ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ: ΤΣΑΚΝΑΚΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗΜΠΑΛΑΣΗ ΜΑΙΡΗ

Σκοπός της εργασίας Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι να παρουσιάσει όλα εκείνα τα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τον τρόπο λειτουργίας τους στην σύγχρονη εποχή.

Οικογενειακή Επιχείρηση Οικογενειακή Επιχείρηση Οικογενειακή επιχείρηση έχει χαρακτηρισθεί ως μια επιχείρηση που ελέγχεται και διαχειρίζεται συνήθως από πολλαπλά μέλη μιας οικογένειας, και αυτό εξακολουθεί σε πολλές γενιές. Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν μια μοναδική ομάδα οργανισμών, αλλά διαφέρουν επίσης στο εσωτερικό αυτής της ομάδας. Η συμμετοχή της οικογένειας στην διαχείριση και την ιδιοκτησιακή δομή της επιχείρησης είναι μοναδική για κάθε οικογενειακή επιχείρηση και, συνεπώς, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως σταθερός παράγοντας. Τέλος, μια πολύ σημαντική πτυχή διαφοροποίησης των οικογενειακών επιχειρήσεων από τις μη-οικογενειακές αναφέρεται στο στοιχείο της κουλτούρας της οικογένειας.

Πλεονεκτήματα οικογενειακών επιχειρήσεων Παρακάτω είναι μερικά από τα οφέλη που διαφοροποιούν τις οικογενειακές επιχειρήσεις από τις υπόλοιπες: Πίστη Κληροδότηση Βασικοί Εργαζόμενοι Υπομονή Αξίες Ευκαιρίες καριέρας Σχέσεις Οικονομικά οφέλη Διαδοχή

Προβλήματα οικογενειακών επιχειρήσεων Παρά τα σημαντικά πλεονεκτήματα οι οικογενειακές επιχειρήσεις δείχνουν επίσης ορισμένες αδυναμίες που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη φύση τους και είναι οι εξής: Πολυπλοκότητα Παρατυπία Έλλειψη πειθαρχίας

Στρατηγικός σχεδιασμός Η διαδικασία σχεδιασμού βοηθά τις οικογενειακές επιχειρήσεις να ολοκληρώνουν τις στρατηγικές τους σκέψεις, σκεπτόμενες το μέλλον τους. Επίσης, η κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης της επιχείρησης και η αναγνώριση των δεσμεύσεων που απαιτούνται από την οικογένεια, αποτελούν την ουσία του στρατηγικού σχεδιασμού. Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι να αποφασίσουν σε μια στρατηγική που θετικά θα αντιμετωπίζει τρία βασικά ερωτήματα: σε ποια αγορά να ανταγωνιστούν, με ποιον τρόπο και ποιες είναι οι απαιτούμενες επενδύσεις.

Στρατηγικές δυνατότητες

Εσωτερικό περιβάλλον οικογενειακών επιχειρήσεων Η συζήτηση της εσωτερικής κατάστασης της επιχείρησης αρχίζει με την εξέταση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων της και της οικονομικής της δομής. Στην συνέχεια το πιο σημαντικό μέτρο των δυνατοτήτων μάρκετινγκ της εταιρείας είναι η κατανόηση της θέσης της και των επιδόσεων της στην αγορά. Τέλος η οργανωτική ικανότητα της οικογενειακής επιχείρησης είναι το τελικό στοιχείο για την εκτίμηση των εσωτερικών δυνατοτήτων της. Μετά το εσωτερικό περιβάλλον ξεκινάει η ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Ανάλυση εξωτερικού περιβάλλοντος

Βασική δομή διακυβέρνησης στις οικογενειακές επιχειρήσεις

Ιδιοκτησία – Διαχείριση - Διαδοχή Οι οικογενειακές επιχειρήσεις δυνητικά κινούνται μέσα σε πέντε πιθανές συνθέσεις ιδιοκτησίας οι οποίες είναι οι εξής: Ιδιοκτήτης Διαχείρισης Αδέλφια εταιρικής σχέσης Οικογένεια εταιρικής σχέσης Οικογενειακό Συνδικάτο Συνεργασία Cousins

Ορισμός «Επιχειρηματικότητας» Η επιχειρηματικότητα σχετίζεται με τους ανθρώπους, τις προτιμήσεις τους και τις πράξεις που υλοποιούν όταν ιδρύουν, εξαγοράζουν ή διοικούν μια επιχείρηση ή όταν αποφασίζουν στρατηγικά και μεθοδικά το επόμενο βήμα της.

Η επιχειρηματικότητα στην οικογενειακή επιχείρηση Υπάρχουν τέσσερα κομβικά σημεία στην καριέρα του επιχειρηματία, που αντικατοπτρίζουν τα σημεία στο χρόνο όπου η οικογένεια και η επιχειρηματική δυναμική τέμνονται και τα οποία είναι τα εξής: Πρόωρες επιχειρηματικές εμπειρίες στην οικογένεια του επιχειρηματία Η συμμετοχή της οικογένειας στις δραστηριότητες εκκίνησης του επιχειρηματία Η απασχόληση των μελών της οικογένειας στην επιχείρηση Η συμμετοχή των μελών της οικογένειας στην ιδιοκτησία και τη διαχείριση της διαδοχής.

Οικογενειακές επιχειρήσεις στην οικονομική κρίση(1) Η ακραία κατάσταση στην αγορά (τόσο της χρηματοπιστωτικής αγοράς, όσο και της αγοράς προϊόντων) κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι πιο πιθανό να ενισχύσει διάφορους παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην απόδοση της οικογενειακής επιχείρησης. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερη αντίσταση προς τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων, λόγω των ειδικών τους οικογενειακών δεσμών οι οποίοι μπορούν να τις βοηθήσουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα με ελάχιστες απώλειες.

Οικογενειακές επιχειρήσεις στην οικονομική κρίση(2) Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν ενσωματωμένους μηχανισμούς που μπορούν να λειτουργήσουν σε περιόδους κρίσης και να συμβάλουν έτσι στην κάλυψη των επιχειρηματικών αναγκών πιο αποτελεσματικά. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι: Η οικονομική κρίση μπορεί να εκληφθεί ως αναγκαστική «ευκαιρία» για την επιχείρηση σε πολλές λειτουργικές της περιοχές. Ο συνδυασμός του συναισθήματος με την επιχειρηματικότητα φέρνει τα μέλη της οικογένειας κοντά και γύρω από το κοινό στόχο. Το βάρος της αποτυχίας ενός ηγέτη μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο ενός διαχειριστή μιας μη-οικογενειακής επιχείρησης. Ένα σημαντικό στοιχείο που συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση της κρίσης είναι η υιοθέτηση ενός λιτού και ευέλικτου προϋπολογισμού.

Αριθμός MME στην Ελλάδα και αριθμός απασχολούμενων σε αυτές για το έτος 2014

Ιστόγραμμα ποσοστών αριθμών επιχειρήσεων στην Ελλάδα για το 2014

Ιστόγραμμα ποσοστών αριθμών εργαζομένων στην Ελλάδα για το 2014 Ιστόγραμμα ποσοστών αριθμών εργαζομένων στην Ελλάδα για το 2014  

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα Η Ελλάδα έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι περισσότερες από αυτές είναι οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι πιο παραγωγικές στο λιανικό εμπόριο (41,6%), τον τομέα των υπηρεσιών (26,3%) και τις κατασκευαστικές δραστηριότητες (9,7%) και λιγότερο παραγωγικές στο χονδρικό εμπόριο (8,2%). Στην Ελλάδα, συνήθως ο κύριος μέτοχος χρησιμεύει ως διευθύνων σύμβουλος ή πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και έχει την αποφασιστική ψήφο σε σημαντικές εταιρικές αποφάσεις.

Σκοπός, μεθοδολογία και σχεδιασμός έρευνας Βασικός σκοπός της έρευνας είναι να συγκεντρώσει και να καταγράψει τις απόψεις και τις στάσεις των οικογενειακών επιχειρήσεων αναφορικά με την λειτουργία τους εν μέσω οικονομικής κρίσης και τον βαθμό στον οποίο επηρεάστηκαν από αυτή κατά την διάρκεια των τελευταίων 5 ετών. Επίσης, στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα με ερευνητικό εργαλείο το ερωτηματολόγιο. Οι επιχειρήσεις οι οποίες επιλέχθηκαν να μελετηθούν βρίσκονται στην περιοχή της Βορείου Ελλάδας και συγκεκριμένα η πρώτη επιχείρηση βρίσκεται στην Ε.Ο. Δράμας-Καβάλας, η δεύτερη στην Θεσσαλονίκη και η τρίτη στην Καστοριά.

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων

Άτομα μέλη της οικογένειας που απασχολούν οι επιχειρήσεις Σε όλες τις επιχειρήσεις υπάρχει ένα σύνολο ατόμων που είναι μέλη της οικογένειας και ένα σύνολο ατόμων που δεν είναι. Τα μέλη της οικογένειας ξεπερνούν (2η και 3η επιχείρηση) σε αριθμό τα υπόλοιπα ή είναι ίσα (1η επιχείρηση). Η συγγένεια με τους εργαζόμενους-μέλη οικογένειας είναι α’ βαθμού σε όλες τις επιχειρήσεις, ενώ μόνο στην πρώτη επιχείρηση υπάρχει ένα άτομο εργαζόμενος με το οποίο υπάρχει συγγένεια δευτέρου βαθμού.

Ποια η χρήση του διαδικτύου για την προώθηση των πωλήσεων Η πρώτη επιχείρηση δεν χρησιμοποιεί το Internet για την προώθηση των προϊόντων τους, διότι δεν το θεωρεί αναγκαίο εφόσον έχει σταθερό πελατολόγιο. Η δεύτερη επιχείρηση θεωρεί αρκετά μεγάλο πλεονέκτημα να χρησιμοποιεί το Internet για την προώθηση των πωλήσεων τους και σταδιακά έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση αυτών. Στην τρίτη επιχείρηση συμβαίνει ότι και στην πρώτη .Έχει σταθερό πελατολόγιο και αυξάνουν τις πωλήσεις τους με την ζήτηση σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου.  

Ποιες είναι οι χρηματικές δαπάνες για τις διαφημίσεις των επιχειρήσεων Η πρώτη επιχείρηση δεν ξοδεύει χρηματικό ποσό για τη διαφήμιση των προϊόντων τους γιατί δεν το θεωρεί απαραίτητο. Η δεύτερη επιχείρηση ξοδεύει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για την διαφήμιση αφού το θεωρεί αναγκαίο λόγω συχνής εξέλιξης/αλλαγής πάνω στη μόδα με το οποίο ασχολείται η συγκεκριμένη επιχείρηση. Η τρίτη επιχείρηση ξοδεύει ένα μικρό χρηματικό ποσό για την διαφήμιση και ιδιαίτερα την περίοδο του Χειμώνα γιατί τότε τα προϊόντα τους έχουν αυξημένη ζήτηση και μεγάλη ανταγωνιστικότητα.

Κατά πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τις επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια και ποια ήταν τα σημαντικότερα προβλήματα Σχετικά με την πρώτη επιχείρηση οικονομική κρίση επηρέασε κατά 50% την οικονομική απόδοσή της με σημαντικότερο πρόβλημα την έλλειψη ρευστότητας. Σημαντικά είναι ωστόσο και τα επίπεδα μείωσης του προσωπικού τα οποία έφτασαν σχεδόν το 70%. Στη δεύτερη επιχείρηση, ο κλάδος δραστηριοποίησης της, έχει πληγεί ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης και του μεγάλου και αθέμιτου ανταγωνισμού. Και στην τρίτη επιχείρηση υπήρξαν προβλήματα στον κλάδο της, ανέκαθεν με διακυμάνσεις, με αποκορύφωμα τα τελευταία χρόνια.

Ποια είναι τα δυνατά σημεία των οικογενειακών επιχειρήσεων στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης Στην πρώτη επιχείρηση αναφέρεται ότι το δυνατό σημείο των οικογενειακών επιχειρήσεων στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης είναι η συσπείρωση γύρω από την εργασία η οποία έρχεται δεδομένων των οικογενειακών σχέσεων που υπάρχουν. Αναφορικά με τη δεύτερη επιχείρηση γίνεται λόγος για το δέσιμο μεταξύ των εργαζομένων της επιχείρησης ως το δυνατότερο σημείο της κάθε επιχείρησης για να βρεθούν οι σωστές λύσεις στα προβλήματα της οικονομικής ύφεσης. Και για στην τρίτη επιχείρηση δίνεται για ακόμα μια φορά έμφαση στους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των μελών της οικογένειας ως το δυνατότερο σημείο της οικογενειακής επιχείρησης

Ποιες είναι οι βασικές αδυναμίες των οικογενειακών επιχειρήσεων στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης Συγκεντρωτικά η πρώτη επιχείρηση κάνει λόγο για τις άσχημες οικονομικές συνθήκες της αγοράς και των επιπτώσεων τους στην λειτουργία των οικογενειακών επιχειρήσεων. Σε αντίθεση με τις άλλες δύο επιχειρήσεις οι οποίες κάνουν λόγο για την ρήξη των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας – εργαζομένων της επιχείρησης οι οποίες αποτελούν το αδύναμο στοιχείο της.

Υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες είναι εύκολη η δημιουργία και η επιβίωση μιας οικογενειακής επιχείρησης; Η πρώτη επιχείρηση εστιάζει για ακόμα μια φορά στις δύσκολες συνθήκες της αγοράς οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την δημιουργία και την γενικότερη επιβίωση των οικογενειακών επιχειρήσεων στο μέλλον. Για τη δεύτερη επιχείρηση αποφαίνεται επίσης το ίδιο μοτίβο και γίνεται λόγος για τις δύσκολες συνθήκες της αγοράς. Η τρίτη επιχείρηση αναφέρεται στο γεγονός ότι η δημιουργία μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι δύσκολή, όσο και η επιβίωση της δεδομένων των άσχημων συνθηκών της αγοράς.

Υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες είναι εύκολη η επέκταση μιας ήδη υπάρχουσας οικογενειακής επιχείρησης; Στην πρώτη επιχείρηση γίνεται λόγος για τις δυσχερείς οικονομικές συνθήκες της αγοράς οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την επέκταση μιας οικογενειακής επιχείρησης, δεδομένου των υψηλών κριτηρίων που έχουν τεθεί πλέον στον τραπεζικό δανεισμό και την έλλειψη γενικότερα πηγών κεφαλαίου. Τις ίδιες απόψεις εκφράζει και ο υπεύθυνος της δεύτερης επιχείρησης. Παρόμοια άποψη επικρατεί και στην τρίτη επιχείρηση, λόγω του αυξημένου ρίσκο που αναλαμβάνεται και το κεφάλαιο που απαιτείται.

Η μέχρι σήμερα απόδοση της επιχείρησης (είτε καλή, είτε κακή) συνδέεται με την ιδιότητα της ως οικογενειακή; Οι δύο από τις επιχειρήσεις στις οποίες έγινε η έρευνα θεωρούν ότι η ιδιότητα τους ως οικογενειακές επιχειρήσεις παίζουν παίζει σημαντικό ρόλο στην απόδοση τους μέχρι σήμερα, Ενώ μία θεωρεί ότι υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά που επίσης συμβάλλουν σε αυτή.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις σήμερα είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες σε σχέση με τις μη-οικογενειακές επιχειρήσεις; Στην πρώτη επιχείρηση αναφέρεται ότι όντως οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες σε σχέση με τις μη-οικογενειακές επιχειρήσεις. Η δεύτερη επιχείρηση εστιάζει τόσο στο στοιχείο της οικογένειας και την θετική συμβολή αυτού, όσο στην ανάπτυξη μιας σωστής στρατηγικής η οποία θα είναι προσαρμοσμένη στις εκάστοτε οικονομικές συνθήκες. Η τρίτη επιχείρηση επίσης δίνει βάση στην διαμόρφωση μιας στρατηγικής η οποία θα προσαρμόζεται ανά πάσα στιγμή στις οικονομικές συγκυρίες.

Συμπεράσματα(1) Στην Ελλάδα οι οικογενειακές επιχειρήσεις που βιώνουν οικονομική κρίση, έχουν μεγαλύτερη αντίσταση στις επιπτώσεις της, λόγω των ειδικών οικογενειακών δεσμών οι οποίοι μπορούν να τις βοηθήσουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα με ελάχιστες απώλειες. Σε δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, η συνεισφορά της οικογένειας είναι σημαντική στην οικογενειακή επιχείρηση. Επίσης, ο συνδυασμός οικογένειας και επιχείρησης φαίνεται να είναι ένας σημαντικός παράγοντας που βοηθά τις οικογενειακές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν την κρίση.

Συμπεράσματα(2) Αντίστοιχα όσο αφορά τις αδυναμίες των οικογενειακών επιχειρήσεων στην διάρκεια της ύφεσης, αυτές εντοπίζονται αρχικά σε όλες τις συνέπειες που έχει η οικονομική ύφεση στις επιχειρήσεις αυτές. Συνοψίζοντας, οι δύσκολες συνθήκες της αγοράς επηρεάζουν αρνητικά την δημιουργία και την γενικότερη επιβίωση των οικογενειακών επιχειρήσεων στο μέλλον. Τέλος, στις οικογενειακές επιχειρήσεις το στοιχείο της οικογένειας σε συνδυασμό με μια καλή στρατηγική ανάπτυξης της επιχείρησης δίνει σημαντικές προοπτικές επιτυχίας σε αυτές τις επιχειρήσεις.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!