Ειρήνη Κουφάκη Ψυχολόγος, M.sc – Επιστημονική Υπεύθυνη Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων Και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας ν. Λάρισας – Ο.ΚΑ.ΝΑ. Ειρήνη Κουφάκη Ψυχολόγος, M.sc – Επιστημονική Υπεύθυνη

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός Είναι μια μορφή επιθετικής συμπεριφοράς που εκδηλώνεται στο χώρο του σχολείου και στους χώρους γύρω από αυτό

Δεν είναι όλες οι μορφές επιθετικής συμπεριφοράς, σχολικός εκφοβισμός

Χαρακτηριστικά 1. Πρόθεση του θύτη να βλάψει το θύμα 2. Επανάληψη της πράξης και απειλή για μελλοντική επανάληψη 3. Διαφορά στο Status μεταξύ θύτη και θύματος 4. η μη πρόκληση της συμπεριφοράς

Όταν τα δύο μέρη που συγκρούονται είναι ίσα, είτε ως προς τον αριθμό, τη σωματική διάπλαση, την κοινωνική θέση, την κουλτούρα κ.α. τότε μιλάμε για σύγκρουση, επιθετικότητα, αλλά όχι για εκφοβισμό

Είδη σχολικού εκφοβισμού 1. Άμεσος ή σωματικός Η πιο προφανής μορφή εκφοβισμού και η πιο εύκολη να διαγνωστεί . Συνήθως ατονεί όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και αντικαθίσταται από άλλα είδη εκφοβισμού 2. Λεκτικός Η πιο διαδεδομένη μορφή εκφοβισμού 3. Έμμεσος ή κοινωνικός Πρωταγωνιστούν τα κορίτσια και οι μαθητές μεγαλύτερης ηλικίας Ερευνάται συστηματικά την τελευταία δεκαετία «Τα αγόρια δέρνουν και τα κορίτσια χειρίζονται»

4. Ηλεκτρονικός εκφοβισμός Το θύμα δεν έρχεται σε επαφή με το θύτη και πολλές φορές δεν τον γνωρίζει Οι παρατηρητές μπορεί να είναι χιλιάδες, όχι μόνο οι συμμαθητές Ακόμα και αν το θύμα θέλει να αντιδράσει, δεν ξέρει τον τρόπο 5. Σεξιστικός εκφοβισμός Εκδηλώνεται με χειρονομίες ή βρισιές που αφορούν το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό 6. Ρατσιστικός εκφοβισμός Βασίζεται στην εθνική καταγωγή, την κουλτούρα ή τη γλώσσα του μαθητή που εκφοβίζεται

Αφορά περίπου το 10 - 20% των μαθητών στην Ελλάδα Παρατηρείται κυρίως στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού, στο Γυμνάσιο και λιγότερο στο Λύκειο Τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο στο σωματικό εκφοβισμό και τα κορίτσια στον λεκτικό και κοινωνικό

Ποιοι εμπλέκονται στο σχολικό εκφοβισμό Θύτες Θύματα Θύτες – Θύματα Παρατηρητές - Παθητικοί - Υποστηρικτικοί προς το θύτη - Υποστηρικτικοί προς το θύμα

Θύτες – Χαρακτηριστικά Φτωχές κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες Ελάχιστη ενσυναίσθηση – μηδενικές ενοχές Χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση Οικογένεια χωρίς συνοχή Υψηλή αυτοεκτίμηση ?– Καλά εδραιωμένο δίκτυο φίλων (Πολλές φορές ο εκφοβισμός τους προσδίδει κύρος)

Επιπτώσεις Για τους θύτες Συνήθως η επιθετική συμπεριφορά συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή και εμπλέκονται σε παραβατικές πράξεις . Χρήση ουσιών Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις Κακή σχέση με το σχολείο

Θύματα – Χαρακτηριστικά Φτωχό κοινωνικό δίκτυο Αδυναμία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους Τάση να θεωρούν τους άλλους πιο ικανούς Υπερπροστατευτική μητέρα

Τα θύματα δεν είναι ελκυστικά . Είναι αδύναμα, παθητικά, αξιολύπητα και μας κάνουν να θυμώνουμε μαζί τους, γιατί θεωρούμε ότι θα έπρεπε και να ξέρουν, αλλά και να είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους Ανδρέου, 2011, «Χορεύοντας με τους λύκους, Διαδικασίες και Μηχανισμοί θυματοποίησης εντός και εκτός σχολείου»

Επιπτώσεις Για τα θύματα Μειωμένη αυτοεκτίμηση Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις Υψηλά επίπεδα άγχους και καταθλιπτικού συναισθήματος Σωματικός και ψυχολογικός τραυματισμός Πολλές φορές ο εκφοβισμός συνεχίζεται και στον εργασιακό χώρο Κακή σχέση με το σχολείο

Θύτες- Θύματα Χαρακτηριστικά Οι πιο απομονωμένοι μαθητές Δυσλειτουργικές οικογένειες Υψηλότερα επίπεδα καταθλιπτικού συναισθήματος, άγχους και αυτοκτονικού ιδεασμού Συγκεντρώνουν τις περισσότερες αρνητικές απόψεις μαθητών και εκπαιδευτικών

Επιπτώσεις Για τους Θύτες – Θύματα Κακή εικόνα για τον εαυτό τους Κοινωνική απομόνωση Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις Κακή σχέση με το σχολείο

Παρατηρητές Ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού συμβαίνει σχεδόν πάντα (στο 85% των περιπτώσεων), μπροστά σε παρατηρητές Ακόμα και αν κάποιοι μαθητές δεν είναι παρόντες, συνήθως είναι ενήμεροι ότι ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού λαμβάνει χώρα Η στάση τους απέναντι σε αυτή την πληροφορία, καθορίζει και την πορεία του φαινομένου στο σχολείο τους Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα ομαδικό φαινόμενο Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα πρόβλημα σχέσεων και άρα απαιτεί μια λύση σχέσεων

Επιπτώσεις Για τους παρατηρητές Αίσθηση ότι θα τους συμβεί το ίδιο Αίσθημα ανασφάλειας στο σχολείο Υψηλά επίπεδα άγχους και καταθλιπτικού συναισθήματος Κακή σχέση με το σχολείο

Αιτίες Προσωπικές Οικογενειακές Σχολικές Κοινωνικές Για κάθε πολύπλοκο πρόβλημα που αφορά τον άνθρωπο, υπάρχει μια λύση, η οποία είναι απλή, ξεκάθαρη και λανθασμένη Προσωπικές Οικογενειακές Σχολικές Κοινωνικές

Οικογένεια Έλλειψη ζεστών οικογενειακών δεσμών Έλλειψη ορίων Βίαιη συμπεριφορά των γονιών προς τα παιδιά Εξοικείωση ή και Ανοχή απέναντι στη βία Κακή σχέση Γονέων - Σχολείου

Σχολείο Μη σαφείς κανόνες και όρια Απρόσωπο περιβάλλον – Έλλειψη ενδιαφέροντος για τη συναισθηματική ζωή των μαθητών Ανταγωνιστικό περιβάλλον Ανοχή απέναντι στη βία Έλλειψη συνεργασίας με τους γονείς των μαθητών

Κοινότητα Δύσκολες οικονομικές συνθήκες Ανεργία και Εγκληματικότητα Έλλειψη ανοχής απέναντι στο διαφορετικό

- Ο πιο δυνατός επιβάλλεται - Ο πιο αδύνατος δεν μπορεί να αντισταθεί Τα παιδιά εκτίθενται καθημερινά σε ένα περιβάλλον που τους μεταφέρει το εξής μήνυμα: - Ο πιο δυνατός επιβάλλεται - Ο πιο αδύνατος δεν μπορεί να αντισταθεί - Οι ενήλικες δεν ενδιαφέρονται - Η δύναμη νικά το δίκαιο

Τι μπορεί να κάνει το σχολείο Ρεαλιστική καταγραφή του φαινομένου Ξεκάθαρα όρια – Ξεκάθαρες Προσδοκίες Επιτήρηση στα διαλείμματα Συνεργασία και των τριών μερών του σχολείου : Γονείς, Εκπαιδευτικοί Μαθητές

Μύθοι γύρω από το σχολικό εκφοβισμό Οικοδομεί γερούς χαρακτήρες Οι θύτες είναι απομονωμένοι από τους συνομηλίκους τους Η λεκτική βία δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις Το θύμα ευθύνεται για τον εκφοβισμό. Ας τα βγάλει πέρα μόνο του . Πέρα από τους θύτες και τα θύματα τα υπόλοιπα παιδιά δεν επηρεάζονται. Όποιος μαθητής ενημερώνει τους καθηγητές για περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είναι προδότης