Διαφοροποιημένη διδασκαλία Γενικές αρχές και μερικές συμβουλές

Βασικές αρχές Δεν υπάρχει μέσος μαθητής Η εκπαιδευτική διαδικασία περιλαμβάνει τον μαθητή, τον δάσκαλο και το αναλυτικό πρόγραμμα Η υπερφορτωμένη και δυσνόητη ύλη οδηγεί σε χαμηλή απόδοση και σχολική αποτυχία Το «ένα μέγεθος για όλους την ίδια στιγμή» δεν ταιριάζει σε όλους.

Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία είναι φιλοσοφία της εκπαίδευσης, η οποία αναγνωρίζει τις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών και αναλαμβάνει την ευθύνη για τη διασφάλιση ότι όλοι οι μαθητές λαμβάνουν κατάλληλες ευκαιρίες μάθησης, καθώς και την ανατροφοδότηση που ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. (Tomlinson, 2000)

Η Δ.Δ. περιλαμβάνει: Εργασίες με νόημα Ευέλικτη ομαδοποίηση Διαρκή αξιολόγηση Ποιοτικά ΑΠΣ Κοινότητα εργασίας

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαφοροποιούν: Περιεχόμενο Διαδικασία Προϊόν Περιβάλλον

Σύμφωνα με … Την Ετοιμότητα των μαθητών Τα Ενδιαφέροντα των μαθητών Το Μαθησιακό προφίλ

Μέσα από μια ποικιλία διδακτικών στρατηγικών εννοιολογικοί χάρτες… κύβοι… τρίλιζα… μαθησιακά συμβόλαια… πάζλ… κέντρα μάθησης… ανεξάρτητη μελέτη… άγκυρες… κάρτες απάντησης… κάρτες εξόδου… κτλ…

Βασικές αρχές Αποτελεί φιλοσοφία της εκπαίδευσης και όχι τεχνική της παράλληλης στήριξης Απαιτεί την συνεργασία των εκπαιδευτικών τάξης Απαιτεί στοχοθεσία Εστιάζει στο μαθητή μέσα από το σύνολο Η ΔΔ δεν είναι εξατομικευμένη διδασκαλία, αυτή αποτελεί απλώς τεχνική της ΔΔ

Σκεφτόμαστε την ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή … για να διαφοροποιήσουμε το περιεχόμενο, την διαδικασία, το αποτέλεσμα, αλλά και το μαθησιακό περιβάλλον

Η μαθησιακή ετοιμότητα αποτελεί «το σημείο εισόδου του μαθητή σε σχέση με ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή ικανότητα» και διαφοροποιείται από μαθητή σε μαθητή. Έτσι, ο εκπαιδευτικός αναμένεται να λαμβάνει υπ’ όψη του τις ατομικές και ενδοατομικές διαφορές του μαθητή με εεα που εξ ορισμού είναι ιδιαίτερα αυξημένες.

Αξιολογούμε την ετοιμότητα με: Ατομικά - Ομαδικά τεστ Διαγνωστικά τεστ, παρατήρηση, διαγωνίσματα Διαρκή αξιολόγηση

και δημιουργούμε δραστηριότητες διαβαθμισμένης δυσκολίας: ως προς τον Ρυθμό ή το βάθος της διδασκαλίας ως προς τις πηγές και τα υλικά ανάλογα με το επίπεδο προσφέρουμε κλιμακωτή στήριξη χρησιμοποιούμε ευέλικτη ομαδοποίηση Δεν ξεχνάμε τη συναισθηματική υποστήριξη

Προσαρμογή της δραστηριότητας Πρώτα σχεδιάζουμε μια δραστηριότητα κανονικού επιπέδου Μετά την προσαρμόζουμε προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Κάποιες δραστηριότητες ίσως είναι ίδιες ή ελάχιστα διαφοροποιημένες

Το μαθησιακό προφίλ αποτελεί μία σύνοψη που εμπεριέχει στοιχεία σχετικά με το πώς ένας συγκεκριμένος μαθητής μαθαίνει. Ενδιαφέρουν, για παράδειγμα, αναπτυξιακά, νοητικά, πολιτισμικά στοιχεία.

Διαφορετικά μαθησιακά προφίλ σύμφωνα με Sonbuchner Α΄ Ανάγνωση: Καταλαβαίνω κάτι καλύτερα όταν το διαβάζω Β’ Γραφή: Κρατάω σημειώσεις σε ένα μάθημα για να θυμάμαι πράγματα Γ΄ Ακρόαση: Συνήθως θυμάμαι αυτά που ακούω.

Δ΄ Ομιλία: Καταλαβαίνω καλύτερα κάτι όταν το διαβάζω δυνατά. Ε΄ Οπτικοποίηση: Μπορώ να δω λέξεις στο μυαλό μου όταν πρέπει να πω το πώς γράφεται. Στ΄ Χειρισμός: Μαθαίνω καλύτερα με το να χειρίζομαι αντικείμενα.

Τα ενδιαφέροντα του μαθητή σχετίζονται με τις ήδη υπάρχουσες δεξιότητες, την τάση να ασχοληθεί πιο συχνά και περισσότερο έντονα με ένα θέμα, καθώς και την πρωτοβουλία που ενδεχομένως αναλαμβάνει.

Μαθησιακό περιβάλλον Έμψυχο: Ποιος θα διδάξει; Με ποιους θα συνεργαστεί; Τι ρόλο θα παίξουν οι μαθητές

Υλικά / χώρος: Με ποια μέσα και υλικά; Πώς θα γίνουν προσβάσιμα; Ποια θα είναι η διάταξη των θρανίων;

Ατμόσφαιρα που ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, τη διερεύνηση και την ποικιλία Σεβασμός και ΠΡΟΒΛΕΨΗ προς όλους τους μαθητές - π.χ. αναπηρικό αμαξίδιο- Εμπειρίες ανάλογες με τα ενδιαφέροντα, την ετοιμότητα και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή

Ομαδοποίηση Στο σύνολο της τάξης Σε ομάδες με μαθητές με παρόμοια ετοιμότητα, ενδιαφέρον, ή μαθησιακό προφίλ, Σε ομάδες με μαθητές με διαφορετική ετοιμότητα, ενδιαφέρον, ή μαθησιακό προφίλ, Σε δυάδες με συμμαθητή με παρόμοια ετοιμότητα, ενδιαφέρον, ή μαθησιακό προφίλ, Σε δυάδες με συμμαθητή με διαφορετική ετοιμότητα, ενδιαφέρον, ή μαθησιακό προφίλ Εξατομικευμένα

Οι μαθητές χωρίζονται ανάλογα με τις ανάγκες για επανάληψη, εκ νέου διδασκαλία, εξάσκηση ή εμπλουτισμό. Αφορά ένα συγκεκριμένο μάθημα ή κάποιες δεξιότητες ή μια ενότητα ή μια βασική έννοια ή ένα σημαντικό θέμα. Αφορά μια διδακτική ώρα, ημέρα, εβδομάδα ή μήνα. Δεν δημιουργεί μόνιμες ομάδες

Η τάξη Οργάνωση θέσεων με συνεργατική προοπτική Σταθμοί Εργασίας (γωνιές διαβάσματος, καλλιτεχνικών, Η/Υ) Προβολικά και χρήση Η/Υ Χάρτες και πίνακες Ανάρτηση κανόνων στην τάξη Πρόσβαση σε όλους στα υλικά Πόστερ και αφίσες λέξεων Εργασίες μαθητών Γραφικοί οργανωτές

Περιεχόμενο Κείμενα διαφορετικής αναγνωστικής δυσκολίας Επιπλέον υλικά σε διαφορετικά επίπεδα αναγνωστικής δυσκολίας Επαναδιδασκαλία Επίδειξη δεξιοτήτων από την εκπαιδευτικό Βιντεοσκοπημένο και μαγνητοφωνημένο υλικό Υλικό με επισημάνσεις κύριων σημείων Κολλητοί –φιλαράκια ανάγνωσης Γραφικοί οργανωτές για καταγραφή σημειώσεων Λίστα με λέξεις κλειδιά πριν τη διδασκαλία

Διαφοροποίηση ανάλογα με ενδιαφέροντα Μεγάλο εύρος και ποικιλία υλικών Αξιοποίηση ερωτημάτων των μαθητών Κέντρα ενδιαφέροντος Παραδείγματα και εφαρμογές με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών

Διαφοροποίηση ανάλογα με το προφίλ Οπτική, ακουστική και κιναισθητική παρουσίαση Χρήση παραδειγμάτων και εφαρμογών με βάση τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης Προσεγγίσεις «από το όλο στο μέρος» και «από το μέρος στο όλο» Χρόνος για σκέψη/αναστοχασμό Πολλαπλοί τρόποι επίδειξης της μάθησης Ισόρροπη χρήση ατομικής, ομαδικής και συνεργατικής εργασίας Δραστηριότητες πολλαπλών προσεγγίσεων

Διαφοροποίηση ανάλογα με την ετοιμότητα Χρήση διαβαθμισμένων δραστηριοτήτων Προσαρμογή των οδηγιών Χρήση ποικιλίας υλικών Χρήση μικροδιδασκαλιών για συγκεκριμένες δεξιότητες Χρήση ευέλικτης ομαδοποίησης Πολλαπλά κριτήρια και τρόποι αξιολόγησης της επιτυχίας Προσαρμογή των εργασιών για το σπίτι Προσαρμογή του ρυθμού στην εργασία των μαθητών

Διαφοροποίηση ανάλογα με τα ενδιαφέροντα Κέντρα ενδιαφέροντος και ομάδες συζήτησης Ομαδοποίηση με κοινά και διαφορετικά ενδιαφέροντα Jigsaw-παζλ με βάση τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα Σχεδιασμός έργου με βάση την αξιοποίηση πολλαπλών ενδιαφερόντων Συμμετοχή των μαθητών στο σχεδιασμό

Διαφοροποίηση ανάλογα με το αποτέλεσμα Χρήση διαβαθμισμένων εργασιών Χρήση ποικιλίας έργων και υλικών Χρήση μικροδιδασκαλιών για συγκεκριμένες δεξιότητες Ανάπτυξη ποιοτικής αξιολόγησης Επίδειξη γνώσης και κατανόησης σε περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος Χρήση ειδικών τρόπων αξιολόγησης ανάλογα με τα ενδιαφέροντα

Μερικές συμβουλές Τα “βιβλία των Αμβλυώπων”του Π.Ι. και του ΙΕΠ είναι τα «κοινά βιβλία» σε word άρα αποτελούν διαχειρίσιμο υλικό που μπορούμε να προσαρμόσουμε στις ανάγκες των μαθητών μας. Όλα τα βιβλία υπάρχουν σε pdf που είναι πιο δύσκολο να διαχειριστούμε αλλά επιδέχονται αντιγραφής και επικόλλησης

Ακόμα…

1. Εκπαιδεύω τον εαυτό μου Μαθαίνω με αυτο-καθοδήγηση να λειτουργώ σε πιο ήρεμο στυλ, πιο αργό ρυθμό και με λιγότερα λόγια. Εξασκούμαι στη διαβαθμισμένη οργάνωση των δραστηριοτήτων και στην ανάλυση έργου.

Μαθαίνω να κατανέμω - εναλλάσσω στο σχολικό χρόνο τις δραστηριότητες που διδάσκουν δεξιότητες, τις δραστηριότητες που διδάσκουν λεξιλόγιο και τις δραστηριότητες που ευχαριστούν το μαθητή.

Τολμώ να αναδομήσω το πρόγραμμα όλων των μαθητών έτσι ώστε να διδαχθούν όλοι δεξιότητες που υποστηρίζουν το αναλυτικό πρόγραμμα. Ελέγχω και εξασκώ τον εαυτό μου στην ικανότητα αυτορρύθμισης ως προς το χρόνο

Προσπαθώ να κατανοήσω γιατί ένας μαθητής αντιστέκεται σε μια νέα δραστηριότητα ή πότε μαθαίνει καλύτερα. Εξασκώ τον εαυτό μου σε θέματα κοινής λογικής. Θα χρειαστεί να το διδάξω στο μαθητή μου

Εξασκούμαι να μιλώ με σύντομες προτάσεις και σε αργό ρυθμό Εξασκούμαι να μιλώ με σύντομες προτάσεις και σε αργό ρυθμό. Εξασκούμαι να μην χρησιμοποιώ υπονοούμενα, αμφισημίες, μεταφορικό λόγο και αναλογίες. Εξασκούμαι να προσέχω τη λεπτομέρεια. Εξασκούμαι γενικότερα στην παρατηρητικότητα.

Εξασκούμαι στην επιβεβαίωση και επιβράβευση με πολλούς τρόπους, ιδιαίτερα τους υλικούς. Εξασκούμαι στην προσωρινή παραίτηση από την προσπάθεια.

2. Εκπαιδεύω την τάξη Καθιερώνω τις διαδικασίες της καθημερινότητες σύμφωνα με τις ανάγκες του μαθητή μου. Οργανώνω την τάξη έτσι ώστε να μην παρενοχλείται ηχητικά, οπτικά.

Ζητώ να μη διακόπτεται το μάθημα και να μην γίνονται απρόοπτες αλλαγές στον προγραμματισμό. Ενημερώνω το σύλλογο διδασκόντων για τη μέθοδο Προβλέπω ένα χώρο απομόνωσης ή ανάπαυσης από ερεθίσματα

Προβλέπω χρήση πολυαισθητηριακού υλικού και τη δυνατότητα να εργάζεται κανείς εκτός θρανίου. Βασίζω τη διδασκαλία μου σε πραξιακή μάθηση περισσότερο από ότι στον αφηγηματικό λόγο. Προβλέπω οπτικό λεξιλόγιο για τα σημαντικότερα γεγονότα και τα κύρια σημεία της διδασκαλίας.

3. Εκπαιδεύω γονείς και συμμαθητές Οργανώνω συναντήσεις με τους γονείς Τους εξηγώ τι περιμένω να κάνουν στο σπίτι προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί σε μια δραστηριότητα που διδάσκουμε. Εκπαιδεύω έναν συμμαθητή μέντορα και του εξηγώ πώς θα βοηθήσει τον μαθητή μας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

4. Προλαβαίνω τις αντιδράσεις Διδάσκουμε την αλληλεγγύη και την συμπόνια με την ίδια μας τη συμπεριφορά Οργανώνουμε προληπτικά, μια δραστηριότητα κατά την οποία όλη η τάξη αναπτύσσει κατανόηση στις ιδιαιτερότητες κάποιου συμμαθητή/τριας Δεν επιβάλλουμε ποινές.

5. Υποστηρίζω έξω από την τάξη Οργανώνουμε έναν κύκλο φίλων. Η εμπειρία και η έρευνα έχουν δείξει ότι μια απλή, χωρίς προκαταλήψεις ή αμφισημίες ενημέρωση των παιδιών στο ανάλογο επίπεδο της κοινωνικής τους ηλικίας αναπτύσσει το αίσθημα ευθύνης και το αίσθημα αλληλεγγύης.

Ο εκπαιδευτικός ΠΣ καλό θα ήταν: Να συνεργάζεται με τον εκπαιδευτικό της τάξης όχι μόνο κατά τη διάρκεια του μαθήματος αλλά πριν, κατά την οργάνωση, και μετά κατά την εκτίμηση των αποτελεσμάτων. Να μην παρεμβάλλεται με πολύ λόγο στην κυρίως διδασκαλία.

Να δίνει νόημα στα οπτικά σήματα και στις οδηγίες που δίνει ο δάσκαλος της τάξης. Να υπενθυμίζει στο μαθητή τι αναμένεται από εκείνον σε κάθε φάση. Να μην γίνει αυτοκόλλητος στο μαθητή και να είναι έτοιμος να αποσυρθεί σταδιακά.

Να δημιουργεί ευκαιρίες επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και γενίκευσης των δεξιοτήτων που έχουν δρομολογηθεί στο πρόγραμμα του μαθητή. Να φροντίζει για την ενίσχυση και την ενθάρρυνση του μαθητή κάθε φορά που ολοκληρώνει ένα βήμα. Να παρέχει τους ενισχυτές αμέσως μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του βήματος.

Να αναλύει μια οδηγία του δάσκαλου σε μικρότερα βήματα ή εκφραστικές ενότητες. Να διευκρινίζει μεταφορικό λόγο ή υπονοούμενες έννοιες. Να εξοικονομεί χρόνο για το μαθητή ώστε να του παρέχεται ο πρόσθετος χρόνος για την ολοκλήρωση της εργασίας.

Να χρησιμοποιεί στρατηγικές εκτόνωσης, εναλλαγής των δραστηριοτήτων και απόσυρσης του μαθητή όταν η ένταση και η αίσθηση ψυχο-πίεσης αυξάνει.

Διαφοροποιήσεις για αποτελεσματική επικοινωνία Δίνω περισσότερο χρόνο στο μαθητή για να επεξεργαστεί την ερώτηση ή απάντησή του. Αποφεύγω να διακόψω ή να ανασυντάξω την ερώτησή μου. Αποφεύγω να τον διορθώνω καθώς μιλά. Δίνω πρότυπα ομιλίας συχνά. Είμαι πάντα σαφής, συγκεκριμένος, απλός στις εκφράσεις μου. Αποφεύγω αμφισημίες.

Αποφεύγω τη χρήση ιδιωμάτων όπως «δάγκωσε τη γλώσσα σου». Αποφεύγω το σαρκασμό όπως «Μπράβο, ωραία τα κατάφερες» Επαναλαμβάνω τις ερωτήσεις και τις οδηγίες μου και ρωτώ τον μαθητή αν κατάλαβε.

Αποφεύγω υπονόηση οδηγίων του τύπου «Ας αξιοποιήσουμε τη λιακάδα για το μάθημα της μελέτης περιβάλλοντος». Προτιμότερο να πούμε στο μαθητή μας «Τέλος εργασίας, κάτω τα μολύβια. Κλείστε τα βιβλία. Πάρε το μπουφάν σου. Πάμε στον κήπο. Θα σας δείξω κάτι».

Διαφοροποιήσεις στο περιβάλλον της τάξης Περισσότερο από κάθε άλλο μαθητή, ο μαθητής μας έχει ανάγκη από ένα συνεκτικό, προβλέψιμο και δομημένο περιβάλλον μάθησης. Όταν το περιβάλλον είναι προβλέψιμο, ο μαθητής θα μπορεί να εστιάσει πιο εύκολα την προσοχή του στη διδασκαλία και τις σχέσεις που αναπτύσσονται.

Διαφοροποιήσεις στον τρόπο ανάθεσης εργασιών Παρουσιάζω τις εργασίες προφορικά και οπτικά ταυτοχρόνως. Είμαι ευέλικτος στον τρόπο εκμάθησης και αξιολόγησης Δίνω τις οδηγίες αναλυμένες σε βήματα, σαν μια λίστα όπου μπορεί ο μαθητής να τσεκάρει κάθε φορά που ολοκληρώνει ένα βήμα.