Διδακτική των γνωστικών αντικειμένων

Σκοπός: Οι εκπαιδευτικοί να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες Σχεδίασης Θεμελίωσης και Διδακτικής τεκμηρίωσης Υλοποίησης Παιδαγωγική ενσωμάτωση κατάλληλων εφαρμογών ΤΠΕ Αξιολόγησης Διδακτικών καταστάσεων με τη χρήση ΤΠΕ με βάση τις αρχές του εποικοδομισμού και της κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης

Στόχοι: Οι εκπαιδευτικοί να γνωρίσουν: στοιχεία της εξέλιξης της επιστήμης και των εργαλείων υπολογιστικής τεχνολογίας για τη διδασκαλία και τη μάθηση των γνωστικών αντικειμένων σύγχρονες αντιλήψεις για τη φύση της μαθησιακής διαδικασίας και τους τρόπους αξιοποίησης των ΤΠΕ σε αυτό το πλαίσιο σύγχρονες τάσεις για τη διδακτική των γνωστικών αντικειμένων και καινούργιες διδακτικές μεθόδους αξιοποίησης εκπαιδευτικών εργαλείων στο πλαίσιο αυτό δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με τη χρήση των υπολογιστικών εργαλείων και περιβαλλόντων και τρόπους αντιμετώπισής τους

Βασικές έννοιες Διδακτικής των Επιστημών Διδακτικό τρίγωνο Διδακτική Γνώσεις Μαθητές Εκπαιδευτικός Εκπαιδεύω Διδάσκω (μεταδίδω) Μαθαίνω (οικοδομώ)

Οι ΤΠΕ στο Διδακτικό Τρίγωνο Οι ΤΠΕ διαμεσολαβούν σε όλες τις επιμέρους αλληλεπιδράσεις Διδακτική μεθοδολογία Γνώσεις (Πρόγραμμα Σπουδών) Μαθητές Εκπαιδευτικοί Εκπαιδεύω Διδάσκω (μεταδίδω) Μαθαίνω (οικοδομώ) ΤΠΕ ως γνωστικό εργαλείο ΤΠΕ ως εποπτικό μέσο Με βάση το προηγούμενο θεωρητικό πλαίσιο μπορούμε να αναπαραστήσουμε το αντικείμενο μελέτης της διδακτικής με το διδακτικό τρίγωνο. Το «εμπλουτισμένο με ΤΠΕ» διδακτικό τρίγωνο συμβολίζει με εποπτικό τρόπο την έννοια της Διδακτικής και αναπαριστά τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις γνώσεις, τους μαθητές και τον εκπαιδευτικό. ΤΠΕ ως εργαλείο επικοινωνίας & συνεργασίας

Οι ΤΠΕ στην επίτευξη στόχων της Διδακτικής Οι ΤΠΕ επηρεάζουν τις διαδικασίες μετάδοσης και οικοδόμησης των γνώσεων; Οι ΤΠΕ προσφέρουν νέες δυνατότητες χρήσης στην τάξη Οι ΤΠΕ ως εργαλεία με γνωστικό δυναμικό Οι ΤΠΕ ως γνωστικά εργαλεία (σε κατάλληλο πλαίσιο χρήσης) Οι ΤΠΕ ως εργαλεία επικοινωνίας και συνεργασίας Η προστιθέμενη διδακτική αξία των ΤΠΕ Οι ΤΠΕ διαμορφώνουν νέα μαθησιακά περιβάλλοντα Τι μπορώ να κάνω με ΤΠΕ το οποίο δεν μπορώ να κάνω χωρίς αυτές;

Ιδέες και αναπαραστάσεις Αναπαραστάσεις μπορούν να ειδωθούν ως επεξηγηματικά σχήματα και/ή ως γνωστικά εμπόδια ενώ οι ΤΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία και τεχνικές για ανίχνευση των ιδεών και των παραστάσεων (π.χ. με εργαλεία εννοιολογικής χαρτογράφησης). για τη δημιουργία και τη μελέτη εναλλακτικών αναπαραστάσεων (π.χ. οπτικοποιήσεις, προσομοιώσεις, μοντέλα).

Γνωστικά & Διδακτικά εμπόδια O/Η εκπαιδευτικός οφείλει να λάβει υπόψη του/της τις πρότερες «γνώσεις» (ιδέες - αναπαραστάσεις) των μαθητών (και τα λάθη που κάνουν) Οι "προεπιστημονικές" πρότερες γνώσεις των μαθητών δεν εξαλείφονται εύκολα αλλά συνιστούν σημαντικά γνωστικά εμπόδια στην οικοδόμηση νέων γνώσεων Όταν οι ιδέες, οι αντιλήψεις και οι αναπαραστάσεις που διαθέτουν τα παιδιά αποκλίνουν από τις επιστημονικές γνώσεις και παράλληλα δεν αλλάζουν κατά τη διάρκεια μιας διδακτικής παρέμβασης αναφερόμαστε σε αυτές ως διδακτικά εμπόδια Βασικός στόχος της διδασκαλίας είναι η υπέρβαση των εμποδίων Μαθητής Δάσκαλος

Λογισμικά υπέρβασης γνωστικών εμποδίων Το υπολογιστικό περιβάλλον πρέπει να δρα ως καθοριστικός παράγοντας εντοπισμού και εξάλειψης των γνωστικών εμποδίων Η δυσκολία στη διαδικασία αποτελεί μία πρόκληση για τον εκπαιδευτικό, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει με τη βοήθεια του λογισμικού Εννοιολογική χαρτογράφηση Προσομοιώσεις Μικρόκοσμοι (π.χ. προγραμματιζόμενα παιγνίδια) Μοντελοποιήσεις Εικονικά εργαστήρια Συστήματα σύνδεσης με το περιβάλλον

Διδακτικός μετασχηματισμός Διδακτική: Επιστημονικές γνώσεις -> σχολικές έννοιες Αντικείμενο επιστημονικής γνώσης -> αντικείμενο διδασκαλίας Τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση μετασχηματίζουν το περιεχόμενό της (προσομοιώσεις) => Πώς μετασχηματίζεται η σχολική γνώση από τη χρήση ΤΠΕ;

Διδακτικό συμβόλαιο - Διδακτική κατάσταση + ΤΠΕ Διδακτικό συμβόλαιο καθορίζει τους ρόλους, τη θέση και τις λειτουργίες ανάμεσα στον εκπαιδευτικό, τους μαθητές τα εργαλεία και τη γνώση. περιγράφει τις αλληλεπιδράσεις των παραπάνω παραγόντων, που σχετίζονται με την οικοδόμηση των γνώσεων. Διδακτική κατάσταση η από την πλευρά του εκπαιδευτικού οργανωμένη διαχείριση των παραγόντων

Γνωστική και κοινωνικογνωστική σύγκρουση Χρησιμότητα των «λαθών» των μαθητών Δημιουργία διδακτικών καταστάσεων για την ανάδειξη και το ξεπέρασμά τους -> τεχνική της ανάπτυξης γνωστικών συγκρούσεων Γνωστική σύγκρουση: ατομική, εσωτερική, προσωπική διαδικασία Κοινωνιογνωστική σύγκρουση: διαδικασία διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης ΤΠΕ -> συμβολή στις συγκρούσεις αυτού του είδους

Διδακτική βοήθεια - διδακτική διαμεσολάβηση Βοήθεια προσφερόμενη από τον εκπαιδευτικό όταν διδάσκει Κατηγορίες διδακτικής βοήθειας: Α. Παροχή μαθησιακών υλικών προς αλληλεπίδραση και πειραματισμό. Πχ. φύλλα εργασίας, εκπαιδευτικό υλικό Β. Παροχή προφορικής πληροφορίας (περιγραφή προβλήματος προς επίλυση ή παροχή οδηγίας) Γ. Ερωτήσεις. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται όλοι οι τύποι των ερωτήσεων

Εννοιολογική αλλαγή εννοιολογική αλλαγή η διαδικασία κατά την οποία αλλάζουν οι εννοιολογικές δομές που σχηματίζουν τα υποκείμενα που μαθαίνουν. μπορεί να προκύψει μέσα από διαδικασίες γνωστικής σύγκρουσης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο δραστηριοτήτων με χρήση ΤΠΕ.

Τύποι Διδακτικών Στρατηγικών Μια τεχνική με την οποία επιτυγχάνεται η επίτευξη ενός μαθησιακού αποτελέσματος Α) Εποικοδομιστικές διδακτικές στρατηγικές Διερεύνηση (σχέσεις ανάμεσα σε έννοιες και γεγονότα), ανακάλυψη, στόχοι εμπόδια, γνωστικές συγκρούσεις Β) Κοινωνικο-εποικοδομιστικές διδακτικές στρατηγικές Επίλυση Προβλήματος, Κοινωνιογνωστικές Συγκρούσεις Γ) Κοινωνικο-πολιτισμικές διδακτικές στρατηγικές Συμμετοχή σε ομάδες συζήτησης (forums), συνεργατικότητα Δ) Συμπεριφοριστικές διδακτικές στρατηγικές Παρουσίαση θεωρίας, παροχή πληροφοριών, πρακτική και εξάσκηση

Στάσεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Φόβος ή επιφυλακτικότητα (anxiety) για τη χρήση υπολογιστών και εργαλείων των ΤΠΕ Αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στις ικανότητες χρήσης των ΤΠΕ Επιθυμία και ευχαρίστηση για τη χρήση υπολογιστών και εργαλείων των ΤΠΕ Αντιλήψεις σχετικά με την αξία και τη χρησιμότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση

Στάσεις και αναπαραστάσεις των μαθητών για τις ΤΠΕ Αναπαραστάσεις μαθητών διαμορφώνονται κυρίως σε άτυπες καταστάσεις χρήσης των ΤΠΕ

Ο/H εκπαιδευτικός ως σχεδιαστής εκπαιδευτικού υλικού, ο αναστοχασμός και ο κριτικός στοχασμός της διδακτικής εμπειρίας.

Οι νέοι ρόλοι του εκπαιδευτικού Διευκολυντής στη μάθηση Σχεδιαστής εκπαιδευτικού υλικού, σε ένα πλαίσιο διαρκούς αναστοχασμού και διαλεκτικής μεταξύ θεωρίας, πράξης και επιταγών εκπαιδευτικής πολιτικής

Αναστοχασμός της διδακτικής εμπειρίας Ο αναστοχασμός έχει συνδεθεί με τις διαδικασίες κατά τις οποίες το άτομο επιστρέφει σε μία θεωρία, εμπειρία ή πρακτική και την επανεξετάζει προκειμένου να αναγνωρίσει τις συνέπειές της.

Τεχνοκρατικό-Στοχαστικό Μοντέλο Επαγγελματικής Ανάπτυξης το «τεχνοκρατικό-στοχαστικό» μοντέλο επαγγελματικής ανάπτυξης αναδεικνύει τη συμβολή του αναστοχασμού, έτσι ώστε οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να εξετάζουν κριτικά και δυναμικά τη σύνδεση της εκπαιδευτικής θεωρίας με τη δική τους σχολική πρακτική.

Στοχαστικό-Κριτικό Μοντέλο Επαγγελματικής Ανάπτυξης Ο/H εκπαιδευτικός αναγνωρίζει τις αντιφάσεις και τα διλήμματα της εκπαίδευσης και τα υποβάλλει σε κριτική ανάλυση ώστε να κατανοήσει τις αιτίες και να αναζητήσει λύσεις μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο. Κατά αυτόν τον τρόπο επιτρέπει στον μαθητή να συνδέει τη λύση των προβλημάτων με ζητήματα ευρύτερου ενδιαφέροντος που πολλές φορές θεωρούνται αυτονόητα από την κοινωνία και αποτελούν κατεστημένο.

Ο κριτικός στοχασμός της διδακτικής εμπειρίας Τόσο στο «τεχνοκρατικό-στοχαστικό» όσο και στο «στοχαστικό-κριτικό» απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η διαρκής και δια βίου ανάλυση και ο κριτικός στοχασμός των εμπειριών τους από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Ως κριτικό στοχασμό εννοούμε την αξιολόγηση της εγκυρότητας των προϋποθέσεων επάνω στις οποίες θεμελιώνονται οι νοητικές μας συνήθειες, καθώς και τη διερεύνηση των πηγών τους και των συνεπειών τους (Mezirow, 1990, όπ. αναφ. στον Κόκκο, 2010).

Αναστοχασμός κατά τη σχεδίαση σεναρίων με ΤΠΕ Λαμβάνει και πώς υπόψη του το εκπαιδευτικό σενάριο τις ιδέες και τις παραστάσεις των παιδιών; Βασίζεται πάνω σε αυτές και προτείνει λύσεις μετασχηματισμού τους; Πώς γίνεται ο μετασχηματισμός της επιστημονικής γνώσης στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού σεναρίου και πώς χρησιμοποιούνται για αυτό τα προσφερόμενα από το σύστημα τεχνολογικά εργαλεία; Τι τύπου διδακτικές καταστάσεις ευνοεί το εκπαιδευτικό σενάριο (όπως ατομικές ή συλλογικές) και τι τύπου διδακτικές βοήθειες προτείνει; Προτείνει γνωστικού τύπου συγκρούσεις και ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού και του υπολογιστικού συστήματος σε αυτή τη διαδικασία; Ευνοούνται και πώς οι διαδικασίες εννοιολογικής αλλαγής; Πώς οργανώνονται οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε μαθητές, λογισμικό και εκπαιδευτικούς;

Αναστοχασμός στην πράξη Κατά την εφαρμογή στην τάξη των μ-σεναρίων γίνεται προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως τα ακόλουθα: Υλοποιήθηκε το σενάριο σύμφωνα με το σχεδιασμό και τους στόχους του; Προκάλεσε το ενδιαφέρον των μαθητών ή αντίθετα οι μαθητές δεν ενεργοποιήθηκαν; Ποιες δυσκολίες παρουσιάστηκαν; Ποιες αυθόρμητες αντιλήψεις ή παρανοήσεις των μαθητών διαπιστώθηκαν; Αν σχεδιαζόταν πάλι το σενάριο, θα το άλλαζε ο επιμορφούμενος όλο η επί μέρους στοιχεία του και ποια; Σε τι ωφέλησε τον επιμορφούμενο εκπαιδευτικό ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και ο αναστοχασμός στο σενάριο κ.α.