Βασίλης Μακράκης Πανεπιστήμιο Κρήτης ΠΤΔΕ UNESCO Chair ICT in ESD Η Πρόκληση της Αειφορικής Δικαιοσύνης στα Αναλυτικά Προγράμματα της ΔΕ: Ένα Παράδειγμα από το Βιβλίο Μαθηματικών της Στ’ Βασίλης Μακράκης Πανεπιστήμιο Κρήτης ΠΤΔΕ UNESCO Chair ICT in ESD

Techno-Sciences and Mathematics: Vehicles for a Sustainable Future and Global Understanding (with N. Kostoulas-Makrakis). Proceedings of the 2nd International Conference on Hands-on Science, HSci 2005. Media: University of Crete 2005 (103-108).

Η εννοιολογική συγκρότηση της αειφορικής δικαιοσύνης Περιβαλλοντική δικαιοσύνη Κοινωνική δικαιοσύνη Οικονομική δικαιοσύνη Πολιτισμική δικαιοσύνη

Αειφορική δικαιοσύνη και αειφόρος/βιώσιμη ανάπτυξη Η έννοια της «αειφορικής δικαιοσύνης» αντικατοπτρίζει τους τέσσερις πυλώνες της αειφόρου/βιώσιμης ανάπτυξης: περιβάλλον, κοινωνία, οικονομία και πολιτισμό.

Περιβαλλοντική δικαιοσύνη Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη αναφέρεται στο δικαίωμα όλων των ανθρώπων στον πλανήτη στην ισότιμη πρόσβαση σε ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες διαβίωσης, στη δίκαιη και ισότιμη κατανομή και χωρίς διακρίσεις των φυσικών πόρων. Επίσης αναφέρεται στην ισότιμη κατανομή των περιβαλλοντικών κινδύνων από την ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς και στο δικαίωμα για κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ευημερία.

Κοινωνική δικαιοσύνη Ολα τα προηγούμενα συνιστούν τη βάση της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης αλλά και θεμελιώδες συστατικό της κοινωνικής δικαιοσύνης. Tο νόημά της σχετίζεται περισσότερο με κάποια ιδέα κοινωνικής αρμονίας ή μιας κοινωνίας στην οποία εξασφαλίζονται όροι αμοιβαιότητας και ισότητας.

Οικονομική δικαιοσύνη Η οικονομική δικαιοσύνη αντιμετωπίζει τα ζητήματα του αθέμιτου εμπορίου, οικονομική εκμετάλλευση, την άνιση κατανομή του πλούτου, του ρατσισμού και της φτώχειας.

Πολιτισμική δικαιοσύνη Με έναν ενοποιητικό τρόπο η πολιτισμική δικαιοσύνη στοχεύει στην απεξάρτησή μας από τις στενές ανθρωποκεντρικές και εγωκεντρικές αντιλήψεις που σχηματοποιούν τον πολιτισμό μας. Ως τέτοια, μπορεί να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Για παράδειγμα, μπορεί να αναφέρεται στο πώς αντιλαμβάνεται κάποιος ή η κοινωνία που αναφερόμαστε την έννοια της δικαιοσύνης ή μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων/κοινωνιών. Γενικά, οι αντιλήψεις μας για την αδικία είναι πολιτισμικά φορτισμένες, γιατί είναι ο πολιτισμός μας, η πηγή των αξιών, των πεποιθήσεων, των παραδόσεων και άλλων μορφών γνώσης απ΄όπου αντλούμε το πώς προσεγγίζουμε τι είναι δίκαιο. Θέματα που σχετίζονται με αυτή τη διάσταση αφορούν την πολιτισμική ετερότητα, ταυτότητες, πολιτισμικά δικαιώματα κλπ.

Διασύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα Έτσι, θέτοντας τη διάσταση της αειφορικής/βιώσιμης δικαιοσύνης στα αναλυτικά προγράμματα, μπορεί να αναδυθούν σε θεωρητικό επίπεδο − ζητήματα σχετικά με τις αντιλήψεις μας για την κοινωνική πραγματικότητα σε σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα (οντολογικό πλαίσιο) τον τρόπο συγκρότησης και αναπαραγωγής –αναπλαισίωσης- της γνώσης που αναπαριστάται στο αναλυτικό πρόγραμμα (επιστημολογικό πλαίσιο), − ζητήματα σχετικά με την κατασκευή και τη διαχείριση του αναλυτικού προγράμματος (μεθοδολογικό πλαίσιο) − ζητήματα σχετικά με τις αξίες που διαμορφώνουν τη συγκρότηση του αναλυτικού προγράμματος (αξιακό πλαίσιο).

Από την εννοιολόγηση στην αξιολόγηση Δείκτες μέτρησης της κάθε διάστασης της αειφορικής δικαιοσύνης ΄Ελεγχος της αξιοπιστίας των δεικτών Σχεδιασμός και υλοποίηση μιας πρώτης προσπάθειας αξιολόγησης

Από τη Θεωρία στην Πράξη: Μαθηματικά και Αειφορική Δικιοσύνη Το μείζον ερώτημα είναι αν οι μαθητές θα μάθουν να χρησιμοποιούν τα μαθηματικά για να κατανοήσουν πώς μετασχηματίζεται ο κόσμος γύρω τους. Οι μαθητές αξίζουν να διδάσκονται τα μαθηματικά με τρόπους που τους βοηθούν να αντιληφθούν τις οικολογικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές αδικίες γύρω τους.

Συνδετικότητα & Συγκειμενοποίηση Η «συγκειμενοποίηση» ενός απλού μαθηματικού υπολογισμού και γεγονότος μπορεί να αλλάξει ριζικά τις αντιλήψεις, τη συμπεριφορά και τις πράξεις των μαθητών.

DeCoRe plus: Μετασχηματίζοντας τον Αναπαραγωγικό Ρόλο της Εκπαίδευσης και του Εκπαιδευτικού Βήμα 1. Διαγνωστική αξιολόγηση : Προβληματισμός σχετικά με : α) ποιοι είμαστε; β) τι είναι αυτό που έχουμε ( υπάρχουσα γνώση ); γ) που θέλουμε να πάμε; και δ) γιατί θέλουμε να πάμε εκεί;. Βήμα 2. Αποδόμηση: Αναλύοντας κριτικά τη λειτουργία των προσωπικών προοπτικών/συνηθειών/θεωριών/πρακτικών/αξιών και της επιλεγόμενης διδακτικής/μαθησιακής ενότητας. Βήμα 3. Δόμηση: Συγκέντρωση των διδακτικών/μαθησιακών πόρων , δημιουργώντας καινοτομικές ιδέες και την κατασκευή νοημάτων και γνώσης. Βήμα 4. Αναδόμηση: Ενσωμάτωση της νέας κατασκευασμένης γνώσης σύμφωνα με το ανακατασκευασμένο πλαίσιο αναφοράς. Βήμα 5. Εφαρμογή: Υλοποίηση της αναδομημένης γνώσης (διδακτικής ενότητας) υποστηριζόμενη από τις ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας). Βήμα 6. Αθροιστική αξιολόγηση: Αξιολόγηση σχετικά με το τι έχουμε μάθει και τι έχει αλλάξει.

Ερωτήματα

Κενά, Αποσιωπήσεις και Υπόρρητες Παραδοχές Απουσιάζει η νύξη σε εναλλακτικές εμπορικές συναλλαγές Σιωπηρά «ευλογεί» την παντοδυναμία των Τραπεζών Δεν γίνεται λόγος για το περιβάλλον, τις συνθήκες εργασίας, την εκμετάλλευση και τη φτώχεια των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στις παιχνιδοβιομηχανίες σε όλο τον κόσμο (αλλά και όχι μόνο σε αυτές). Δεν ξεκαθαρίζεται το τοπίο σχετικά με τους παράγοντες που καθορίζουν την δανειοληπτκή ικανότητα και ανάγκη των πολιτών και αντίστοιχα την πολιτική, τους στόχους και τα όρια που συνυπολογίζει η Τράπεζα κατά την παροχή δανείων.

Ποια πρόσωπα και πράγματα απουσιάζουν; Το ιστορικό πλαίσιο και τα υποκείμενα που δεν συναλλάσσονταν με βάση το χρήμα. Δεν επισημαίνεται κάτι σχετικό με τους ανθρώπους που δουλεύουν για την παραγωγή, την μεταφορά κ.α των παιχνιδιών, το δυσθεώρητο περιβαλλοντικό κόστος κλπ. Λείπουν οι συνθήκες που οδήγησαν την Κυρία Τζεκάκη στην λύση-παγίδα του δανείου.

Ποια ερωτήματα δεν τίθενται; Τι ορίζει τελικά τη σχέση κρατών-τραπεζών-πολιτών και ποια συμφέροντα εξυπηρετούνται μέσα από τις μεταξύ τους οικονομικές αλληλεπιδράσεις; Τι θα συμβεί αν ο δανειολήπτης για κάποιο λόγο δεν μπορεί να αποπληρώσει το δάνειο; Ποιά εναλλακτικά μέτρα δύνανται να προσφέρουν αναπτυξιακή προοπτική στα κράτη, στις επιχειρήσεις, στο τραπεζικό σύστημα και συνακόλουθα. Ο «εγκλωβισμός» των δανειοληπτών και των πολιτών σε ένα αέναο «παιχνίδι» δανειοδοτήσεων, χρεών, προαπαιτούμενων, αποπληρωμών….

Ποιες είναι οι υπόρρητες παραδοχές της διδακτικής/μαθησιακής ενότητας; Προβάλλεται ένα μοντέλο καπιταλιστικής οικονομίας, που καθοδηγείται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, συνήθως, με αδιαφανείς όρους και διαδικασίες. Κυριαρχεί το καταναλωτικό πρότυπο με άνισους όρους (δεν αναφέρεται τυχαία το παράδειγμα της Κίνας ως εξαγωγικής χώρας). Προβάλλεται το κέρδος και τα οικονομικά συμφέροντα ως προτεραιότητες στον σύγχρονο κόσμο. θεωρείται δεδομένο ότι το δάνειο θα έχει αποπληρωθεί εντός του χρονικού πλαισίου που αναφέρεται.

Ποια συμφέροντα/απόψεις προβάλλονται στη συγκεκριμένη διδακτική/μαθησιακή ενότητα; Προβάλλονται τα συμφέροντα των Τραπεζών και των οικονομικά ισχυρών του πλανήτη (π.χ Γιατί η Κυρία Τζεκάκη αναγκάστηκε να πάρει δάνειο και τι εγγυήσεις της ζητήθηκαν; Ποιες οι δυνατότητές της για έγκαιρη και σωστή αποπληρωμή-εξόφληση;) Οικονομική παγκοσμιοποίηση, απαξίωση/υποβάθμιση της τοπικής οικονομίας.

Ποια συμφέρονται/απόψεις αποσιωπώνται στη συγκεκριμένη διδακτική/μαθησιακή ενότητα; Αποσιωπώνται τα συμφέροντα και δικαιώματα του δανειζόμενου για μια ‘ηθική τραπεζική’.

Είναι οι προβαλλόμενες απόψεις στη διδακτική/μαθησιακή ενότητα αντικειμενικές και δίκαιες; Δεν είναι ούτε αντικειμενικές ούτε δίκαιες γιατί οι σχέσεις δανειστή και δανειζόμενου είναι ασύμμετρες.

Σας ευχαριστούμε πολύ