Ένταξη χωρίς πίστη; Διαστάσεις του θρησκευτικού φαινομένου στην Ελλάδα Νίκη Παπαγεωργίου Κοινωνιολογία της Θρησκείας Τμήμα Θεολογίας – Α.Π.Θ.

Η εκκοσμίκευση στην Ελλάδα Η εκκοσμίκευση «επιταχύνεται» την περίοδο της μεταπολίτευσης, όπου εγκαθιδρύεται η δημοκρατία και η χώρα εντάσσεται προοδευτικά στην Ευρώπη Οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης λαμβάνουν μια σειρά μέτρων που αφορούν θέματα αστικού δικαίου (οικογενειακό δίκαιο, πολιτικός γάμος, «αυτόματο» διαζύγιο, ταυτότητες κλπ.) και «επιβάλλουν» τη σταδιακή αποδέσμευση από την Εκκλησία.

Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας Αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως «επικρατούσας» θρησκείας λόγω των ιστορικών δεσμών με το ελληνικό έθνος και την ελληνική ταυτότητα. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί μια ιδιαίτερη θέση για την Εκκλησία αλλά και συγκρούσεις που αφορούν τη σχέση της με το αναπτυσσόμενο κοσμικό κράτος.

Η σχέση των Ελλήνων με την Ορθόδοξη Εκκλησία Υψηλή εμπιστοσύνη στο θεσμό της Εκκλησίας Η ορατότητα της Εκκλησίας στην ελληνική δημόσια σφαίρα και η σημασία της στη συνείδηση των Ελλήνων αποτυπώνεται στο υψηλό ποσοστό των Ελλήνων που αυτό-προσδιορίζονται ως ορθόδοξοι. Αντίθετα, η εκκλησιαστικότητα που μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη της ουσιαστικής και όχι τυπικής ένταξης δεν ανταποκρίνεται στο υψηλό ποσοστό αυτό-προσδιορισμού των Ελλήνων ως ορθοδόξων.

Πίνακας 1: Ένταξη σε θρησκεία ή δόγμα Ταυτότητα της έρευνας Orthodox Eurodim (1987) 89% AMER (1994) 95% European Values Survey (1999) 96% European Social Survey (2002) Κάπα -Research / Π.Κ.Φ. (2006) Κάπα –Research (2015) 93% 97% 81, 4

Πίνακας 2. Συχνότητα εκκλησιασμού (%) Ταυτότητα Έρευνας Κάθε Κυριακή Τουλάχιστον μια φορά το μήνα Στις μεγάλες γιορτές Σε γάμους, βαφτίσεις κλπ. Eurodim 1987 8 21 45 26 AMER 1994 23 51 18 V-PRC 1997 12 17 56 15 EVS 1999 - 34 62 ESS 2002 27 28 40 Κάπα 2006 Κάπα 2015 22 6,7 24 10 46, 2

Πιστεύετε στην ανάσταση των νεκρών; Κάπα - Research /Βήμα Απρίλιος 2011 Ναι: 26.5% Μάλλον ναι: 15.3% Όχι: 13.8% Μάλλον Όχι: 34.3% Δεν ξέρω / Δεν απαντώ: 10.1%

-Τι σημαίνει το Πάσχα για σας; [Κάπα - Research /Βήμα Απρίλιος 2011] -Περίοδος θρησκευτικής κατάνυξης: 36% -Ευκαιρία εκκλησιασμού: 11.1% -Ευκαιρία διατήρησης των εθίμων: 42.5% -Ευκαιρία διακοπών και ξεκούρασης: 39.9% -Ευκαιρία συνάντησης με οικογένεια: 15.1%

Τι σημαίνει το Πάσχα για σας; [Κάπα - Research /Βήμα Απρίλιος 2015] -Περίοδος θρησκευτικής κατάνυξης: 42, 7% -Ευκαιρία επιστροφής στις ρίζες: 36,4% -Ευκαιρία διακοπών και ξεκούρασης: 30, 4% -Ευκαιρία εκκλησιασμού: 19.1% -Ευκαιρία να βρεθώ με τους συγγενείς μου: 15.3% -Ευκαιρία να επισκεφτώ τον τόπο καταγωγής μου: 10,3%

Συμπέρασμα Παρά το γεγονός ότι η «ομολογία» της ορθόδοξης ταυτότητας παραμένει σε υψηλά επίπεδα, η ομολογία της πίστης είναι αισθητά μειωμένη και σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην ένταξη. Ο συνδυασμός υψηλού βαθμού ένταξης και χαμηλού βαθμού συμμετοχής μπορεί να σημαίνει την αποδυνάμωση της θρησκευτικής ταυτότητας και τη μετατροπή της σε εθνική – πολιτιστική ταυτότητα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία φαίνεται να διατηρεί τη θεσμική της θέση εις βάρος της αληθινής πίστης.