ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΙ Ρήγα Ασημίνα Ph.D.

1η Ενότητα: Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες – Τι είναι; (1)   1η Ενότητα: Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες – Τι είναι; (1) Οι Ε.Μ.Δ. σχετίζονται με τη νοημοσύνη; Η γνώση, η μάθηση, η νοημοσύνη και οι ικανότητες πώς σχετίζονται; Τι είναι η μάθηση; Γιατί κάποιος δυσκολεύεται σε ένα γνωστικό έργο, ενώ σε ένα άλλο όχι; Τι είναι οι ‘Σχολικές Δυσκολίες’ και τι είναι οι «Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες»; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ τους; Ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα σχολικής μάθησης ή σε σχολική αποτυχία; Ποιο είναι το ‘γνωστικό-μαθησιακό προφίλ του μαθητή με Ε.Μ.Δ.; Πως το ενδιαφέρον για τις Ε.Μ.Δ. στράφηκε σταδιακά από την Ιατρική στην Παιδαγωγική;

ΕΜΔ: Τι είναι τελικά; Αδυναμία διατύπωσης σαφούς ορισμού Μαθησιακές δυσκολίες- Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες ΕΜΔ: τα παιδιά που ενώ δεν παρουσιάζουν εμφανή αισθητηριακά, νοητικά, ψυχοσυναισθηματικά, κινητικά, κοινωνικοπολιτισμικά ή άλλα οργανικά προβλήματα, ωστόσο εμφανίζουν «αδικαιολόγητα» σημαντικά χαμηλότερη από το αναμενόμενο για την ηλικία και τις σχολικές εμπειρίες επίδοση σε έναν ή σε περισσότερους τομείς της μάθησης.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Προβλήματα μάθησης, επίδοσης και προσαρμοστικής συμπεριφοράς Σύνδεση με παράγοντες που 1) Ή αφορούν το ίδιο το παιδί 2)Ή τη σχέση-αλληλεπίδραση με το σχολικό πλαίσιο

Νοημοσύνη-Μάθηση-Γνώση-Επίδοση- Ικανότητα Αυτό οδήγησε σε ταύτιση νοητικής γνωστικής ικανότητας με σχολική μάθηση και επίδοση. Σύγχυση Τα αναλυτικά κριτήρια αξιολόγησής της δεν περιορίστηκαν μόνο στη μέτρηση πρωτογενών νοητικών λειτουργιών, αλλά και αποκτημένων ικανοτήτων π.χ. αριθμητική ικανότητα, κατανόηση, λεξιλόγιο.

Ορισμοί… Νοημοσύνη: σύνθετη λειτουργία του ατόμου με πολλαπλές εκδηλώσεις. Μάθηση: τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου μέσα από τις εμπειρίες του, εξαρτάται από τις γνωστικές ικανότητες και το νοητικό επίπεδό του, προϋποθέτει τη χρήση αποκτημένων δραστηριοτήτων που οδηγούν στη γνώση και τελικά στη σχολική μάθηση. Γνώση: κάθε νοητική δραστηριότητα ή κατάσταση που εμπεριέχεται στη λειτουργία του νου, όπως η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη, οι γλωσσικές λειτουργίες, η φαντασία κ.α Σχολική επίδοση: αποτελεί το προϊόν της σχολικής αξιολόγησης και μπορεί να επηρεαστεί από μια σειρά εξωτερικών παραγόντων. Δε συνδέεται μόνο με την ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει.

Παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα σχολικής μάθησης Παράγοντες που αφορούν το ίδιο το παιδί Σχέση- αλληλεπίδραση παιδιού & σχολείου Προβλήματα νοημοσύνης Αισθητηριακά, ψυχοκινητικά προβλήματα Νοσήματα Συναισθηματικές & Συμπεριφ. Διαταραχές Δυσμενείς κοινωνικο-πολιτισμικές συνθήκες Σοβαρά γεγονότα ζωής ΕΜΔ Περιεχόμενο σχολικής μάθησης Μέθοδοι διδασκαλίας Ατομικά χαρακτηριστικά μαθητών Κανόνες λειτουργίας σχολείου Λειτουργία & Οργάνωση της τάξης Προσωπικότητα εκπαιδευτικού Σχέσεις μεταξύ μαθητών

Γνωστικό δυναμικό και Σχολική επίδοση Οι Ε.Μ.Δ. αποτελούν μια ετερογενή ομάδα συμπτωμάτων και χαρακτηριστικών. Τα παιδιά με ΕΜΔ αν και έχουν δείκτη νοημοσύνης τουλάχιστον στον μέσο όρο ή και πάνω από αυτόν, παρουσιάζουν απόκλιση ανάμεσα στο γνωστικό τους δυναμικό και τη σχολική τους επίδοση και δεν κατορθώνουν να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις διάφορες περιοχές της μάθησης, ιδιαίτερα στην ανάγνωση και στη γραφή (Pardali, 2000) Πολλές φορές οι συνέπειες των μαθησιακών δυσκολιών έχουν αρνητικές προεκτάσεις και στην ενήλικη ζωή, δημιουργώντας εμπόδια στην κοινωνική τους προσαρμογή, καθώς και στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους αποκατάσταση και ευτυχία (Χριστάκης, 2000)

Γνωστικό δυναμικό και Σχολική επίδοση Οι ΕΜΔ στη γλώσσα και στα μαθηματικά σε παιδιά που δεν έχουν πρόβλημα νοητικής υστέρησης, οφείλονται σε ατελείς αντιληπτικές λειτουργίες του εγκεφάλου, οι οποίες επηρεάζουν την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των ερεθισμάτων και παρουσιάζονται ως διαταραχές της σκέψης, του προφορικού λόγου, της ανάγνωσης, αριθμητικής σκέψης. Στην ελληνική βιβλιογραφία συναντώνται με τους όρους: δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαναγνωσία, δυσαριθμησία Οι ΜΔ δεν είναι ασθένεια. Είναι μια κατάσταση που παρατηρείται σε ένα σημαντικό αριθμό παιδιών, 20-30% του σχολικού μαθητικού πληθυσμού (εδώ εντάσσονται όλες οι ΕΕΑ) ενώ οι ΕΜΔ είναι περίπου 10-12%. Αναλογία αγοριών – κοριτσιών 3-5 προς 1 και εκδηλώνονται ως δυσκολία να ανταποκριθούν κυρίως στο γραπτό λόγο, ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία, κατανόηση κειμένου, γραπτή έκφραση, μαθηματικά (Φιλιππίδου, 1996).

Χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες Τα παιδιά με Ε.Μ.Δ. έχουν δυσκολίες σε ένα ή περισσότερα αντικείμενα μάθησης. Οι δυσκολίες αυτές δεν έχουν σχέση με τις δυσκολίες μάθησης που παρουσιάζει για παράδειγμα, ένα παιδί με νοητική υστέρηση. Τα παιδιά με Ε.Μ.Δ. μπορεί να παρουσιάσουν και δυσκολίες στη συμπεριφορά τους. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να είναι δευτερογενείς και οφείλονται στις συχνές αποτυχίες, στις ματαιώσεις και στις απογοητεύσεις που βιώνει το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες, σε συνδυασμό και με την εφηβεία που συμπίπτει με τη φοίτηση του παιδιού στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου και στο γυμνάσιο (Kirk et al, 2003). Ανεπαρκείς λειτουργίες συσχέτισης , πρόσληψης πληροφοριών.

Χαρακτηριστικά των παιδιών με Ε.Μ.Δ. Δυσχέρεια στην κατανόηση &ταξινόμηση μεταξύ ουσιωδών στοιχείων και λεπτομερειών. Δυσκολία στην εξαγωγή συμπερασμάτων ή στο συσχετισμό μιας γνωστικής περιοχής με μια άλλη. Προβλήματα στο σχηματισμό εννοιών Διαταραχές στη μνήμη, στον προσανατολισμό. Δυσκολίες πρόσληψης, έκφρασης και οργάνωσης του λόγου.

Χαρακτηριστικά των παιδιών με Ε.Μ.Δ. Διαταραχές στην ικανότητα κατανόησης της διαδοχής και της αλληλουχίας γεγονότων Διάσπαση προσοχής Η αποτυχία, η ματαίωση και η κριτική που δέχονται οδηγούν στη δημιουργία κακής αυτοεικόνας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Τα χαρακτηριστικά αυτά λειτουργούν ανασταλτικά σε ότι αφορά τη συμμετοχή των παιδιών με Ε.Μ.Δ. στις δραστηριότητες της τάξης και στην κοινωνική τους προσαρμογή.

Προβλήματα που αφορούν στην ελληνική πραγματικότητα υπερδιάγνωση, ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο, μη κατάρτιση εκπ/κών, έλλειψη συνεργασίας με γονείς και ειδικούς, ανάγκη για διεπιστημονική προσέγγιση μη εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας και τεχνικών ΕΠΠ στην κανονική τάξη, ενημέρωση γονέων, κτλ

Καθορισμός Ε.Μ.Δ. Από την Ιατρική στην Παιδαγωγική… Η πολλαπλότητα της αιτιολογίας και της μορφολογίας των δυσκολιών στη μάθηση και η εμπλοκή πολλών επιστημών είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας σειράς προσεγγίσεων, τόσο ιατροκεντρικών, όσο και και παιδαγωγικοκεντρικών (Τζουριάδου, 2004). Στο πλαίσιο αυτό από την αρχή της μελέτης του προβλήματος μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί με διαφορετική επικέντρωση, ανάλογα με την επιστημονική προέλευση όσων τους διατύπωσαν.

Καθορισμός Ε.Μ.Δ. Από την Ιατρική στην Παιδαγωγική… Morgan: οι δυσκολίες οφείλονται σε ανεπαρκή ανάπτυξη εγκεφάλου και σε διαταραχές στην αντίληψη και οπτική μνήμη. Bastian: βιολογική ποικιλία McGready: κώφωση λέξης Orton: θεωρία «επικράτησης του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου» Kass & Myklebust: αναφορά στην ανάγκη διάκρισης ικανότητας και σχολικής επίδοσης (1969).

Καθορισμός Ε.Μ.Δ. Από την Ιατρική στην Παιδαγωγική… Ένας από τους πρώτους πιο κοινά αποδεκτούς ορισμούς που στοιχεία του έχουν ενσωματωθεί σε όλους τους μεταγενέστερους, είναι αυτός που διατυπώθηκε από την Bateman (1965). Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό «παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είναι εκείνα που παρουσιάζουν μια παιδαγωγικά σημαντική διακύμανση ανάμεσα στο νοητικό τους δυναμικό και στο πραγματικό επίπεδο επίδοσης, η οποία συνδέεται με βασικές διαταραχές στη μαθησιακή διαδικασία. Οι διαταραχές αυτές μπορεί να οφείλονται, όχι όμως απαραίτητα, σε εμφανή δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Δεν μπορεί να αποδοθούν δευτερογενώς σε νοητική καθυστέρηση, εκπαιδευτική ή πολιτισμική αποστέρηση, σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές ή αισθητηριακές βλάβες».

Καθορισμός Ε.Μ.Δ. Από την Ιατρική στην Παιδαγωγική… Από το 1965 και μετά στο ίδιο πνεύμα διατυπώθηκαν διάφοροι ορισμοί με πιο γνωστό αυτόν του Kirk ο οποίος υιοθετήθηκε από το National Advisor Committee on Handicapped Children (1967). Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό «παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν κάποια διαταραχή σε μια ή περισσότερες από τις βασικές διεργασίες που αναφέρονται στη χρήση του γραπτού ή προφορικού λόγου. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει περιπτώσεις όπως η ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία, η δυσλεξία, η δυσφασία, η δυσαριθμησία κ.α. Οι καταστάσεις αυτές δεν οφείλονται σε εμφανείς αισθητηριακές βλάβες, σε νοητική καθυστέρηση ή σε σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές».

ΟΡΙΣΜΟΣ: Οι (Ε).Μ.Δ. είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Προβλήματα σε συμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορεί να συνυπάρχουν με τις μαθησιακές δυσκολίες, αλλά δεν συνιστούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες. Αν και οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να εμφανίζονται μαζί με άλλες καταστάσεις μειονεξίας (πχ. αισθητηριακή βλάβη, νοητική καθυστέρηση, σοβαρή συναισθηματική διαταραχή) ή με εξωτερικές επιδράσεις, όπως οι πολιτισμικές διαφορές, η ανεπαρκής ή ακατάλληλη διδασκαλία, δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων ή επιδράσεων"(Hammill, 1990).

Τι είναι οι ‘Σχολικές Δυσκολίες’ και τι είναι οι «Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες»; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ τους;

https://www.youtube.com/watch?v=AWfDaQ9T5to

Ποια είναι τα κοινά σημεία μεταξύ των ορισμών;

Σωστό ή Λάθος; Οι ΜΔ δεν αποτελούν πραγματική ειδική εκπαιδευτική  ανάγκη. Οι μαθητές με ΜΔ έχουν χαμηλή νοημοσύνη. Οι ΜΔ είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς διδασκαλίας Οι μαθητές με ΜΔ είναι απλά τεμπέληδες. Οι μαθητές με ΜΔ αντιμετωπίζουν πρόβλημα μόνο στα  μαθήματα του σχολείου. Οι ΜΔ ξεπερνιούνται με τον καιρό. Οι ΜΔ θεραπεύονται.

Ποιο είναι το ‘γνωστικό-μαθησιακό προφίλ του μαθητή με Ε.Μ.Δ;

Μαθησιακές Δυσκολίες Ακαδημαϊκού Τύπου Μαθησιακές Δυσκολίες Ακαδημαϊκού Τύπου Δυσκολίες στη γλώσσα: δυσκολία στην ακρόαση, στην ομιλία, στη φωνολογική ενημερότητα, στην ανάγνωση, στην γραφή και στην ορθογραφία. Η φωνολογική ενημερότητα οδηγεί σε ελλείμματα στην ανάγνωση, στην γραφή και στην ορθογραφία. Ένα παιδί με δυσκολίες στην ανάγνωση μπορεί: Ελαττωματική ακουστική αντίληψη Βραδεία εξέλιξη της ακουστικής και οπτικής λειτουργίας Αδυναμία καθορισμού ή διάκρισης ήχων, λέξεων που ακούει Μειωμένη γνώση του σκοπού και της αξίας της γνώσης Δυσκολία να συγκεντρώνει την προσοχή του στην έννοια των λέξεων των προτάσεων και των κειμένων

Τελειώνοντας Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα !!!!