Νεοελληνική μεταπολεμική ποίηση: α΄ και β΄ μεταπολεμική γενιά ΕΥ, VIII Δρ. Δέσποινα Παπαστάθη Τμήμα Φιλολογίας Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ακαδημαϊκό έτος: 2016-2017 Νεοελληνική μεταπολεμική ποίηση: α΄ και β΄ μεταπολεμική γενιά ΕΥ, VIII Α΄ μεταπολεμική ποιητική γενιά: «Υπαρξιακή ποίηση»

α) η κυριαρχία του θανάτου και η ματαιότητα της ύπαρξης (Κότσιρας, Δημάκης) β) η υπαρξιακή αγωνία του έρωτα (Βαβούρης)

Μηνάς Δημάκης (1913-1980) Βιογραφικό σημείωμα: Ο Μηνάς Δημάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εμπόρου Γεωργίου Δημάκη και της Μαρίας το γένος Μεταξάκη. Μετά το θάνατο του πατέρα το 1917 η μητέρα του παντρεύτηκε τον Αθανάσιο Σπανουδάκη. Από το δεύτερο γάμο της μητέρας του ο Μηνάς απέκτησε μια ετεροθαλή αδελφή την Αικατερίνη και μια αμφιθαλή την Ελεωνόρα. Το 1921 πέθανε και η μητέρα του. Από το 1919 ως το 1924 φοίτησε στο ιδιωτικό Λύκειο Ο Κοραής και το 1930 αποφοίτησε από το Α΄ Εξατάξιο Γυμνάσιο Ηρακλείου και ως το 1936 εργάστηκε αρχικά στις επιχειρήσεις των αδερφών του πατέρα του, εμπόρων σταφίδας και στη συνέχεια ως υπάλληλος στο Γραφείο Τουρισμού του Ηρακλείου. Το 1935 δημοσίευσε το πρώτο τεύχος του περιοδικού Φύλλα Τέχνης, αποτέλεσμα αποκλειστικά δικής του προσπάθειας, όπου δημοσίευσε ποιήματα και μεταφράσεις. Το περιοδικό κυκλοφόρησε τέσσερα μόλις τεύχη ως το 1937, οπότε ο ποιητής διορίστηκε στο υποκατάστημα της Τράπεζας Ελλάδος στο Ηράκλειο. Το 1943 μετατέθηκε στην Αθήνα και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του ΕΑΜ. Το 1939 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Χαμένη γη και τη μελέτη Οι τελευταίοι της παράδοσης, και τα δύο στο Ηράκλειο.

Το 1959 αποχώρησε από τη θέση του στην τράπεζα και αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία. Συνεργάστηκε με την εφημερίδα Μεσημβρινή, δημοσιεύοντας κριτικά δοκίμια για τη λογοτεχνία (1966-1967) και υπήρξε διευθυντής της εφημερίδας Κρητικά Νέα. Η πρώτη ποιητική συλλογή του Μηνά Δημάκη με τίτλο Η χαμένη γη εκδόθηκε το 1939. Ο σταθερός προσανατολισμός του προς τη μεταφυσική αγωνία και την έκφραση του τρόμου που προκαλεί στην ποιητική φύση ο εχθρικός και αδιέξοδος κόσμος, τάση που εντάθηκε ιδιαίτερα στα τελευταία έργα του, σηματοδοτήθηκε με τη συλλογή του Κάψαμε τα καράβια μας, που εκδόθηκε το 1946. Ασχολήθηκε επίσης με τις λογοτεχνικές μεταφράσεις, τις μελέτες και το δοκίμιο, ενώ έδωσε διαλέξεις, μεταξύ άλλων για τον Καβάφη τον Καζαντζάκη, τον Κάλβο, το Σικελιανό, τη σύγχρονη ποίηση. Η φιλοσοφική αγωνία του Δημάκη σημάδεψε και τη ζωή του. Αυτοκτόνησε πέφτοντας από την ταράτσα της πολυκατοικίας όπου έμενε στην οδό Αναγνωστοπούλου σε ηλικία εξήντα εφτά χρόνων. Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1957), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1961) και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου (1975). Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. (πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=155)

Για βιογραφικά στοιχεία βλ. επίσης: http://www. livepedia. gr/index Για βιογραφικά στοιχεία βλ. επίσης: http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B7%CE%BD%CE%AC%CF%82)

Α’ Μακρύ ταξίδι στη νύχτα, 1977. Εργογραφία:   Ποίηση Φύλλα Τέχνης, 1935-1937. Η χαμένη γη, χ.χ. Κάψαμε τα καράβια μας, 1946. Στο τελευταίο σύνορο, 1950. Σκοτεινό πέρασμα, 1956. Το ταξίδι, 1960. Η περιπέτεια, 1966. Α’ Μακρύ ταξίδι στη νύχτα, 1977. Τα πρώτα ποιήματα· Φύλλα Τέχνης· Βιβλίο πρώτο, 1951. Τελευταία ποιήματα Α’· Μακρύ ταξίδι στη νύχτα. Ars poetica, 1977. (πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=155)

Πρόκειται για έναν ποιητή όπου κυρίαρχη είναι η αίσθηση της ματαιότητας, ενώ η πολιτική ιδεολογία συνιστά απατηλό υπαρξιακό άλλοθι. Εκφράζει ένα έντονο άγχος για τη ζωή, την κοινωνία, την πολιτική. Ανήκει στους λεγόμενους «υπαρξιακούς» ποιητές της γενιάς, του οποίου το τραγικό τέλος συνιστά σχόλιο για την ποίησή του, για τη μοναξιά και το αίσθημα του εγκλεισμού που τη διακρίνει. Κινητικός όσο πολύ λίγοι, αυτοεγκλείστηκε σιγά σιγά στο σπίτι του παλεύοντας ανάμεσα στην οργή για ανακοίνωση και στην κατάθλιψη που του επέβαλλε τόσο ο κοινωνικός περίγυρος όσο και τα προσωπικά του δεδομένα. (Μ.Γ. Μερακλής, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία, Πατάκης, Αθήνα 1987, σ. 79-84)

Σταύρος Βαβούρης (1925-2008) Βιογραφικό σημείωμα: Ο Σταύρος Βαβούρης γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως καθηγητής φιλολογίας στη Μέση Εκπαίδευση. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του ποιήματος "Χίμαιρα" στο περιοδικό Νεανική Φωνή. Το 1952 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Εδώ φαντάσου καλπασμούς και κύματα. Από τότε ασχολείται κυρίως με την ποίηση, ενώ έγραψε επίσης μία μελέτη για την ποίηση του Άθου Δημουλά και τη συλλογή πεζογραφημάτων Εν ερημίαις και σχόλαις. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γερμανικά και τα πολωνικά. Πέθανε το Νοέμβριο του 2008. (Πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=589 )

Εργογραφία: Ποίηση Εδώ φαντάσου καλπασμούς και κύματα, 1952. Τρία ποιήματα, 1954. Σημειώσεις για έναν Άνθρωπο που πέθανε, 1956. Πικρά χείλη δίχως γεύση παραδοχής, 1959. Τα ξηρά ποιήματα, 1963. Οι Ατρείδες της φωτιάς και της σιωπής, 1964. Ορφέας κατερχόμενος, 1971. Delecta, 1971. Ποιήματα, 1977. Στον αστερισμό των χρόνων και των εγκλίσεων του ρήματος «έρχομαι», 1980. Carmina Profana, 1983. Τα ακαριαία. Εμείς. 1980-1984, 1984. Πού πάει, πού με πάει αυτό το ποίημα, 1985. Ημέρες, νύχτες, που’ ναι θες. 1987. Εξάλλου, μη ρωτάς, 1988. Πού πήγε, ως πού πήγε αυτό το ποίημα (1940-1993), 1998. Κι αυτά; Ίσως, 1999 (Πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=589 )

Ο Βαβούρης έχει χαρακτηριστεί ως ποιητής της κραυγής, καθώς το ποιητικό υποκείμενο του έργου του αντιδρά στο αίσθημα του εγκλεισμού που του δημιουργούν οι άνθρωποι γύρω του, αλλά και το περιβάλλον, κοινωνικό αλλά και φυσικό. Στο αίσθημα του εγκλεισμού αντιδρά κάποτε με χιούμορ ή σαρκασμό αλλά και με αδιαφορία. Έχει χαρακτηριστεί ως ο ποιητής που ανοίγει δρόμο ανάμεσα στα πλήθη των πολιορκητών. Το ερωτικό στοιχείο είναι κεντρικό στην ποίησή του, το οποίο χαρακτηρίζεται από μια τάση ματαίωσης ή και παραίτησης. Μέσα από μια ποίηση υπαρξιακή, ερωτική αναδύεται η διάθεση του ποιητή να αρνηθεί και να υπονομεύσει το υποκριτικό μικροαστικό κατεστημένο της μεταπολεμικής Ελλάδας. (Μ.Γ. Μερακλής, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία, Πατάκης, Αθήνα 1987, 124-125)

Γιώργης Κότσιρας (1920-1998) Βιογραφικό σημείωμα: Ο Γιωργής Κότσιρας γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες και παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1952 και για δώδεκα χρόνια εργάστηκε ως υπάλληλος του Δημοσίου, κινηματογραφιστής, επιχειρηματίας και δικηγόρος. Το 1965 διορίστηκε συμβολαιογράφος στην Κηφισιά. Στον χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 από τις στήλες του περιοδικού Φοιτητική Τέχνη με το διήγημα "Οι άνθρωποι της βουνοκορφής". Την πρώτη του έκδοση πραγματοποίησε το 1947 με το αφήγημα "Το σπίτι". Ακολούθησε ένα χρόνο αργότερα η ποιητική συλλογή Η χώρα των λωτοφάγων. Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (για την ποιητική συλλογή του Η συνομιλία με το Σίσυφο, 1958), το Βραβείο Ποίησης της Ομάδας των Δώδεκα (για την ποιητική συλλογή "Ανατομία εγκλήματος" - 1964), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (για την ποιητική συλλογή Το Άλφα του Κενταύρου - 1975), το Βραβείο της Ακαδημίας των Αθηνών (για τη συνολική προσφορά του στο χώρο των γραμμάτων - 1980). Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική κριτική, δημοσιεύοντας κείμενα σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες (όπως τα Νέοι Δρόμοι, Φοιτητική Τέχνη, Ο αιώνας μας, Σκαραβαίος, Νέοι Ρυθμοί, Νέα Πορεία, Νέα Σκέψη, Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Ακρόπολις, Βραδυνή, Ελευθερία, Ευθύνη, κ.α.) και εξέδωσε τη μελέτη "Η σύγχρονη ποίηση και η πνευματική αγωνία της εποχής" (1959), καθώς και ένα θεατρικό έργο με τίτλο Ηρόστρατος (1970). Μετέφρασε την "Θεία Κωμωδία" του Δάντη καθώς και έργα των Λόρκα, Μπωντλαίρ, Ρεμπώ και άλλων, ενώ έργα του μεταφράστηκαν σε ευρωπαϊκές και αραβικές γλώσσες. (πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=237)

Εργογραφία: Ποίηση Η χώρα των λωτοφάγων, 1948. Φρουροί της σιωπής, 1949. Η πολιορκία του χρόνου, 1955. Η συνομιλία με το Σίσυφο, 1958. Αυτογνωσία,1959. Ανατομία εγκλήματος, 1964. Η μυθολογία των πραγμάτων, 1968. Μεταλλαγές, 1974. Το άλφα του Κενταύρου, 1975. Η λάμψη και το τέρας, 1983. Εργογραφικό σημείωμα, 1985. Η μυθολογία των προσώπων και άλλα ποιήματα, 1989. Εγκώμιο για την Κύπρο και άλλα ποιήματα, 1996. (πηγή: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=237)

Έντονα «γεωχαρής» ποιητής έχει ως αποτέλεσμα την προτίμηση στο εδώ και όχι στο μεταφυσικό εκεί. Κεντρικά θέματα της ποίησής του: η σιωπή, ο χρόνος, το συναίσθημα της ενοχής. Στην ποίηση του Κότσιρα εντοπίζουμε παρά την υπαρξιακή της διάσταση και ένα πέρασμα από το εγώ στο εμείς, στοιχείο που καταδεικνύει την ιστορική αφετηρία της υπαρξιακής ποίησης της γενιάς αυτής. Στο έργο του είναι διάσπαρτα τα στοιχεία που παραπέμπουν στις εμπειρίες του Εμφύλιου (αναφορές σε ορεινά χειρουργεία και σε νεκρούς πάνω σε πρόχειρα ξύλινα φορεία, στη μυρωδιά από τα αίματα, στους ανθρώπους που δε μιλούν και ζουν μέσα στη θλίψη, κτλ.) Κεντρικό δίλημμα της ποίησής του είναι αν θα σκοτώσει την ανθρωπιά ή τον εγωισμό, ένα δίλημμα που παραπέμπει στην ιστορική διάσταση του έργου και του προβληματισμού του ποιητή. (Μ.Γ. Μερακλής, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία, Πατάκης, Αθήνα 1987, 103-108)