό (δέρμα κάτω βλεφάρου, ρινός, άνω χείλους, μήλου παρειάς, κροτάφου, δόντια-ούλα άνω γνάθου, οπίσθια μοίρα ρινικού βλεννογόνου, βλεννογόνο υπερώας και άνω χείλους, σκληρή μήνιγγα). Χορηγεί πολλούς κλάδους (μηνιγγικός κλ., ζυγωματικό ν., σφηνοϋπερώια ν., υποκόγχιο ν.) Το κάτω γναθικό ν. Είναι μικτό (όλη η κινητική ρίζα και μία αισθητική μοίρα). Είναι ο μεγαλύτερος κλάδος. Χορηγεί πολλούς κλάδος (ακανθικό ν., πρόσθιο στέλεχος: μασητήριο ν., εν τω βάθει κροταφικά ν., έξω πτερυγοειδές ν., βυκανητικό ν., οπίσθιο στέλεχος: ωτοκροταφικό ν., κάτω φατνιακό ν., γλωσσικό ν., έσω πτερυγοειδές ν.)

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Απαγωγό ν. (VI) Είναι κινητικό. Νευρώνει τον έξω ορθό μυ του οφθαλμού. Παράλυση έχει ως αποτέλεσμα συγκλίνοντα στραβισμό και διπλωπία. Προσωπικό ν. (VII) Είναι μικτό. Περιέχει κινητικές ίνες (μιμικοί μυς, μυώδες πλάτυσμα, μυς του αναβολέα, οπίσθια γαστέρα διγάστορα μυ, βελονοϋοειδής μυς), γευστικές ίνες (2 πρόσθια τριτημόρια βλεννογόνου γλώσσας, βλεννογόνος μαλακής υπερώας), αισθητικές ίνες (δέρμα έξω ακουστικού πόρου, παρασυμπαθητικές ίνες για τον δακρυϊκό, τον υπογνάθιο, τον υπογλώσσιο αδένα, τους αδένες ρινός και υπερώας). Εμφανίζει 2 ρίζες: κινητική (=ιδίως προσωπικό ν.), αισθητική (ή διάμεσο ν. του Wrisberg), 1 αισθητικό γάγγλιο το γονάτιο και πολλούς κλάδους (κλάδοι λιθοειδούς μοίρας: μείζον επιπολής λιθοειδές, νεύρο μυός του αναβολέα, χορδή τυμπάνου, αναστομωτικός κλάδος / κλάδοι ανάμεσα στο βελονομαστοειδές τρήμα και την παρωτίδα: οπίσθιο ωτιαίο ν., διγαστορικός κλ. / κλάδοι μέσα στην παρωτίδα: τραχηλοπρο-σωπικό ν., κροταφοπροσωπικό ν. >>> σχηματίζουν το παρωτιδικό πλέγμα).

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Ακουστικό ν. (VIII) Είναι αισθητήριο. Αποτελείται από 2 μοίρες: το κοχλιακό ν., που εξυπηρετεί την αίσθηση της ακοής και το αιθουσαίο ν. που εξυπηρετεί την αίσθηση του χώρου και την διατήρηση της ισορροπίας. Αναδύεται με 2 ρίζες (ανάμεσα στις οποίες παρεμβάλλεται το κάτω σκέλος της παρεγκεφαλίδας): πρόσθια (=αιθουσαίο ν.) και οπίσθια (=κοχλιακό ν.). Γλωσοφαρυγγικό ν. (IX) Είναι μικτό. Εμφανίζει 2 ρίζες (κινητική, αισθητική), 2 αισθητικά γάγγλια (σφαγιτιδικό ή άνω, λιθοειδές ή κάτω) και πολλούς κλάδους (νεύρο καρωτιδικού κόλπου του Hering, τυμπανικό ν. του Jacobson, φαρυγγικούς κλάδους, βελονοφαρυγγικός κλ., αμυγδαλικοί κλ., γλωσσικοί κλ.). Περιέχει επίσης παρασυμπαθητικές ίνες για την παρωτίδα, που προέρχονται από τον κάτω σιαλικό πυρήνα καθώς και γευστικές ίνες για την ρίζα της γλώσσας.

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Πνευμονογαστρικό ν. (ή πλανητικό ν., X) Είναι μικτό. Εμφανίζει 2 ρίζες (κινητική, αισθητική), 2 αισθητικά γάγγλια (σφαγιτιδικό ή άνω, οζώδες ή κάτω) και πολλούς κλάδους (κεφαλική μοίρα: μηνιγγικός κλ., ωτιαίος κλ., τραχηλική μοίρα: φαρυγγικοί κλ., άνω λαρυγγικό ν., καρδιακοί κλ., κάτω λαρυγγικό ή παλίνδρομο ν., θωρακική μοίρα: βρογχικοί κλ., οισοφαγικοί κλ., κοιλιακή μοίρα: γαστρικοί κλ., κοιλιακοί κλ., ηπατικοί κλ.). Περιέχει τις περισσότερες παρασυμπαθητικές ίνες. Παραπληρωματικό ν. ( του Williss, XI) Είναι κινητικό. Εμφανίζει 2 μοίρες (προμηκική, νωτιαία). Διαιρείται σε 2 κλάδους: τον έσω (αντιστοιχεί στην προμηκική μοίρα, ενώνεται αμέσως με το πνευμονογαστρικό ν., στο οποίο δίνει ίνες για τους μυς του λάρυγγα, εκτός του κρικοθυρεοειδούς, και για τους μυς της μαλακής υπερώας, εκτός του διατείνοντος το υπερώιο ιστίο) και τον έξω (νευρώνει τον στερνοκλειδομαστοειδή και τον τραπεζοειδή μυ). Υπογλώσσιο ν. (XII) Είναι κινητικό. Νευρώνει όλους τους μυς της γλώσσας, τους κάτωθεν του υοειδούς οστού και τον γενειοϋοειδή. Χορηγεί τους εξής κλάδους: κατιών (αναστομώνεται με τον κατιόντα αυχενικό κλάδο του αυχενικού πλέγματος, μαζί με τον οποίον σχηματίζουν την αγκύλη του υπογλώσσιου ν., που νευρώνει τους μυς τους κάτωθεν του υοειδούς οστού πλην του θυρεοϋοειδούς), θυρεοϋοειδής κλ. (νευρώνει τον ομώνυμο μυ), γλωσσικοί κλ. (νευρώνουν τους μυς της γλώσσας και τον γενειοϋοειδή).

ΝΩΤΙΑΙΑ ΝΕΥΡΑ Βρίσκονται μέσα στα μεσοσπονδύλια τρήματα και είναι 31 (8 αυχενικά, 12 θωρακικά, 5 οσφυϊκά, 5 ιερά, 1 κοκκυγικό). Όλα είναι μικτά. Περιέχουν ίνες κινητικές, αισθητικές και φυτικές. Έχουν 2 ρίζες, πρόσθια και οπίσθια, που το συνδέουν με τον ΝΜ και 2 πρωτεύοντες κλάδους, στους οποίους αποσχίζεται μόλις βγει από το μεσοσπονδύλιο τρήμα, τον πρόσθιο (παχύτερο) και τον οπίσθιο. Στην διαδρομή της οπίσθιας ρίζας παρεμβάλλεται το νωτιαίο γάγγλιο.

ΝΩΤΙΑΙΑ ΝΕΥΡΑ Πρόσθιες ρίζες (κινητικές) Εκφύονται από τα κινητικά κύτταρα του πρόσθιου κέρατος (=κινητικός εκφυτικός πυρήνας), αναδύονται από την πρόσθια πλ. αύλακα του ΝΜ και φέρονται με τα νωτιαία ν. και τους κλάδους τους στους σκελετικούς μυς, τους οποίους και νευρώνουν. Οπίσθιες ρίζες (αισθητικές) Είναι παχύτερες και σχηματίζονται κυρίως από τους κεντρικούς κλάδους των ψευδομονόπολων κυττάρων των νωτιαίων γαγγλίων. Οι περιφερικοί κλάδοι των κυττάρων αυτών ενώνονται με τις πρόσθιες ρίζες και σχηματίζουν το στέλεχος των νωτιαίων ν. Εισδύονται στον ΝΜ από την οπίσθια πλάγια αύλακα αυτού. Νωτιαίο γάγγλιο Συνάπτεται με την οπίσθια ρίζα του νωτιαίου ν. Βρίσκονται σε άλλοτε άλλη θέση μέσα ή στο ύψος των μεσοσπονδύλιων τρημάτων και εκτός του θυλάκου της σκληρής μήνιγγας (εξαιρούνται το κοκκυγικό και ενίοτε το τελευταίο ιερό). Αποτελούνται κυρίως από ψευδομονόπολα κύτταρα, των οποίων οι κεντρικοί κλάδοι σχηματίζουν τις οπίσθιες ρίζες και οι περιφερικοί συμπορεύονται με τις πρόσθιες ρίζες.

ΝΩΤΙΑΙΑ ΝΕΥΡΑ Στέλεχος και κλάδοι νωτιαίων νεύρων Το στέλεχος σχηματίζεται από την συνένωση της πρόσθιας με την οπίσθια ρίζα. Είναι μικτό, βραχύ και πορεύεται μέσα στο μεσοσπονδύλιο τρήμα. Μόλις εξέλθει απ’ αυτό αποσχίζεται σε 2 πρωτεύοντες κλάδους, πρόσθιο και οπίσθιο, που είναι μικτοί. Προτού εξέλθει χορηγεί 2 κλάδους, τον μηνιγγικό (σκληρή μήνιγγα, τοιχώματα σπονδυλικού σωλήνα) και τον αναστομωτικό, που συνδέει το στέλεχος με το αντίστοιχο γάγγλιο του συμπαθητικού στελέχους και διακρίνεται σε λευκό (προγαγγλιακές) και φαιό (μεταγαγγλιακές) αναστομωτικό κλάδο. Οπίσθιοι πρωτεύοντες κλάδοι: Είναι λεπτότεροι (εκτός των Α1, Α2), φέρονται προς τα πίσω, ανάμεσα στις εγκάρσιες αποφύσεις 2 παρακείμενων σπονδύλων, είναι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον και διανέμονται στους ιδίως ραχιαίους μυς και το δέρμα της ράχης. Πρόσθιοι πρωτεύοντες κλάδοι: Είναι πολύ παχύτεροι, φέρονται προς τα πρόσω και έξω. Αμέσως ύστερα από την έκφυσή τους και κοντά στη σπονδυλική στήλη αναστομώνονται μεταξύ τους με ανιόντες και κατιόντες κλάδους και σχηματίζουν πολύπλοκα πλέγματα (αυχενικό, βραχιόνιο, οσφυϊκό, ιερό, αιδοιϊκό, κοκκυγικό), από τα οποία εκφύονται στη συνέχεια πολυάριθμα περιφερικά νεύρα. Επομένως, διανέμονται είτε άμεσα (μεσοπλεύρια ν.) είτε έμμεσα (νευρικά πλέγματα) στους μυς και το δέρμα της προσθιοπλάγιας επιφάνειας του κορμού καθώς και στους μυς και το δέρμα των άνω και κάτω άκρων.

ΑΥΧΕΝΙΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Σχηματίζεται από την αναστόμωση των πρόσθιων πρωτευόντων κλάδων των Α1-Α4 νεύρων, βρίσκεται μπροστά από τις εγκάρσιες αποφύσεις των 3 πρώτων αυχενικών σπονδύλων. Δίνει κλάδους: Δερματικούς Έλασσον ινιακό ν. Μείζον ωτιαίο ν. Υποδερμάτιο τραχηλικό ν. Υπερκλείδια ν. Μυϊκούς Κατιόν αυχενικό ν. (ή αυχενικός κλ. της αγκύλης του υπογλωσσίου ν.) Φρενικό ν. Ο μακρύτερος και σπουδαιότερος κλ. του αυχ. πλέγματος, εκπορεύεται κυρίως από το Α4, δέχεται λεπτά κλωνία από Α3 και Α5 νεύρο, δίνει αισθητικούς κλ. (περικάρδιο, υπεζωκότα), φρενικούς κλ. (διάφραγμα) και τον φρενοκοιλια-κό κλ. (κάτω επιφάνεια διαφράγματος) Παραφρενικό ή επικουρικό φρενικό ν. (απαντά σε αναλογία 20%, εκπορεύεται συνήθως από το Α5 ν.)

ΒΡΑΧΙΟΝΙΟ ΠΛΕΓΜΑ Σχηματίζεται από την αναστόμωση των πρόσθιων πρωτευόντων κλάδων των Α5-Α8 και της μεγαλύτερης μοίρας του Θ1. Μικρό κλωνίο από το Α4 συνάπτεται με το Α5 συνδέοντας έτσι το αυχενικό με το βραχιόνιο πλέγμα. Κλωνίο από το Θ2 συνάπτεται ενίοτε με το Θ1. Οι κλάδοι αυτοί αναστομώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν τα πρωτευόντα και τα δευτερεύοντα στελέχη του βραχιόνιου πλέγματος. Οι πρόσθιοι πρωτεύοντες κλ. των Α5, Α6 αποτελούν το άνω πρωτεύον στέλεχος. Ο πρόσθιος κλ. του Α7 αποτελεί το μέσο πρωτεύον στέλεχος. Οι πρόσθιοι κλ. των Α8, Θ1 αποτελούν το κάτω πρωτεύον στέλεχος του βραχιόνιου πλέγματος. Τα πρωτεύοντα στελέχη πριν περάσουν κάτω από την κλείδα ή κάτω απ’ αυτήν αποσχίζονται, το καθένα, σε ραχιαίο και κοιλιακό κλ. Οι κοιλιακοί κλ. του άνω και του μέσου πρωτεύοντος στελέχους αναστομώνονται και σχηματίζουν το πρόσθιο έξω δευτερεύον στέλεχος (Α5-Α7), που πορεύεται επί τα εκτός της μασχαλιαίας αρτ. Ο κοιλιακός κλ. του κάτω πρωτεύοντος στελέχους αποτελεί το πρόσθιο έσω δευτερεύον στέλεχος (Α8-Θ1), που πορεύεται επί τα εντός της μασχαλιαίας αρτ. Οι ραχιαίοι κλ. και των 3 πρωτευόντων στελεχών αναστομώνονται και σχηματίζουν το ραχιαίο δευτερεύον στέλεχος (Α5-Θ1), που πορεύεται πίσω από την μασχαλιαία αρτ.

ΒΡΑΧΙΟΝΙΟ ΠΛΕΓΜΑ Οι κλάδοι του βραχιόνιου πλέγματος κατευθύνονται: Προς τον θώρακα Διανέμονται στους μυς του πρόσθιου και του έσω τοιχώματος της μασχαλιαίας κοιλότητας (υποκλείδιο ν., πρόσθια θωρακικά ν., μακρό θωρακικό ν. ή νεύρο του Bell) Προς τον ώμο Διανέμονται στους μυς του οπίσθιου τοιχώματος της μασχάλης καθώς και στους υπόλοιπους μυς της ωμικής ζώνης (ραχιαίο ν. ωμοπλάτης, υπερπλάτιο ν., υποπλάτια ν., θωρακοραχιαίο ν., μασχαλιαίο ν.) Προς τον βραχίονα Μυοδερματικό ν., έσω δερματικό ν. του βραχίονα, έσω δερματικό ν. του πήχη, μέσο ν., ωλένιο ν., κερκιδικό ν.

ΠΡΟΣΘΙΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΘΩΡΑΚΙΚΩΝ ΝΕΥΡΩΝ Οι πρόσθιοι κλ. των 12 θωρακικών ν. έχουν ελάχιστο πάχος, δεν αναστομώνονται μεταξύ τους και επομένως δεν σχηματίζουν πλέγματα. Πορεύονται στα μεσοπλεύρια διαστήματα και γι’ αυτό λέγονται μεσοπλεύρια ν. Το τελευταίο φέρεται κάτω από την 12η πλευρά και λέγεται υποπλεύριο. Ο πρόσθιος κλ. του Θ1 (σπάνια και του Θ2) συμβάλλει στο σχηματισμό του βραχιόνιου πλέγματος. Ο πρόσθιος κλ. του Θ12 δίνει πολλές φορές αναστομωτικό κλ. στο οσφυϊκό πλέγμα. Τα μεσοπλεύρια ν. δίνουν στην πορεία τους: Μυϊκούς κλάδους Για τους ιδίως θωρακικούς, τους πρόσθιους και πλάγιους κοιλιακούς και τους πλευροραχιαίους μυς. Αισθητικούς κλάδους Για την πλευρική και διαφραγματική μοίρα του υπεζωκότα, το περιτόναιο των προσθιοπλάγιων τοιχωμάτων της κοιλιάς και της κάτω επιφάνειας του διαφράγματος. Πλάγιους διατιτρώντες κλάδους Αναδύονται κατά μήκος γραμμής που φέρεται από το κοίλο της μασχάλης στο μέσο της λαγόνιας ακρολοφίας. Αποσχίζονται σε πρόσθια και οπίσθια κλωνία, που νευρώνουν το δέρμα της πλάγιας επιφάνειας του θώρακα και της κοιλιάς, το δέρμα της μασχάλης, της έσω επιφάνειας του βραχίονα και της γλουτιαίας χώρας, τον μαστό και το δέρμα της έξω μοίρας της μαστικής χώρας. Πρόσθιους διατιτρώντες κλάδους Αναδύονται από τα πλάγια χείλη του στέρνου και δεξιά και αριστερά από τη λευκή γραμμή. Αποσχίζονται σε έξω και έσω κλωνία, που νευρώνουν το δέρμα της πρόσθιας επιφάνειας του θώρακα και της κοιλίας, τον μαστό και το αντίστοιχο δέρμα.

ΟΣΦΥΪΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Σχηματίζεται από την αναστόμωση των πρόσθιων πρωτευόντων κλάδων των Ο1, Ο2, Ο3 και μέρους του Ο4 νεύρων. Το υπόλοιπο του πρόσθιου κλάδου του Ο4 μαζί με τον πρόσθιο κλάδο του Ο5 αποτελούν το οσφυοϊερό στέλεχος, που συμβάλλει στον σχηματισμό του ιερού πλέγματος. Βρίσκεται ανάμεσα στις 2 στιβάδες του μείζονα ψοΐτη μυός, μπροστά από τις πλευροειδείς αποφύσεις των οσφυϊκών σπονδύλων. Δίνει τους εξής κλάδους: Βραχείς κλάδοι Λαγονοϋπογάστριο ν. (Θ12-01) Νευρώνει το δέρμα της κοιλιάς και του εφηβαίου παρά το υποδερμάτιο στόμιο του βουβωνικού πόρου. Νευρώνει επίσης το κατώτερο μέρος των πλάγιων κοιλιακών μυών. Λαγονοβουβωνικό ν. (Ο1) Οι τελικοί κλ. διανέμονται στο δέρμα του εφηβαίου και το δέρμα της ράχης του πέους και της πρόσθιας μοίρας του οσχέου ή των μεγάλων χειλέων του αιδοίου (=πρόσθια οσχεϊκά ή αιδοιοχειλικά ν.)

ΟΣΦΥΪΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Αιδοιομηρικό ν. (Ο1-Ο2) Αποσχίζεται σε 2 τελικούς κλ., το οσφυοβουβωνικό ή μηροβουβωνικό ν. και το έξω σπερματικό ν. Έξω μηροδερματικό ν. (Ο2-Ο3) Μηριαίο ν. (Ο2-Ο4) Στη μείζονα πύελο χορηγεί: βραχείς μυϊκούς κλ. και το νεύρο του κτενίτη μυός. Στο μηρό χορηγεί: τους πρόσθιους μηροδερματικούς κλ., μυϊκούς κλ., αρθρικούς κλ. και το μείζον σαφηνές ν. Θυροειδές ν. (Ο2-Ο4) Γενικά χορηγεί κινητικούς κλ. για τους προσαγωγούς μυς και τον έξω θυροειδή μυ και αισθητικούς κλ. για το δέρμα των 2 κάτω τριτημορίων της έσω επιφάνειας του μηρού. Επικουρικό θυροειδές ν. (Ο3-Ο4) Είναι ασταθές και δίνει κλ. στον κτενίτη μυ

ΙΕΡΟ ΠΛΕΓΜΑ Σχηματίζεται από την αναστόμωση του οσφυοϊερού στελέχους με τους πρόσθιους πρωτεύοντες κλ. του Ι1, Ι2 και πολλές φορές μέρους του Ι3 ν. Βρίσκεται στο οπίσθιο τοίχωμα της ελάσσονος πυέλου, μπροστά από τον απιοειδή μυ και πίσω από τα έσω λαγόνια αγγεία, τον ουρητήρα, το σιγμοειδές (αριστερά) και τις κατώτερες έλικες του ειλεού (δεξιά). Στο σύνολό του εμφανίζει σχήμα τρίγωνου πετάλου, του οποίου η βάση αντιστοιχεί στα πρόσθια ιερά τρήματα και η κορυφή στο υπαπιοειδές τρήμα. Από το ιερό πλ. φεύγουν πολλοί κλ., που νευρώνουν τους έξω μυς της πυέλου, τους οπίσθιους μυς του μηρού, τους μυς της κνήμης και του ποδιού καθώς και το δέρμα της κάτω μοίρας των γλουτών, του περινέου, της οπίσθιας επιφάνειας του μηρού, της οπίσθιας και έξω επιφάνειας της κνήμης, της ράχης του ποδιού και του πέλματος. Οι κλάδοι είναι: Μυϊκοί κλ. Άνω γλουτιαίο ν. (Ο4-Ι1) Οπίσθιο μηροδερματικό ν. (Ι1-Ι3) Ισχιακό ν. (Ο4-Ι3): Είναι το παχύτερο του σώματος και εκπορεύεται από όλους τους πρωτεύοντες κλ. του ιερού πλέγματος. Κοινό περονιαίο ν. (Ο4-Ι2): Αποσχίζεται σε επιπολής και εν τω βάθει περονιαίο ν. Κνημιαίο ν. (Ο4-Ι3): Αποσχίζεται σε έσω και έξω πελματιαίο ν.

ΑΙΔΟΙΪΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Σχηματίζεται από την αναστόμωση του υπόλοιπου μέρους του πρόσθιου πρωτεύοντος κλ. του Ι3 ν. με τον πρόσθιο πρωτεύοντα κλ. του Ι4 ν. (ενίοτε συμμετέχει και ο πρόσθιος κλ. του Ι2 ν.). Χορηγεί τους ακόλουθους κλάδους: Μυϊκοί κλάδοι Σπλαχνικοί κλάδοι Προέρχονται από τα Ι2, Ι3 και Ι4 ν. και αποτελούν τα πυελικά ν. ή νεύρα της στύσης, που σχηματίζονται από προγαγγλιακές παρασυμπαθητικές ίνες. Αιδοιϊκό ν. (Ι2-Ι4) Χορηγεί τα κάτω αιμορροϊδικά ν., το νεύρο του περινέου και το ραχιαίο ν. του πέους (ή της κλειτορίδας)

ΚΟΚΚΥΓΙΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Είναι υποτυπώδες. Σχηματίζεται από έναν κλαδίσκο του πρόσθιου πρωτεύοντος κλ. του Ι4 ν., που αναστομώνεται με τους πρόσθιους πρωτεύοντες κλ. του Ι5 και του Κ1 νεύρου. Απ’ αυτό φεύγουν λεπτά νεύρα, τα πρωκτοκοκκυγικά, που φέρονται στο δέρμα της περιοχής του κόκκυγα.

ΦΥΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ρυθμίζει τις λεγόμενες φυτικές λειτουργίες, δηλ. τις λειτουργίες της ανταλλαγής της ύλης (μεταβολισμός) και της αναπαραγωγής. Νευρώνει τις λείες μυϊκές ίνες των σπλάγχνων, των αγγείων, του δέρματος, του οφθαλμού κ.τ.λ, όλους τους αδένες και τον καρδιακό μυ. Ονομάζεται και αυτόνομο νευρικό σύστημα, διότι οι λειτουργίες που ρυθμίζει γίνονται αυτόματα και δεν υπόκεινται στη βούλησή μας. Η αυτονομία δεν είναι πλήρης ούτε από φυσιολογική ούτε από ανατομική άποψη. Διαιρείται σε συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό, που διαφέρουν ανατομικά, φυσιολογικά και φαρμακολογικά.

ΦΥΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αποτελείται από: Φυτικά κέντρα Αποτελούνται από πυρήνες που βρίσκονται στο ΚΝΣ, είτε στο εγκεφαλικό στέλεχος είτε στον ΝΜ. Οι πυρήνες αποτελούνται από μικρά πολύπολα κύτταρα, ατρακτοειδή ή ωοειδή με μεγάλο κυστεοειδή πυρήνα, που διατάσσονται συνήθως σαν ΄΄σμήνος ψαριών΄΄. Φυτικά γάγγλια Αρκετά βρίσκονται δεξιά και αριστερά κατά μήκος της σπονδ. στήλης (=σπονδυλικά ή παρασπονδυλικά). Αυτά συνδέονται μεταξύ τους με νευρικές ίνες και έτσι αποτελούν 2 επιμήκη στελέχη, που εκτείνονται από την βάση του κρανίου ως τον κόκκυγα, το δεξιό και αριστερό συμπαθητικό στέλεχος. Άλλα μεγάλα γάγγλια βρίσκονται στη μέση γραμμή του σώματος μπροστά από τη σπονδ. στήλη (=προσπονδυλικά), μέσα σε πλούσια προσπονδυλικά νευρικά πλέγματα, που σχηματίζονται από ίνες του ΦΝΣ. Τέλος, μεγάλος αριθμός μικρών γαγγλίων βρίσκεται κοντά στα όργανα της φυτικής ζωής ή επάνω ή και μέσα στο τοίχωμα αυτών. Όλα τα γάγγλια αποτελούνται από μικρά πολύπολα νευρικά κύτταρα.

ΦΥΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Προγαγγλιακές και μεταγαγγλιακές ίνες Οι προγαγγλιακές φεύγουν από τα φυτικά κέντρα του ΚΝΣ και φερόμενες με τα εγκεφαλονωτιαία νεύρα απολήγουν γύρω από τα κύτταρα των φυτικών γαγγλίων. Είναι λεπτές και εμμύελες (=λευκές). Οι μεταγαγγλιακές ξεκινούν από τα κύτταρα των φυτικών γαγγλίων και φεύγουν με νέους νευρίτες , που απολήγουν στα όργανα της φυτικής ζωής, στα οποία μεταβιβάζουν τις διεγέρσεις που έλαβαν από τις προγαγγλιακές ίνες. Είναι λεπτές και αμύελες (=φαιές). Περιφερικά γαγγλιοφόρα πλέγματα Τα περιφερικά τμήματα του ΦΝΣ εμφανίζονται σαν γαγγλιοφόρα πλέγματα, που φέρονται συνήθως κατά μήκος των αγγείων και ξαπλώνονται επάνω στο τοίχωμα των διαφόρων σπλάγχνων, όπου σχηματίζουν λεπτότερα πλέγματα επιτοίχια ή ενδοτοίχια.

ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εμφανίζει μία κεντρική μοίρα, που βρίσκεται στον ΝΜ και μία περιφερική, που αποτελείται από συμπαθητικά γάγγλια και γαγγλιοφόρα νευρικά πλέγματα. Αυτές οι 2 μοίρες συνδέονται μεταξύ τους με προγαγγλιακές ίνες. Η κεντρική μοίρα βρίσκεται στη φαιά ουσία του ΝΜ, στο πλάγιο κέρας και αποτελεί στήλη από νευρικά κύτταρα, που εκτείνεται από το Α8 ως το Ο3 νευροτόμιο και λέγεται έξω διάμεσος πυρήνας. Από τον έξω διάμεσο πυρήνα ξεκινούν προγαγγλιακές ίνες, που εξέρχονται από τον ΝΜ με τις πρόσθιες ρίζες των Α8-Ο3 νεύρων και φτάνουν στα ομώνυμα νωτιαία ν. Από εδώ οι ίνες αυτές αποσπώνται και σχηματίζουν τους λευκούς αναστομωτικούς κλ., ο καθένας εκ των οποίων εισδύεται στο ισοϋψές γάγγλιο του συμπαθητικού στελέχους. Ένα μέρος των προγαγγλιακών ινών του λευκού αναστομωτικού κλ. απολήγει γύρω από τα κύτταρα του γαγγλίου. Από τα κύτταρα αυτά αρχίζουν μεταγαγγλιακές ίνες, που σχηματίζουν τον φαιό αναστομωτικό κλ., με τον οποίο επανέρχονται στο σύστοιχο νωτιαίο ν. και οδεύουν με αυτό προς την περιφέρεια (πχ. αγγεία).

ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Οι υπόλοιπες προγαγγλιακές ίνες του λευκού αναστομωτικού κλ. δεν διακόπτονται στα γάγγλια του συμπαθητικού στελέχους, αλλά τα περνούν και πηγαίνουν στα προσπονδυλικά γάγγλια ή ακόμα και σε γάγγλια των σπλαγχνικών τοιχωμάτων, όπου και απολήγουν γύρω από τα κύτταρα αυτών. Από τα κύτταρα των προσπονδυλικών γαγγλίων αρχίζουν μεταγαγγλιακές ίνες, οι οποίες φέρονται κατά μήκος των αγγείων και φτάνουν στα σπλάγχνα, στο τοίχωμα των οποίων και απολήγουν. Τα κύτταρα του έξω διάμεσου πυρήνα και οι προγαγγλιακές ίνες αποτελούν τον 1ο συμπαθητικό ή προγαγγλιακό νευρώνα. Τα κύτταρα των συμπαθητικών γαγγλίων μαζί με τις μεταγαγγλιακές ίνες αποτελούν τον 2ο συμπαθητικό ή μεταγαγγλιακό νευρώνα. Η περιφερική μοίρα αποτελείται από τις προ- και μεταγαγγλιακές ίνες, τα 2 συμπαθητικά στελέχη, τα προσπονδυλικά γάγγλια και περιφερικά γαγγλιοφόρα πλέγματα.

ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ Φέρεται δεξιά και αριστερά κατά μήκος της σπονδ. στήλης, εκτείνεται από την βάση του κρανίου ως τον κόκκυγα, όπου συνδέεται με το αντίθετο και έτσι σχηματίζεται η κοκκυγική αγκύλη, μέσα στην οποία βρίσκεται το μονοφυές κοκκυγικό γάγγλιο. Αποτελείται από 22-23 σπονδυλικά συμπαθητικά γάγγλια, που συνδέονται μεταξύ τους με νευρικά στελέχια, που λέγονται μεσογάγγλιοι σύνδεσμοι. Κατά την πορεία του συνάπτεται με την κεντρική μοίρα του συμπαθητικού με τους λευκούς αναστομωτικούς κλ., επίσης συνάπτεται με τα νωτιαία ν. με τους φαιούς αναστομωτικούς κλ. Εμφανίζει 4 μοίρες: τραχηλική, θωρακική, οσφυϊκή και ιερά, που συνέχονται αλληλοδιάδοχα η μία με την άλλη.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ ΓΑΓΓΛΙΟΦΟΡΑ ΠΛΕΓΜΑΤΑ Σημαντικά περιφερικά πλέγματα του ΦΝΣ είναι τα λεγόμενα προσπονδυλικά πλέγματα: Το καρδιακό Απ΄αυτό εξορμώνται το δεξιό και αριστερό στεφανιαίο πλέγμα, που συνοδεύουν τις στεφανιαίες αρτ. και διανέμονται στα τοιχώματα της καρδιάς. Τα πνευμονικά πλέγματα Διακρίνεται σε πρόσθιο και οπίσθιο πνευμονικό πλέγμα. Το κοιλιακό ή ηλιακό πλέγμα Απ’ αυτό εκπορεύονται μικρότερα πλέγματα: το φρενικό, το ηπατικό, το αριστερό γαστρικό, το σπληνικό, το επινεφρίδιο, το νεφρικό, το έσω σπερματικό (ορχικό ή ωοθηκικό), το άνω μεσεντέριο, το πλέγμα της κοιλ. Αορτής, το κάτω μεσεντέριο πλέγμα. Άνω υπογάστριο ή μεσολαγόνιο πλέγμα Εμφανίζεται ενίοτε σαν πραγματικό πλέγμα και άλλοτε σαν ταινιοειδής αποπλατυσμένος σχηματισμός, συνηθέστερα δε σαν ενιαίο νευρικό στέλεχος (προϊερό ν.). Κάτω υπογάστρια πλέγματα Υποδιαιρείται σε μικρότερα, που συνοδεύουν τους κλ. της έσω λαγόνιας αρτ. Άλλα είναι κοινά στα 2 φύλα (μέσο αιμορροϊδικό, κυστικό) και άλλα είναι ίδια του άρρενος (προστατικό) ή του θήλεος (μητροκολεϊκό).

ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εμφανίζει κεντρική και περιφερική μοίρα. Κεντρική μοίρα Αποτελείται από πολλούς πυρήνες, που βρίσκονται στο εγκεφαλικό στέλεχος και τον ΝΜ (πυρήνας Edinger-Westphal ή πυρήνας της κόρης του οφθαλμού, δακρυορρινικός πυρήνας, άνω σιαλικός πυρήνας, κάτω σιαλικός πυρήνας, ραχιαίος πυρήνας πνευμονογαστρικού, ιερή μοίρα έξω διάμεσου πυρήνα). Από τα κέντρα αυτά φεύγουν προγαγγλιακές ίνες, που στην αρχή πορεύονται μέσα σε μερικά εγκεφαλικά και νωτιαία ν., ύστερα αποσπώνται απ΄αυτά και εισδύονται μέσα σε παρασυμπαθητικά γάγγλια, όπου απολήγουν γύρω από τα κύτταρα αυτών (=1ος παρασυμπαθητικός ή προγαγγλιακός νευρώνας). Από τα κύτταρα των γαγγλίων αυτών αρχίζουν μεταγαγγλιακές ίνες, που φέρονται στα όργανα της φυτικής ζωής (2ος παρασυμπαθητικός ή μεταγαγγλιακός νευρώνας). Περιφερική μοίρα Αποτελείται από τις προγαγγλιακές ίνες, τα παρασυμπαθητικά γάγγλια και τις μεταγαγγλιακές ίνες.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ-ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Ανατομικές Οι προγαγγλιακές ίνες είναι κοντές στο συμπαθητικό, ενώ στο παρασυμπαθητικό είναι μακριές. Το συμπαθητικό αποτελείται από ανατομικά μορφώματα που παρασκευάζονται χειρουργικά, ενώ το παρασυμπαθητικό δεν παρασκευάζεται (οι προγαγγλιακές ίνες πορεύονται στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής τους μέσα σε εγκεφαλικά και νωτιαία ν., οι δε μεταγαγγλιακές διαπλέκονται με συμπαθητικές ίνες ή και με ζωικές ίνες). Φυσιολογικές Το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό λειτουργούν ανταγωνιστικά (πχ. συμπαθητικό-μυδρίαση, παρασυμπαθητικό-μύση). Κατά την διέγερση των μεταγαγγλιακών ινών του συμπαθητικού ελευθερώνεται στις απολήξεις τους η συμπαθίνη, που μοιάζει προς την αδρεναλίνη, με τη μεσολάβηση της οποίας διεγείρεται το εκτελεστικό όργανο. Γι’ αυτό οι ίνες λέγονται αδρενεργικές. Στις απολήξεις των παρασυμπαθητικών μεταγαγγλιακών ελευθερώνεται ακετυλοχολίνη και οι ίνες λέγονται χολινεργικές. Χολινεργικές ίνες είναι επίσης οι προγαγγλιακές και των 2 συστημάτων και οι κινητικές ίνες του ζωικού νευρικού συστήματος.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ-ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Φαρμακολογικές Διαφορετικά αντιδρούν τα 2 συστήματα στην επίδραση ορισμένων φαρμάκων, που άλλα δρουν εκλεκτικά στο συμπαθητικό και άλλα στο παρασυμπαθητικό. Συμπαθητικομιμητική δράση: αδρεναλίνη Συμπαθητικολυτική δράση: εργοταμίνη, εργοτοξίνη Παρασυμπαθητικομιμητική δράση: μουσκαρίνη, πιλοκαρπίνη, φυσοστιγμίνη, χολίνη Παρασυμπαθητικολυτική δράση: Ατροπίνη

ΑΝΩΤΕΡΑ ΦΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ Βρίσκονται στον τελικό, διάμεσο και μέσο εγκέφαλο. Διακρίνονται σε: φλοιώδη και υποφλοιώδη. Βρίσκονται σε διαρκή τόνο και έτσι εξασφαλίζεται η αρμονική λειτουργία των φυτικών οργάνων. Σε μερικές παθολογικές καταστάσεις υπερτερεί ο τόνος του συμπαθητικού (=συμπαθητικοτονία) ή του παρασυμπαθητικού (=παρασυμπαθητικοτονία). Το σπουδαιότερο υποφλοιώδες κέντρο είναι ο υποθάλαμος, που μαζί με τους φυτικούς πυρήνες του και με την υπόφυση θεωρείται ενιαίο νευρο-αδενικό κεντρικό όργανο, που επηρεάζει τις λειτουργίες σπλάγχνων και αγγείων.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας