Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ Ο ΑΓΓΕΛΟΣ Γ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΩΣ ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Της προπτυχιακής φοιτήτριας Τσαμπατανίδου Λέα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της προκείμενης εργασίας είναι η μελέτη των τεχνοκριτικών κειμένων του Άγγελου Προκοπίου στην εφημερίδα Η Καθημερινή, καθώς και της δραστηριότητάς του γύρω από την τέχνη και την προσπάθεια απόδοσης εννοιών και ερμηνειών σε σχέση με αυτήν, στο ελληνικό κοινό. Σε ένα ελληνικό κοινό που προσπαθεί να «ξεχάσει» τα δεινά του πολέμου και κατά συνέπεια η τέχνη βρίσκεται στο περιθώριο. Φωτογραφία Αρ. Χατζηαριστείδη από Διαγωνισμό Φωτογραφίας το 1956. Παρουσιάζονται τα μέλη κριτικής επιτροπής, από αριστερά ο φωτογράφος Σπύρος Μελετζής, ο ζωγράφος Γιάννης Μόραλης, ο τεχνοκρίτης Άγγελος Προκοπίου, η φωτογράφος Βούλα Παπαϊωάννου και ο ζωγράφος-χαράκτης Δημήτρης Γιαννουκάκης.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1909 και απεβίωσε στην Αθήνα 1967. Υιός του ζωγράφου Γεώργιου Προκοπίου. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1933), ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (1928 – 1935) και Ιστορία της Τέχνης στο Παρίσι (1938-1940). Παρουσίασε την διδακτορική του διατριβή στη Σορβόννη με θέμα τη θρησκευτική ζωγραφική στα Επτανήσα κατά το 18ο αι.(Peinture religieuse dans Iles loniennes pendant le XVIII siècle), το 1939 για την οποία κέρδισε το Βραβείο Ζάππα της «Παρισινής Εταιρείας για την ενίσχυση των Ελληνικών Σπουδών». Με την επιστροφή του στην Ελλάδα έγινε καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου (1940-1941 και 1959-1967). Κατά τη διάρκεια των ετών 1943-1944 εξέδιδε την αντιστασιακή εφημερίδα Ελεύθερη ζωή καθώς και ίδρυσε στο ατελίε του πατέρα του ιδιωτική Σχολή Αισθητικής και Ιστορίας της Τέχνης στην οποία δίδασκε. Ίδρυσε μαζί με το Νίκο Καζαντζάκη τη Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση (1945-1946) και το 1951 πολιτεύτηκε με την ΕΠΕΚ του Νικόλαου Πλαστήρα.

Ανέλαβε τη διεύθυνση προγράμματος του ΕΙΡ (1958-1959) και είχε για περίπου 20 χρόνια την στήλη της τεχνοκριτικής στην εφημερίδα Η Καθημερινή. Το συγγραφικό του έργο είναι αρκετά μεγάλο αλλά το σημαντικότερο έργο του είναι η τρίτομη έκδοση Ιστορία της Τέχνης 1750-1950, (1967-1968) η οποία κυκλοφόρησε μετά το θάνατο του, με τη βοήθεια της γυναίκας του. Η συμβολή του ήταν καθοριστική για την διεύρυνση των αισθητικών αντιλήψεων του ελληνικού κοινού της εποχής και του τρόπου προσέγγισης της αρχαίας, βυζαντινής και της σύγχρονης τότε τέχνης όχι μόνο με την έκδοση του περιοδικού Νέες Μορφές (1962) αλλά και με τη γενικότερη αντιμετώπιση του απέναντι στην ελληνική καλλιτεχνική ζώη (διδασκαλίες, διαλέξεις, ραδιοφωνικές ομιλίες, άρθρα, μελέτες).

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΩΣ ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΠΟ ΤΟ 1947-1967 Πορτραίτο του Άγγελου Προκοπίου Από την Θάλεια Φλώρα – Καραβία (1871-1960)

Το εξώφυλλο μας παρέχει κάποιες σημαντικές πληροφορίες. Η μορφή της εφημερίδας Η Καθημερινή την περίοδο την οποία ο Άγγελος Προκοπίου διατηρούσε στήλη τεχνοκριτικής. Το κεφάλαιο που εντασσόταν η στήλη είχε ως τίτλο κεφαλαίου «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ» Το εξώφυλλο μας παρέχει κάποιες σημαντικές πληροφορίες. Πάνω δεξιά: ΤΙΜΗ ΕΚΑΣΤΟΥ ΦΥΛΛΟΥ ΔΡΑΧΜΑΙ 1.50 ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΔΡΑΧΜΑΙ 4.80 ΕΞΑΜΗΝΗ ΔΡΑΧΜΑΙ 2.50 ΤΡΙΜΗΝΗ ΔΡΑΧΜΑΙ 1.80 ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΕΞΩΤ.ΕΤΗΣΙΑ ΔΟΛΑΡΙΑ 30 ΑΓΓΕΛΙΑΙ/ΔΙΑΤΡΙΒΑΙ ΚΑΤΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑΝ ΙΔΡΥΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΒΛΑΧΟΣ Πάνω αριστερά: ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΟΔΟΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ 57 ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ-ΠΙΕΣΤΗΡΙΑ: ΒΟΥΛΓΑΡΗ 11 ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΚΕΝΤΡΟΥ: 57081-082-083 ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ: 53554-53551 ΤΥΠΟΓΡ.: 53458 ΤΗΛΕΓΡΑΦ.ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ: «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» ΕΤΟΣ /ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Έδινε πληροφορίες για τα μουσεία στα οποία αναφερόταν, ειδικά γι΄ αυτά που ήθελε να «εγκωμιάσει», αλλά μετέφερε και το γενικότερο κλίμα της χώρας στην οποία αναφερόταν (πολιτικό, κοινωνικό, καλλιτεχνικό επίπεδο). Ανέφερε βιογραφικά στοιχεία για τον καλλιτέχνη που τον απασχολούσε. Φαίνεται να μιλαέι σε γνώστες του αντικειμένου (της Τέχνης) αλλά με προσπάθεια κατανόησης του από το ευρύ κοινό (αυτό διακρίνεται από τις πολλές πληροφορίες της οποίες αναφέρει καθώς και από τους παραλληλισμούς με την αρχαία και την βυζαντινή τέχνη που ήταν σαφώς πιο γνώριμα απο τα «μοντέρνα» ρεύματα). Υπάρχει σχεδόν πάντα οπτικό ερέθισμα δηλαδή εικόνα σχετική με το θέμα (προσωπογραφία καλλιτέχνη ή έργο του ή κάποιου εκπρόσωπου του αντίστοιχου κινήματος στο οποίο αναφέρεται). Αφιέρωνε άρθρα κατά αλληλουχία σε κάποιο καλλιτέχνη ή κίνημα. Έδινε πληροφορίες για τις εκθέσεις τις οποίες επρόκειτο να πραγματοποιηθούν ή εξίσου σημαντικό, αναφερόταν σε συμμετοχές καλλιτεχνών, είτε Ελλήνων είτε ξένων, σε σημαντικά δρώμενα της εποχής όπως η Μπιενάλε της Βενετίας.

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΤΑΠΙΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1953 ΣΤΕΛΝΕΙ «ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ» ΣΤΗ ΣΤΗΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΛΥΕΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ «ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ» ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΝΑ ΜΥΗΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΙΝΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΤΑ ΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΔΥΝΑΤΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΑΚΟΜΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΗΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΥΤΟΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ.

ΦΩΒΙΣΜΟΣ Καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στη Γαλλία, για μικρό χρονικό διάστημα (1905-1908), στη ζωγραφική αλλά με σημαντικό αντίκτυπο στην εξέλιξη της τέχνης του 20ου αι. Η έννοια προέρχεται από την γαλλική λέξη –fauve που μεταφράζεται ως άγριο θηρίο. Κύριοι εκπρόσωποι του κινήματος: Ανρί Ματίς, Αντρέ Ντεραίν, Ζωρζ Μπράκ.

Ανρί Ματίς (1869-1954) : «Madras Rouse», 1907. Λάδι σε καμβά. 200 x 160εκ.

Αντρέ Ντεραίν (1880- 1954): «Άνθρωποι σ΄ένα λιβάδι 1906. Ελαιογραφία.Ιδιωτική Συλλογή , Παρίσι.

Ραούλ Ντυφί :(1877-1953) Το κόκκινο βιολί ,1948 Ραούλ Ντυφί :(1877-1953) Το κόκκινο βιολί ,1948. Ιδιωτική Συλλογή, Παρίσι.

ΠΙΚΑΣΟ Γεννήθηκε το 1881 στη Μάλαγα και έζησε έως το 1973. Άπο τους κυριότερους εκπρόσωπους της τέχνης του 20ου αι, συνιδρυτής του κυβισμού μαζί με το Ζωρζ Μπράκ. Η συνεισφορά στη μοντέρνα και τη σύγχρονη τέχνη είναι πολύ σημαντική.

Παμπλό Πικάσο: «Η κοπέλα με το μαντολίνο» , 1910. Ελαιογραφία. Συλλογή Roland Penrose , Λονδίνο.

Πάμπλο Πικάσο : «Αυτοπροσωπογραφία με παλέτα», 1906. Ελαιογραφία σε μουσαμά, 45x65 εκ. Φιλαδέλφεια, Μουσείο Καλών Τεχνών.

Πάμπλο Πικάσο: «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν»,1907. Ελαιογραφία σε μουσαμά, 243,9 x 233,7 εκ. Νέα Υόρκη, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης.

ΑΜΕΝΤΕΟ ΚΛΕΜΕΝΤΕ ΜΟΝΤΙΛΙΑΝΙ Γεννήθηκε στο Λίβορνο της Τοσκάνης το 1884 και απεβίωσε το 1920. Ξεκίνησε τις σπουδές του στις καλές τέχνες στην Ιταλία και στη συνέχεια το 1906 μετακόμισε στο Παρίσι. Στο Παρίσι ανέπτυξε το προσωπικό του υφός σαν καλλιτέχνης. Ήταν φιλάσθενος κατά την διάρκεια της ζωής του, πέθανε μόλις 35 ετών.

Αμεντέο Μοντιλιάνι : «Η γυναίκα του καλλιτέχνη» (Modigliani Hebuterne) Ελαιογραφία

Αμεντέο Μοντιλιάνι: « Προσωπογραφία της Mme Haynd» Ελαιογραφία

ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΤΖΙΑΚΟΜΕΤΤΙ Γεννήθηκε το 1901 στο Borgonovo (σημερινό τμήμα της Ελβετίας κοντά στα σύνορα με Ιταλία) και πέθανε το 1966. Ήταν υιός του ζωγράφου Τζιοβάνι Τζιακομέττι. Ήταν ζωγράφος ,γλύπτης και χαράκτης. Φωτογραφία του Ανρί –Καρτίε Μπρεσσόν.

Αλμπέρτο Τζιακομέττι: «Νεκρή φύση με μήλο»

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Ο Προκοπίου όπως και άλλοι σύγχρονοί του τεχνοκρίτες αφιέρωναν άρθρα σε προσεχείς εκθέσεις ζωγραφικής. ΕΚΘΕΣΙΣ ΟΡΕΣΤΗ ΚΑΝΕΛΛΗ (06/11/1953) ΕΚΘΕΣΙΣ ΓΙΑΝΝΗ ΜΗΤΑΡΑΚΗ ( 06/11/1953) ΕΚΘΕΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟΤΥΠΙΕΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΚΙΡΤΖΗ (09/10/1960) ΕΚΤΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΕΚΘΕΣΙΣ (29/11/1960)

Ορέστης Κανέλλης «Κόλπος της Γέρας», Μυτιλήνη λάδι σε μουσαμά , 46 x 61 εκ. Γιάννης Μηταράκης «Άποψη νησιού» λάδι σε καμβά , 46 x 71 εκ. Γεώργιος Βακίρτζης «Ελλάδα», μεταξοτυπία (διαφήμιση)

6η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΕΚΘΕΣΙΣ Γιώργος Βελισσαρίδης «Στο Βυθό» ,1938 Ξυλογραφία Ελένη Ζογγολοπούλου ,1958 Βλάσσης Κανιάρης Μεικτή Σύνθεση Στην αναφορά αυτής της έκθεσης ο Προκοπίου ασχολείται με όλους τους καλλιτέχνες και αναλύει τα υλικά καθώς και τα χρώματα που χρησιμοποιούν.

ΣΥΝΟΨΗ Ο Άγγελος Προκοπίου στα τεχνοκριτικά του κείμενα δεν καταπιάνεται με το σχολιασμό κάποιου συγκεκριμένου έργου του καλλιτέχνη που ασχολείται κατά καιρούς αλλά προσπαθεί να τον εισαγάγει στο καλλιτεχνικό κλίμα της εποχής ανάλογα με τις τεχνικές που χρησιμοποιεί στα έργα του. Γράφει με λογοτεχνικό υφός αλλά διαφαίνεται η προσπάθεια του να γίνει κατανοητός ,από τις πολλές λεπτομέρειες (γλαφυρός) που δίνει για την σύγχρονη τέχνη (τέχνη δυσνόητη μέχρι και σήμερα απο πολλούς, ειδικά εκείνη την περίοδο ακόμη περισσότερο) και τις αναδρομές στο παρελθόν με συγκριτικό ενδιαφέρον. Ασχολείται και με Έλληνες καλλιτέχνες αλλά βασικό του μέλημα είναι η προσέγγιση των καλλιτεχνικών δρώμενων της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής σκηνής ,αλλά κυρίως της αμερικάνικης, από το ελληνικό κοινό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγγέλου Γ. Προκοπίου, Ιστορία της Τέχνης 1750 1950, τόμος Γ’, Αθήνα 1968-1969. Αρχείο Βιβλιοθήκης της Βουλής, Η Καθημερινή (1947-1967). Αφιέρωμα «Κριτικοί και Ιστορικοί της Τέχνης», Η Καθημερινή Επτά Ημέρες (Κυριακή 8 Μαρτίου 1998). Βιβλιοθήκη Τέχνης της Καθημερινής, Πικάσο. Παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια βιογραφιών, τόμος ΧΙΙΙ, Αθήνα 1991 Walther F. Ingo, Art of the 20th century ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: www.eikastikon.gr www.kathimerini.gr www.nationalgallery.gr ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ: Διαδίκτυο, Αφιέρωμα «Κριτικοί και Ιστορικοί της Τέχνης», Η Καθημερινή Επτά Ημέρες (Κυριακή 8 Μαρτίου 1998).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ! Ιωάννης Οικονόμου (1860-1931) Ο Τεχνοκρίτης , 1885 Λάδι σε μουσαμά, 43 X 33 εκ. Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου