Ορισμός, μέσα και χαρακτηριστικά φαινομένου Κάσα Χρυσούλα Μπαρμπούνη Δανάη Σούχλας Νεκτάριος

Διαδικτυακός εκφοβισμός Ο όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός ο οποίος ασκείται μέσω ηλεκτρονικών συσκευών, ορίζεται ως μια επιθετική, σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη πράξη η οποία πραγματοποιείται από ένα άτομο ή από μια ομάδα ατόμων μέσω της χρήσης διαφόρων ηλεκτρονικών μορφών επικοινωνίας, εναντίον ενός ατόμου που δεν μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Μέσα διαδικτυακού εκφοβισμού Μερικά από τα μέσα διαδικτυακού εκφοβισμού είναι: Το ταχυδρομείο(email) Για να καταστεί δυνατή η επικοινωνία μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου απαιτείται τα άτομα που επικοινωνούν να διαθέτουν λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ο αποστολέας να γνωρίζει την ηλεκτρονική διεύθυνση του παραλήπτη. Τα δωμάτια συζητήσεων(chat rooms) Πρόκειται για εικονικούς χώρους όπου άτομα με κοινά ενδιαφέροντα συγκεντρώνονται και συζητούν απευθείας είτε μέσω εικόνας είτε μέσω κειμένου. Οι προσωπικές ιστοσελίδες Πρόκειται για ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως είναι το Facebook και το Myspace. Σε αυτές τις σελίδες τα άτομα δημιουργούν προφίλ προκειμένου να επικοινωνήσουν με άλλα άτομα που διαθέτουν προφίλ στην ίδια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης.

Ομάδες συζητήσεων Πρόκειται για ασύγχρονη επικοινωνία μιας ομάδας της οποίας τα μέλη συζητούν για ένα θέμα δημοσιεύοντας σχόλια στα οποία κάποιος άλλος μπορεί να απαντήσει ή να σχολιάσει. Οι ομάδες συζητήσεων διαφέρουν από τα ηλεκτρονικά δωμάτια συζητήσεων και τα άμεσα μηνύματα επειδή τα μέλη τους ασχολούνται με ένα θέμα και δεν συνηθίζεται τα μέλη τους να συζητούν ιδιωτικά. Προσωπικά logs ή blogs Πρόκειται για διαδικτυακούς τόπους απευθείας σύνδεσης όπου οι άνθρωποι δημοσιεύουν πληροφορίες και επικοινωνούν με άλλους. Ψηφιακά μηνύματα κειμένου/εικόνας Πρόκειται για μηνύματα ή εικόνες που αποστέλλονται είτε μέσω κινητών τηλεφώνων είτε μέσω φορητών υπολογιστών.

Μορφές του διαδικτυακού εκφοβισμού Σύμφωνα με αρκετούς ψυχολόγους και ανθρώπους που ασχολούνται με τον διαδικτυακό εκφοβισμό διακρίνουμε επτά διαφορετικές κατηγορίες συμπεριφοράς του. Η online αποστολή θυμωμένων ή ακόμα και χυδαίων μηνυμάτων εναντίον ενός ή περισσότερων ατόμων. Η παρενόχληση στέλνοντας μηνύματα προσβλητικά και αγενή σε ένα πρόσωπο. Η δημοσίευση προσωπικών πραγμάτων για ένα άτομο προκειμένου την βλαβερότητα για την δημόσια εικόνα του και τις κοινωνικές του σχέσεις.

Η έντονη παρενόχληση και δυσφήμιση που περιλαμβάνει απειλές ή δημιουργεί σημαντικό φόβο. Η παράνομη είσοδος ενός ατόμου στον προσωπικό ηλεκτρονικό λογαριασμό ενός άλλου ατόμου και η αποστολή μηνυμάτων σε τρίτα άτομα προκειμένου το θύμα να εμπλακεί σε προβλήματα και να σχηματιστεί κακή γνώμη για αυτό. Αποστολή ή δημοσίευση κειμένων ή εικόνων τα οποία περιλαμβάνουν προσωπικά δεδομένα ενός ατόμου, καθώς επίσης και χρήση τεχνασμάτων από τον θύτη ώστε να αποκτήσει αυτά τα προσωπικά δεδομένα με σκοπό να τα δημοσιεύσει προωθώντας μηνύματα και εικόνες. Σκόπιμος αποκλεισμός ενός προσώπου από μια ηλεκτρονική ομάδα.

Αιτίες φαινομένου Συριοπούλου Ιωάννα Σουμπάμ Πολ Τόκι Καραμάνης Κωνσταντίνος

Αίτια διαδικτυακού Εκφοβισμού Τα αίτια που μπορούν να οδηγήσουν ένα ή περισσότερα παιδιά ή εφήβους στο Cyberbullying είναι πολλά : •O θυμός •H απόγνωση •H εκδίκηση •H επιβολή ελέγχου •Tο αίσθημα της εξουσίας •H επιδίωξη της φήμης •H προσπάθεια αύξησης της δημοτικότητας τους Eίναι μερικές από τις αιτίες που κάνουν τα νεαρά άτομα να «ξεσπάνε» με αυτόν τον απαίσιο και απαράδεκτο τρόπο σε συνομηλίκους τους.

Σε πολλές περιπτώσεις όμως τα αίτια είναι πιο… απλά Σε πολλές περιπτώσεις όμως τα αίτια είναι πιο… απλά! Έχουν υπάρξει φαινόμενα διαδικτυακού εκφοβισμού που ξεκίνησαν «για πλάκα» ή επειδή κάποιος «βαριέται», για τη ψυχαγωγία δηλαδή των ατόμων που εκφοβίζουν. Συχνά οι νέοι εκτίθενται στον Διαδικτυακό εκφοβισμό εξαιτίας της βίωσης έντονων συναισθημάτων που μπορεί να προέρχεται τόσο από τις προβληματικές σχέσεις που υπάρχουν στο οικογενειακό περιβάλλον όσο και εξαιτίας μιας ευρύτερης κοινωνικής δυσλειτουργικότητας που παρουσιάζει το άτομο.

Σε πολλές περιπτώσεις τα χρόνια της διάπλασης του ατόμου που χρησιμοποιεί εκφοβιστική συμπεριφορά στιγματίζονται από το κακό παράδειγμα των γονέων ή από ολοκληρωτική εγκατάλειψη. Πολλά τέτοια άτομα προέρχονται από σπίτια όπου οι γονείς είναι ψυχροί ή αδιάφοροι ή, στην πραγματικότητα, έχουν διδάξει τα παιδιά τους να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα με οργή και βία.

Σε πολλά σχολεία συγκεντρώνονται μεγάλοι αριθμοί μαθητών διαφορετικής προέλευσης, οι οποίοι έχουν ανατραφεί με πολυποίκιλους τρόπους. Δυστυχώς, μερικά παιδιά είναι επιθετικά επειδή έχουν διδαχτεί στο σπίτι ότι το να εκφοβίζουν άλλους και να τους κακομεταχειρίζονται φραστικά είναι ο καλύτερος τρόπος για να πετύχουν το σκοπό τους.

Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος ευνοεί τον εκφοβισμό είναι η έλλειψη επίβλεψης. Πολλά θύματα νιώθουν ότι δεν έχουν πού να στραφούν για βοήθεια — και το τραγικό είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις έτσι έχουν τα πράγματα.

Γιατί, λοιπόν, δεν καταγγέλλονται περισσότερα περιστατικά εκφοβισμού; Επειδή τα θύματα είναι πεπεισμένα ότι αν καταγγείλουν το πρόβλημα, το μόνο που θα γίνει είναι να χειροτερέψουν τα πράγματα. Έτσι λοιπόν, σε κάποιον βαθμό, πολλά νεαρά άτομα περνούν τα σχολικά τους χρόνια σε μια κατάσταση διαρκούς ανησυχίας και ανασφάλειας.

Συχνότητα και συνέπειες φαινομένου Λαπαθιώτη Κωνσταντίνα Πολλάλης Δημήτρης Σέχου Ιωάννα

Συνέπειες του ηλεκτρονικού εκφοβισμού ( cyberbulling) Η αυτοεκτίμηση των θυμάτων κλονίζεται σοβαρά και δηλώνουν πως διακατέχονται από ιδιαίτερα αρνητικά συναισθήματα όπως : Θυμό Θλίψη Ντροπή Φόβο Απελπισία Σπανιότερα, ως αντίδραση στο στρες που βιώνουν, τα θύματα υιοθετούν βίαιη συμπεριφορά είτε εναντίον άλλων (σχολική βία) είτε εναντίον του εαυτού τους (αυτοκτονία).

Τα παιδιά που εκφοβίζονται: Έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη και άγχος. Έχουν συχνά τάσεις αυτοκτονίας. Πιθανόν να παρουσιάσουν σωματικά συμπτώματα και σοβαρά προβλήματα υγείας, που περιλαμβάνουν πονοκέφαλους, ημικρανίες, δερματικά προβλήματα ,έλκος, τρέμουλο, αυξημένους παλμούς, κρίσεις πανικού. Έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουν με εξαιρετικά βίαιο τρόπο. Αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς. Αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες. Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. Ίσως είναι άκεφα, ευερέθιστα, απογοητευμένα ή δείχνουν κουρασμένα και εσωστρεφή. Ο επίμονος εκφοβισμός μπορεί να διαβρώσει την αυτοπεποίθηση του θύματος, ακόμη και να καταστρέψει μια σταδιοδρομία. Μείωση της σχολικής απόδοσης και παρουσίας στο σχολείο, όπως και αυξημένες πιθανότητες να παρατήσουν εντελώς το σχολείο.

Ο εκφοβισμός έχει επίσης άσχημες συνέπειες και για εκείνους που τον χρησιμοποιούν. Αν δεν σταματήσουν στην παιδική ηλικία, πιθανότατα ως ενήλικοι θα εκφοβίζουν άλλους στον εργασιακό χώρο. Μάλιστα, κάποιες μελέτες αποκαλύπτουν ότι εκείνοι που σκορπούσαν το φόβο ενώ ήταν παιδιά ανέπτυξαν πρότυπα συμπεριφοράς τα οποία διατήρησαν και στη ζωή τους ως ενήλικοι. Επίσης, είχαν περισσότερες πιθανότητες να διαπράξουν αδικήματα από ότι εκείνοι που δεν χρησιμοποιούσαν τον εκφοβισμό στην παιδική τους ηλικία.

Τα παιδιά που εκφοβίζουν: •Έχουν αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών κατά την περίοδο της εφηβείας, καθώς και ως ενήλικες. •Είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε καβγάδες, σε βανδαλισμούς και να παρατήσουν το σχολείο. •Είναι πιο πιθανό να ασκήσουν πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα. Είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα με τον νόμο όταν ενηλικιωθούν. Επίσης, αυτά τα άτομα, όταν ενηλικιωθούν, είναι πιο πιθανόν να ασκούν βία στους συντρόφους τους και στα παιδιά τους, και αδυνατούν να κρατήσουν τις φιλικές τους σχέσεις.

Τα παιδιά παρατηρητές: Έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν και να κάνουν κατάχρηση αλκοόλης ή άλλων ναρκωτικών. Έχουν αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της κατάθλιψης και του άγχους. Είναι πιο πιθανόν να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο. Μπορεί να γίνονται επιθετικά απέναντι στην οικογένειά τους ή στους συνομηλίκους τους και στους φίλους τους. Η κατάσταση τα φοβίζει πολύ, πράγμα που μειώνει την ικανότητά τους για μάθηση. Μερικοί παρουσιάζουν διαταραχή του μετατραυματικού άγχους.  

Συχνότητα του Ηλεκτρονικού Εκφοβισμού Η συχνότητα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι δύσκολο να προσδιοριστεί καθώς υπάρχουν ελάχιστα δεδομένα που διαφέρουν από χώρα σε χώρα και αλλάζουν σημαντικά με το πέρασμα του χρόνου. Οι υπάρχουσες δείχνουν ότι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μεταξύ των εφήβων κυμαίνεται από 4% έως 46%. Στην Ελλάδα ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 544 μαθητές γυμνασίου και λυκείου τα αποτελέσματα της οποίας έδειξαν ότι τα 14,7% έχει δεχτεί εκφοβισμού μια ή δυο φορές.

Ποσοστά παιδιών που υπέστησαν εκφοβισμό Ανά την Ευρώπη, 6% των παιδιών 9-16 ετών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο αναφέρουν ότι έχουν παρενοχληθεί διαδικτυακά, ενώ μόλις το 3% ομολογούν ότι έχουν παρενοχλήσει άλλα παιδιά. Μάλιστα, υπάρχει σχέση μεταξύ διαδικτυακής παρενόχλησης και παρενόχλησης στον πραγματικό κόσμο: 56% όσων έχουν κάνει διαδικτυακό bullying, είπαν ότι το έχουν κάνει και στον πραγματικό κόσμο. 55% των θυμάτων διαδικτυακού bullying ανέφεραν ότι είχαν πέσει θύματα και bullying στην καθημερινή ζωή. Στη χώρα μας, μόλις το 4% των παιδιών ηλικίας 9-16 έχουν παρενοχληθεί διαδικτυακά(σε σύγκριση με 6% του ευρωπαϊκού μέσου όρου) και 17% έχουν παρενοχληθεί γενικά(είτε διαδικτυακά είτε διαπροσωπικά)- σε σύγκριση με 19% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Νομοθεσία στην Ελλάδα Στην Ελλάδα δεν υπάρχει νομοθεσία για τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Ο θύτης του διαδικτυακού εκφοβισμού τιμωρείται με βάσει της υπάρχουσας νομοθεσίας και θεωρείται ποινικά υπεύθυνος εφόσον έχει συμπληρώσει το δέκατο τρίτο έτος της ηλικίας του. Στα σχολεία δεν εφαρμόζονται μέτρα για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απαγορεύεται να έχουν στο σχολείο και να χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΒΛΑΧΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΣΑΜΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

Πολλοί έφηβοι στη σημερινή κοινωνία χρησιμοποιούν το διαδίκτυο καθημερινά για λόγους επικοινωνίας και ψυχαγωγίας. Βέβαια δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν πέσει θύματα διαδικτυακής βίας, γι’ αυτό ο καθένας μας θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός. ΓΙΑ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΛΟΓΟ TA ΘΥΜΑΤΑ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ NA: 1) Αγνοούν ενοχλητικά μηνύματα. 2) Αποκλείουν τον αποστολέα που στέλνει τα απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα. 3) Αυστηρή προειδοποίηση ή σύσταση ή επίπληξη στον αποστολέα. 4) Αναφέρουν το περιστατικό στην Αστυνομία, είτε σε κάποια αρμόδια υπηρεσία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

5) Αν το παιδί δείχνει σημάδια ότι εμπλέκεται μαζί με άλλους ή μόνο του, στον εκφοβισμό ενός άλλου παιδιού, η συζήτηση και η – ενδεχόμενη – απειλή ότι ίσως έτσι χάσει όλα τα δικαιώματα ( διακοπή παροχής ιντερνέτ, λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απομάκρυνση των συσκευών του ) ίσως να βοηθούσε στην πρόληψη του προβλήματος. 6) Το να έχουμε πάντα ανοιχτό το κανάλι επικοινωνίας με τα παιδιά, είναι εξαιρετικής σημασίας, προκειμένου τα παιδιά να νιώθουν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη να συζητήσουν μαζί τους οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί ή τα φοβίζει. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και πώς να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων. Ας διδάξουμε στα παιδιά ότι ανωνυμία στο Διαδίκτυο δε συνεπάγεται ανεύθυνη συμπεριφορά. Όλοι μας αφήνουμε ηλεκτρονικά ίχνη στο Διαδίκτυο, συνεπώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ευγενικά, με κανόνες και με ηθική, όπως και στον πραγματικό κόσμο.

Ο ρόλος των γονέων Οι γονείς πρέπει να είναι οι ίδιοι ενημερωμένοι για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο και αντίστοιχα πρέπει να ενημερώσουν τα παιδιά τους. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα μηνύματα προέρχονται από άγνωστο αποστολέα, υπάρχει η δυνατότητα να απευθυνθούν στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Όταν ο θύτης είναι γνωστός του θύματος ή συμμαθητής του, οι γονείς του θύματος πρέπει να απευθυνθούν στους γονείς του θύτη και να ενημερώσουν το σχολείο. Επίσης, αν οι γονείς διαπιστώσουν ότι το παιδί τους, παρά τις προσπάθειές τους, εξακολουθεί και είναι νευρικό ή ανήσυχο κρίνεται καλό να αποταθούν σε ψυχολόγο.

Σε ακραίες περιπτώσεις παρενόχλησης, όπου καμιά ενέργεια δε λειτουργεί αποτρεπτικά, οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν και στην αστυνομία. Η πρόληψη και στην συγκεκριμένη περίπτωση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Υπάρχει η δυνατότητα να εγκατασταθεί στον ηλεκτρονικό υπολογιστή σύστημα φιλτραρίσματος για τον αποκλεισμό χυδαίων λέξεων ή εικόνων. Επίσης τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αποφεύγουν συναντήσεις με τα άτομα που γνώρισαν στο διαδίκτυο. Χρήσιμο θα ήταν να «θεσπιστεί» ένας κώδικας συμπεριφοράς στην οικογένεια σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου και να εφαρμόζεται από όλα τα μέλη της.

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να συνεργάζονται με τους γονείς των παιδιών και να αντιμετωπίζουν τυχούσες περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού άμεσα και, όσο αυτό είναι εφικτό, αποτελεσματικά. Μπορούν να καλέσουν ειδικούς στην τάξη για να μιλήσουν στους μαθητές για το φαινόμενο. Επίσης οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δώσουν το κατάλληλο ενημερωτικό υλικό στους γονείς (οδηγίες για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, ορισμός εκφοβισμού, παραδείγματα, τρόπος αντιμετώπισης, ειδοποίηση αστυνομίας κ.α.). Σημαντική είναι η συμβολή των προγραμμάτων παρέμβασης που εφαρμόζονται στα σχολεία για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Στη χώρα μας η Ελληνική Εταιρία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού προτείνει παρέμβαση σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο παρέμβασης δίνεται έμφαση στην πρόληψη και στο δεύτερο επίπεδο παρέμβασης τονίζεται η σημασία της διαχείρισης εντός σχολικού πλαισίου.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.