ΜΑΘΗΜΑ: Διαχείριση Υδατικών Πόρων ΘΕΜΑ: “Διαχείριση της ζήτησης νερού” ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: Διαχείριση Υδατικών Πόρων ΘΕΜΑ: “Διαχείριση της ζήτησης νερού” Μεταπτυχιακοί Φοιτητές: Καραμπουρνιώτης Κωνσταντίνος Τσουκαλάς Γιάννης Μάρτιος 2011

Δομή Παρουσίασης Το πρόβλημα της ζήτησης του νερού Tο παράδοξο του νερού και των διαμαντιών Το παγκόσμιο νερό σε νούμερα Κατανάλωση Χρήσεις Υδατικών πόρων Το πρόβλημα της Ελλάδας Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Γιαννης

Το πρόβλημα της ζήτησης του νερού Χώρο-χρονική ανισοκατανομή υδατικών πόρων Σε κάθε χώρα συνυπάρχουν ανταγωνιστικές χρήσεις του νερού, οι οποίες επιπροσθέτως είναι κατανεμημένες άνισα στις διάφορες περιοχές της, καθώς και στις διάφορες εποχικές περιόδους Η παγκόσμια κατανάλωση νερού αυξάνεται ανάλογα με τον πληθυσμό της Γης, που υπολογίζεται στα 6,68 δις άτομα το 2008 (+26,6% έναντι του 1990), και εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 7,6 δις άτομα το 2020 (+44,2% έναντι του 1990). (Οικονομικό Δελτίο, Alpha Bank, τεύχος 106, 2008) Έντονη αστικοποίηση- διόγκωση πληθυσμού στις πόλεις – αύξηση αναγκών νερού Γιαννης

Tο παράδοξο του νερού και των διαμαντιών H ολική χρησιμότητα του νερού είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των διαμαντιών Όμως η οριακή χρησιμότητα του νερού( άφθονο ) είναι πολύ μικρότερη από αυτή των διαμαντιών( περιορισμένα ) Αρά άξια = τιμή Το νερό είναι ανεκτίμητο Τα διαμάντια έχουν υψηλή τιμή Η οριακή χρησιμότητα καλύπτει μόνο την πλευρά της ζητησης θα πρέπει όμως να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη και η πλευρά της προσφορας. Σε μια έρημο όπου το νερό θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθεί, η οριακή χρησιμότητα του νερού, το οποίο θα σπάνιζε πολύ, θα ήταν εξαιρετικά μεγάλη και η αξία του πολύ υψηλή. Γιαννης " Δεν υπάρχει τίποτα πιο χρήσιμο από το νερό, αλλά μπορεί να αγοράσει σχεδόν τίποτα, και μετά βίας υπάρχει κάποιος τρόπος για να βρεθεί κάτι ως αντάλλαγμα. Ένα διαμάντι, αντίθετα, δεν έχει σχεδόν καμία αξία ως προς τη χρήση του, αλλά μπορεί συχνά να ανταλλαχθεί με πολύ μεγάλη ποσότητα άλλων αγαθών” Adam Smith, Οικονομολόγος-φιλόσοφος, 18ο αιώνα

Το παγκόσμιο νερό σε νούμερα 1 δις άνθρωποι παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό (1/8 του παγκόσμιου πληθυσμού ) (WHO/Unicef). 2,6 δις άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκώς καθαρό νερό (2/5 του παγκόσμιου πληθυσμού) (UNEP). 1,4 εκ. παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με το νερό και κακές συνθήκες υγιεινής, δηλαδή 4000 θάνατοι ανά ημέρα (UNEP). 8 στους 10 ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση σε νερό ζουν σε αγροτικές περιοχές (UNEP). Ο μέσος άνθρωπος στον αναπτυσσόμενο κόσμο χρησιμοποιεί 10 λίτρα νερό/ημέρα, ενώ ο Ευρωπαίος χρησιμοποιεί 200 λίτρα και οι Βορειοαμερικάνοι 400 λίτρα (UNEP). Με τις σημερινές τάσεις στα επόμενα 20 χρόνια, οι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν 40% περισσότερο νερό απ’ότι σήμερα. (UNEP), αποδεικνύοντας ότι το νερό Η γεωργία αντιπροσωπεύει πάνω από το 80% της παγκόσμιας κατανάλωσης νερού. Για κάθε ένα δολάριο που επενδύεται σε ύδρευση και αποχέτευση, 8 δολάρια επιστρέφονται στην αύξηση της παραγωγικότητας. Κων

Διαθεσιμότητα νερού στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (m3 κατά κεφαλήν ανά έτος) Γιαν Πηγή: Εurostat

Άντληση νερού στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (m3 κατά κεφαλήν ανά έτος) Κων Πηγή: Εurostat

Οι «ανισορροπίες» μεταξύ προσφοράς και ζητήσεως νερού στις ευρωπαϊκές χώρες (χιλ. m3 κατά κεφαλήν ανά έτος) Τα επίπεδα προσφοράς και ζητήσεως υδάτινων πόρων δεν συσχετίζονται στις περισσότερες χώρες Η Μάλτας, με τη δεύτερη μικρότερη κατά κεφαλήν διαθεσιμότητα εξαντλεί κάθε έτος μόλις το 4,5% αυτής της ποσότητας. Η Κύπρος εξαντλεί το 47,2% της ετήσιας διαθέσιμης ποσότητας Νερού. Επίσης, ο Έλληνας κάτοικος αντλεί το 12,6% των διαθέσιμων υδάτινων πόρων κατ’ έτος, ποσοστό μικρότερο από την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία, κ.ά Ιαν Πηγή: Εurostat

Μεγέθη εισροής, εκροής και συνόλου των υδατικών πόρων (δις m3, ετήσιος μέσος) (βάση στοιχείων πλέον της 20ετίας - για την Μάλτα 5ετία) Στην Ελλάδα, έχουμε ορισμένες σημαντικές ποσότητες νερού που εισέρχονται από την Βουλγαρία, τα Σκόπια και την Αλβανία Γιαν Πηγή: Εurostat

Κατανάλωση νερού/άτομο/έτος Στην περίπτωση της Κίνας, η οποία διαθέτει το 8% περίπου των παγκόσμιων διαθέσιμων αποθεμάτων πόσιμου νερού και αυτά πρέπει να καλύψουν τις ανάγκες του 22% του παγκόσμιου πληθυσμού, η ζήτηση νερού αυξάνει μεν ταχέως (αν και η τιμή του αυξάνει με μηδενικό ρυθμό και επιδοτείται σε μεγάλο ποσοστό από το κράτος), αλλά η προσφορά νερού υπολείπεται σημαντικά λόγω αφενός της υστερήσεως των αναγκαίων επενδύσεων και αφετέρου της καταστροφής μεγάλου μέρους του διαθέσιμου νερού μέσω της ανεξέλεγκτης ρυπάνσεως Το 2004 από τα 412 σημεία στα επτά μεγαλύτερα ποτάμια της Κίνας που ελέχθησαν για την ποιότητα του νερού, το 58% χαρακτηρίσθηκε ως επιβλαβές για ανθρώπινη κατανάλωση. Πηγή: UN World Water Report 2006

Χρήσεις Υδατικών πόρων Πηγή: United Nations Environment Programme (UNEP) Γιαννης Πηγή: http://www.vie.unu.edu

Χρήσεις Υδατικών πόρων Κωνστno l Πηγή: UNESCO, Paris. 1999

Χρήσεις Υδατικών πόρων Πηγή: UN World Water Report 2006 Χρήσεις Υδατικών πόρων ΓΙαν

Το πρόβλημα της Ελλάδας Δυτική Ελλάδα: Υψηλή διαθεσιμότητα Χαμηλή ζήτηση Ανατολική Ελλάδα: Χαμηλή Διαθεσιμότητα Υψηλή ζήτηση Κύρια χρήση νερού στην Ελλάδα η άρδευση. Κων Πηγή: EΠΔΠΥΠ, ΕΜΠ, Φεβρουάριος 2008

Το πρόβλημα της Ελλάδας Ελλειμματικό υδατικό ισοζύγιο στο ΥΔ της Θεσσαλίας - καλύτερη διαχείριση της ζητήσεως και αύξηση της προσφοράς νερού μέσω αρδευτικών έργων, (εκτροπή του Αχελώου) Το ΥΔ της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος - μεγάλο πλεόνασμα υδάτινων πόρων (Αχελώος) Καθεστώς που αναμένεται να συνεχίσει παρά τη μεταφορά υδάτων 600 hm3/έτος στη Θεσσαλία, ποσό που ανέρχεται μόλις στο 10% του αξιοποιήσιμου υδάτινου δυναμικού του ΥΔ της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος Εκτροπή του Αχελώου - Λειτουργία και ως έργο παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργεια Η εξαιρετικά χαμηλή συμβολή των υδάτινων πόρων της Αττικής για κάλυψη της ζητήσεως σχετίζεται και με τη συστηματική υποβάθμιση τόσο των επιφανειακών όσο και των υπόγειων υδάτων αυτού του ΥΔ Κων

Συμπεράσματα Η κρίση λόγω της επιδείνωσης της ποιότητας νερού, παράγει την οικολογική διάσταση του θέματος. Προβλήματα λόγω έλλειψης ασφαλούς και επαρκούς εφοδιασμού νερού κατανάλωσης, γίνονται πλέον εμφανή. Η κρίση της οργάνωσης του εφοδιασμού σε νερό αναπτύσσεται σε μια διαχειριστική διάσταση. Απαιτείται προσοχή για να γίνει συνδυασμός του κατάλληλου προσωπικού, των εγκαταστάσεων και των διαδικασιών, για να προωθηθούν περισσότερο αειφόρα μοντέλα και τρόποι χρήσης, καθώς επίσης και για να τηρηθούν οι νομικές και διοικητικές οδηγίες. Τέλος, η κρίση πληροφοριών και δεδομένων, στην οποία περιλαμβάνεται ο συνδυασμός των διαθέσιμων στοιχείων και της κρίσης, η ανάπτυξη μοντέλων, και η οικοδόμηση των εφαρμόσιμων συστημάτων λήψης απόφασης. Ανάγκη για λήψη έγκαιρων μέτρων με προσανατολισμό στην πρόβλεψη, , στο σχεδιασμό και τη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη. Σήμερα, ο πληθυσμός είναι πολύ μεγαλύτερος, αλλά τα μέσα αξιοποίησης του νερού παρέμειναν τα ίδια και έτσι δεν μπορούν πια να καλύψουν τις ανάγκες τους Μέτρα διαχείρισης της ζήτησης σε μονιμότερη βάση (όχι δηλαδή μόνο σε περιόδους κρίσεων) αποσκοπούν στην εξοικονόμηση νερού, η οποία είναι εφικτή τόσο στην υδρευτική, όσο και στην αρδευτική χρήση. Στις πιο ελλειμματικές περιοχές, έχει ιδιαίτερο νόημα η ανάκτηση υγρών αποβλήτων και η επαναχρησιμοποίηση τους εναλλακτικά για άρδευση, βιομηχανική χρήση ή εμπλουτισμό της υδροφοριών με στόχο την αντιμετώπιση της υφαλμύρισης Περιορισμός των απωλειών από τα δίκτυα ύδρευσης – Ανάγκη για χρήση νέων τεχνολογιών για την άρδευση των αγροτικών εκτάσεων. Γιανν

Βιβλιογραφία Χ. Καραβιτης, Lucinda, Η χρήση νερού στην Ευρώπη, 2005 Δ.Κουτσογιάννης, Σημειώσεις για το μάθημα Διαχείριση υδατικών πόρων, 2007 Δ. Κουτσογιάννης, Ν. Μαμάσης , Ε. Αραπάκη, Ε.Μ.Π, Η λειψυδρία στη Αιθιοπία: Μια πρώτη προσέγγιση, 2000 Οικονομικό Δελτίο, Alpha Bank, τεύχος 106, 2008 Κ. Χρυσαφης, Δ.Π.Θ, Οριακή Χρησιμότητα και το παράδοξο του νερού και των διαμαντιών, 2000