ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ -ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ‘Διαχείριση Πιθανών Κινδύνων’ Αλεξανδρειο τεχνολογικό ιδρυμα θεσσαλονικησ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ διοικησησ τουριστικων επιχειρησεων & επιχειρησεων φιλοξενιασ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ -ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ‘Διαχείριση Πιθανών Κινδύνων’ Δρ Ζαγκότση Σμαράγδα 9η Διάλεξη 11/01/2017

1. Εισαγωγή Η συμμετοχή σε δραστηριότητες αναψυχής έχει ως στόχο πρωταρχικά την απόκτηση/βίωμα έντονων εμπειριών, παράλληλα όμως και την εκπαίδευση πρόληψης και αποφυγής πιθανών κινδύνων. Ιδιαίτερη μέριμνα δίδεται στη διασφάλιση των συμμετεχόντων χωρίς όμως να αλλοιώνεται ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας της εκάστοτε δραστηριότητας και να αποτρέπονται τα άτομα από τη συμμετοχή. Η φιλοσοφία της διαχείρισης κινδύνων κατέχεται κυρίως από το πνεύμα της πρόληψης παρά της επιβολής αυστηρών και εξαντλητικών απαγορεύσεων. Οι κανόνες ασφαλείας διαφοροποιούνται ανάλογα την υπαίθρια δραστηριότητα, την ομάδα συμμετεχόντων, τους συνοδούς, καθώς και άλλους εξωγενείς παράγοντες.

Κριτήρια που πρέπει να ισχύουν για τον ασφαλή σχεδιασμό υπαίθριων δραστηριοτήτων: Καταγραφή του σκοπού του προγράμματος και απαγόρευση κάθε άλλης δραστηριότητας Επιλογή κατάλληλου φυσικού περιβάλλοντος και αποφυγή άλλων ‘προβληματικών’ Προσεκτικός σχεδιασμός και οργάνωση της δραστηριότητας. Βήματα που βοηθούν στη σωστή διαχείριση πιθανών κινδύνων: Προσδιορισμός της φύσης του κινδύνου Αξιολόγηση του μεγέθους του κινδύνου Ενέργειες περιορισμού του κινδύνου

2. Είδη Κινδύνων Οι πιθανοί κίνδυνοι που μπορούν να εμφανιστούν κατά την άσκηση υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής, διακρίνονται σε αυτούς που οφείλονται στον παράγοντα άνθρωπο και σε αυτούς που προκύπτουν από τον περιβάλλοντα χώρο. 2.1 Κίνδυνοι από το Περιβάλλον Κίνδυνοι λόγω της φύσης της δραστηριότητας Ορισμένες δραστηριότητες θεωρούνται περισσότερο επικίνδυνες (π.χ. ελεύθερη ιππασία), συγκριτικά με κάποιες άλλες (πχ. αναρρίχηση). Οι κίνδυνοι οφείλονται κυρίως σε παράγοντες όπως: κατάσταση εδάφους, καιρικές συνθήκες, ύπαρξη ερπετών, κ.α. Κίνδυνοι λόγω των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού. Έλλειψη προδιαγραφών στον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό, χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού ή κακώς συντηρημένου. Ο εξοπλισμός και οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να επιθεωρούνται τακτικά. Γενικώς, όσο βελτιώνεται η τεχνολογία τόσο μειώνεται ο κίνδυνος αυτής της κατηγορίας, δεδομένου ότι προσφέρεται πιο σύγχρονος και ασφαλής εξοπλισμός.

Κίνδυνοι λόγω των χαρακτηριστικών της περιοχής δράσης Ορισμένες περιοχές σε συγκεκριμένες εποχές δημιουργούν συνθήκες ατυχήματος (πχ. χιονοστιβάδες, πλημμύρες, κ.α.). Κίνδυνοι λόγω της μεταφοράς, διαμονής, διατροφής των συμμετεχόντων Αναφέρονται σε πιθανούς κινδύνους που μπορούν να εμφανιστούν κατά τη μεταφορά των συμμετεχόντων στο πεδίο δράσης (πχ. σύγκρουση οχήματος), ή στην κατανάλωση ακατάλληλης τροφής και νερού.

2.1 Κίνδυνοι από τον Ανθρώπινο παράγοντα Συμμετέχοντες Συχνά οι συμμετέχοντες είναι αρχάριοι χωρίς προηγούμενη εμπειρία, χωρίς επίγνωση, αίσθηση, και δυνατότητα αποφυγής των κινδύνων. Επιπλέον κίνδυνος είναι η αντίδραση τους ως προς την αυστηρή τήρηση των οδηγιών, και τη σωστή χρήση του εξοπλισμού. Συνοδοί Κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την ελλιπή γνώση των συνοδών για τους πιθανούς περιβαλλοντικούς κινδύνους, η μη άρτια πληροφόρηση των συμμετεχόντων, η έλλειψη δεξιοτήτων και κατάλληλης εκπαίδευσης, καθώς και η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση κινδύνων. Φορέας διοργάνωσης Επιλογή συνοδών με ελλιπή εκπαίδευση, χορήγηση ακατάλληλου εξοπλισμού, έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης των συνοδών κατά την υλοποίηση της δραστηριότητας ή στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων.

+ Κίνδυνοι ανθρώπινου παράγοντα = Πιθανότητα ατυχήματος 3. Θεωρία των Ατυχημάτων Στην πλειοψηφία ατυχήματα συμβαίνουν όταν τα δυο είδη κινδύνων (ανθρώπινοι και περιβάλλοντος) συνδυάζονται και αλληλεπιδρούν. Η συνύπαρξη τους, δεν λειτουργεί απλά αθροιστικά αλλά πολλαπλασιαστικά, αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης ατυχήματος. Κουθούρης, (2014), σελ.355. Κίνδυνοι περιβάλλοντος + Κίνδυνοι ανθρώπινου παράγοντα = Πιθανότητα ατυχήματος Περιοχή δράσης Καιρικές συνθήκες Εξοπλισμός Εγκαταστάσεις Εκπαίδευση συνοδών Εμπειρία/ δεξιότητες Προσόντα συμμετεχόντων Επικοινωνία, υποστήριξη 2 περιβαλλοντικοί κίνδυνοι +2 ανθρώπινοι κίνδυνοι = 4 φορές υψηλότερη πιθανότητα ατυχήματος 3 περιβαλλοντικοί κίνδυνοι +3 ανθρώπινοι κίνδυνοι = 9 φορές υψηλότερη πιθανότητα ατυχήματος

4. Ανάλυση Κινδύνων Βήματα ανάλυσης πιθανών κινδύνων τα οποία μπορούν να συρρικνώσουν την πιθανότητα εμφάνισης ατυχήματος, ή τον περιορισμό των συνεπειών τους. Κουθούρης, (2014), σελ. 356

Ατύχημα μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε συνοδό ανεξάρτητα από το πόσο καλά εκπαιδευμένος είναι. Το σημαντικό είναι να σχεδιαστούν ενέργειες αποφυγής πριν συμβεί. Κάθε συνοδός θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος να απαντήσει στο ερώτημα: ‘Τι θα κάνουμε αν ξαφνικά συμβεί….’. Ο συνοδός εφόσον εντοπίσει τους πιθανούς κινδύνους να μεριμνήσει ώστε να ενημερωθούν σχετικά οι συμμετέχοντες. Προσπάθεια περιορισμού μιας επικίνδυνης κατάστασης με συντονισμένες ενέργειες, πριν την εμφάνιση της. π.χ. έγκαιρη απομάκρυνση της ομάδας από ένα σαθρό υπέδαφος κατά τη διάρκεια μιας ορεινής πεζοπορίας.

Εάν δεν μπορούν να τροποποιηθούν οι συνθήκες τότε ίσως είναι καλύτερα να αποφευχθεί ο κίνδυνος. Η απόφαση είναι του συνοδού ώστε να δημιουργήσει συνθήκες περιπέτειας εκ του ασφαλούς. Εάν ο κίνδυνος δεν μπορεί να αποτραπεί ούτε να αποφευχθεί τότε θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ο συνοδός θα πρέπει να αναλογιστεί πότε περιορίζονται οι συνέπειες του κινδύνου. πχ. σε μια ορεινή πεζοπορία για την αποφυγή χιονοστιβάδας είναι προτιμότερο η διαδρομή να πραγματοποιηθεί πριν την εμφάνιση του ήλιου. Ο συνοδός προσπαθεί να μειώσει το συνολικό αριθμό κινδύνων ώστε να περιορίσει τις πιθανότητες ατυχήματος.

Ο κίνδυνος θεωρείται δεδομένος και υπολογίζονται οι αναμενόμενες απώλειες. π.χ. ανθρώπινες (τραυματισμός, απώλεια ζωής) συναισθηματικές (φόβος), οικονομικές (αποζημιώσεις), κ.α. Δικαιολόγηση των απωλειών ώστε να περιοριστούν οι πιθανές ζημιές για το σύνολο των εμπλεκομένων. Αξιοποίηση της εμπειρίας και ανατροφοδότηση μέσω της επανεκτίμησης και επανασχεδιασμού της δραστηριότητας.

5. Πρακτικές Συμβουλές Οι συμμετέχοντες να διακρίνονται σε μικρές ομάδες ώστε να είναι εύκολος ο έλεγχος. Ο εξοπλισμός και όλα τα χρησιμοποιούμενα μέσα να είναι σε άριστη κατάσταση. Να ελέγχεται ο χώρος υλοποίησης της δράσης πριν την έναρξη της. Ο συνοδός να παραμένει πάντα κοντά στην ομάδα των συμμετεχόντων και να τους αποτρέπει να ανεξαρτητοποιούνται. Ιδιαίτερη προσοχή στα έντονα καιρικά φαινόμενα.

Βιβλιογραφία . Κουθούρης Χ., (2014), Υπαίθριες δραστηριότητες αναψυχής. Ακραία αθλήματα, εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη.